دور نمای پایان برجام
آزمون بزرگ شورای امنیت؛ آیا روسیه میتواند از وقایع پسابرجام جلوگیری کند؟
دور نمای پایان برجام
و
قطعنامه ۲۲۳۱
آزمون بزرگ شورای امنیت؛ آیا روسیه میتواند از وقایع پسابرجام جلوگیری کند؟
مقدمه:
روسیه از اول اکتبر2025 ریاست دورهای شورای امنیت سازمان ملل متحد را به عهده گرفت. رئیس این شورا در اقدامی تاریخی، با استفاده از این موقعیت استثنایی، با استناد به تخلف آمریکا و نقض متعهدات توسط سه کشور اروپایی، پایان برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را اعلام میکند و ایران را پس از ده سال، ۲۶ مهر 1404 (۱۸ اکتبر) از بندهای محدود کننده آن آزاد میداند.
این اقدام، وضعیت حقوقی ایران را به دوران قبل از قطعنامه ۱۶۹۶ (سال ۲۰۰۶) برمیگرداند، یعنی زمانی که برنامه هستهای ایران ذیل پیمان انپیتی (NPT) و تحت نظارت عادی آژانس بود و هیچ تحریم شورای امنیتی علیه آن وجود نداشت.
این تصمیم، صحنه تقابلی عظیم است از یکسو حمایت روسیه و نیز حمایت ۱۲۲ کشور جنبش غیرمتعهدها از جمهوری اسلامی ایران، و از سوی دیگر تهدید آمریکا به تحریمهای بیشتر و نمایش شمشیر کشی اسنپبک اروپایی است.
لازم به توضیح است چنانچه مزاحمت این کشورهای سلطهگر غربی نبود، ایران در شرایط بسیار خوبی در ابعاد اقتصادی، سیاسی، دیپلماسی و… قرار میگرفت و میتوانست تمام مراودات خود را همانند دیگر کشورها ادامه و مردم را به رفاه عمومی و… در تمام ابعاد در چارچوب قانون اساسی برساند.
سؤال اینجاست که چگونه این تعارضات از دیدگاه واقع گرایی قابلحل است؟*
دورنمای ایران در این میدان چه خواهد بود؟
راهحل تعارض: دیپلماسی چند سطحی و بازی با زمان
راه برونرفت از این شرایط، نه با نگاه پیروزی مطلق ایران و جبهه شرق، بلکه گذر از شرایط سخت، برای عبور از بحران برجام ازطریق هدایت و مدیریت جامع و مانع بحران نهفته است.
هدف لغو تحریمها یا با بیاثر کردن آن از طریق ایجاد اجماع جهانی است.
لذا برای تحقق آن ضروری است:
- ایران در این فرصت، باید با اتکا به پشتوانه غیرمتعهدها، یک دیپلماسی تهاجمی را برای چند قطبی کردن جهان در برابر سیاستهای یکجانبه گری آمریکا و متحدانش کارزاری به راه اندازد.
- روسیه بهعنوان رئیس شورای امنیت میتواند با بهکارگیری حق وتو یا تعلیق تصمیمات به همراه چین، مانع از رسمیت یافتن تحریمهای جدید شود.
دورنمای اقتصادی: تثبیت در آشوب:
اقتصاد کشورمان در بهترین حالت، به سمت تثبیت در آشوب حرکت خواهد کرد؛ رشد اقتصادی کم نوسان اما پایین، تورم کنترلشده اما با برنامهریزی دورقمی:
- دور زدن تحریمها از طریق همکاری با شرکای منطقهای و غیرمتعهدها ادامه خواهد یافت.
- صادرات نفت در سطوحی پایینتر از پتانسیل واقعی، اما باثبات نسبی انجام میشود.
- بازارهای موازی برای مبادلات مالی ایجادشده و وابستگی به دلار کاهش مییابد.
- رونق بزرگ محقق نمیشود، اما فروپاشی اقتصادی نیز رخ نخواهد داد.
دورنمای سیاسی: انسجام داخلی، موازنه خارجی:
- گفتمان مقاومت افزایش مییابد
- تهدید مشترک خارجی، موجب انسجام بیشتر نهادهای حاکمیتی حول محور “مقابله با فشار” خواهد شد
- فضای سیاسی بر محوریت “خوداتکایی” و “تقویت محور مقاومت” بازتعریف میشود. این انسجام، سرمایه سیاسی کشورمان برای عبور از دوره پرتنش ایجاد خواهد کرد.
- کشمکشهای جناحی حول موضوع برجام با کاهش روبرو میشود،
دورنمای دیپلماتیک:
- تضعیف یکجانبه گرایی آمریکا و بتدیل شدن جهان به چند قطبی
- ایران در مرکز گسترش پیمانهای دوجانبه و منطقهای قرار خواخد گرف.،
- دیپلماسی ایران به سمت “شرق و جنوب” متمایل میشود.
- جایگاه بهتر ایران در سازمانهایی مانند سازمان همکاری شانگهای تسریع شده و
- ایران به محل گفتگو برای تشکیل جبههای متحد در برابر سلطه گری غرب تبدیل خواهد شد.
- جنگ روایی و شایعه پراکنی جهانی علیه برنامه هستهای ایران به اوج خود میرسد.
دورنمای نظامی: شتاب در بازدارندگی:
- افزایش بودجه تحقیقات دفاعی،
- توسعه برنامه موشکی،
- تمرکز بر جنگ نامتقارن
- هرگونه تهدید خارجی، توجیهی برای تسریع در برنامههای نظامی خواهد بود از جمله:
توسعه برنامه موشکی، پهپادی و تواناییهای سایبری خود با سرعت بیشتری پیش برده خواهد شد و به عنوان ستون اصلی امنیت ملی در برابر تهدیدات تقویت میشود.
نتیجهگیری:
تعارض پیشرو نه با پیروزی مطلق که با یک بنبست پویا حل خواهد شد. جمهور اسلامی ایران در سایه مدیریت این بحران، هرچند به زودی به رونق اقتصادی نمیرسید، اما با تقویت پیوندهایش با جهان غیرغربی و تحکیم پایههای دفاعی خود، به بازیگری تبدیل میشود که حذف آن از معادلات منطقهای و بینالمللی غیرممکن خواهد شد.
آینده از آن کشوری است که بتواند در طوفان، نه تنها پایداری کند، که مسیر جدیدی برای کشتیرانی بیابد. که به حول قوه الهی با اجرای رهنمودهای مقام معظم رهبری از این بحران هم رهایی پیدا خواهیم کرد و به سمت قله ادامه مسیر خواهیم داد.
حسین عکاف
آبان 1404
