اهمیت عضویت ایران در پیمان شانگهای و بریکس

اهمیت عضویت ایران در پیمان شانگهای و بریکس

مقدمه:

وقایع اخیر در داخل ایران متاسفانه موجب گردید فرصت لازم برای توجه به آنچه جمهوری اسلامی ایران در صحنه سیاست خارجی و در شرایط تحریم حداکثری و جنگ اقتصادی بدان دست یافته است ایجاد نگردد.

این یادداشت به صورت اجمالی به این مهم می پردازد.

 چرا پیمان شانگهای اهمیت دارد؟

سفر رئیس جمهور اسلامی ایران به ازبکستان در ماه گذشته و شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای با هدف شرکت در نشست سران سازمان مذکور،  به عاملی مهم و تاثیر گذار در راستای تکمیل عضویت رسمی ایران در این سازمان  منطقه ای و بین المللی تبدیل گردید.

این رویداد از آن جهت قابل ملاحظه است که عضویت ایران در شانگهای، زمینه های توسعه و گسترش همه جانبه اقتصادی در روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه و قدرت های بزرگ اقتصادی جهان را به صورت همزمان فراهم خواهد آورد، و آنکه این عضویت به عاملی جدی در فراهم آمدن بسترهای لازم و ضروری در راستای تعمیق و تقویت حوزه های مالی و پولی، تجاری و بازرگانی، حمل و نقل، انرژی و فرآورده های نفتی، انرژی های نو، گردشگری و تفریحی و… با کشورهای عضو پیمان شانگهای خواهد بود.

آنچه مسلم و از اهمیت مضاعفی برخوردار است این است که عضویت ایران در شانگهای منجر به ایجاد بسترها و زمینه های پایدار عضویت آتی جمهوری اسلامی ایران در پیمان موسوم به بریکس نیز می گردد که این امر می تواند به ظرفیت سیاسی، اقتصادی، نظامی ایران کمک نموده و توسعه گرایی در سیاست خارجی ایران و تقویت بنیان های داخلی و بین المللی کشورمان را در عرصه های مختلف به اثبات برساند.

نگاهی به برخی زوایای پنهان و آشکار عضویت در پیمان شانگهای

در اینجا به صورت اجمال زوایای پیدا و پنهان این عضویت در شاخصه های ذیل مورد واکاوی و تحلیل قرار  می گیرد:

الف: عضویت جمهوری اسلامی ایران در پیمان همکاری شانگهای و در ادامه پیمان مهم بریکس حکایت از تکمیل نوعی از جهانی شدن اقتصاد ایران است، این پیمان ها باعث می شود تا چارچوب چرخش قدرت، ثروت و سیاست فعال از دست مکاتب لیبرالیسم و کمونیسم خارج گردیده و وارد بستری از اندیشه های نوین همگرایی اقتصادی و تجاری جدید و چند جانبه گردد. لذا نگاه ایران به تقویت حضور در شانگهای و تلاش برای عضویت در بریکس می تواند جدا از اهمیت اقتصادیبه عنوان رویدادی راهبردی و امنیت آفرین نیز برای جمهوری اسلامی ایران تلقی گردد.

ب: دگرگونی و تحولات کلان در حوزه تغییر نگرش جهانی از سیستم تحمیلی یک جانبه گرایی به عرصه های چند جانبه گرایی در نظام بین الملل اتفاق با اهمیت دیگری است که در پیمان بریکس تبلور یافته و به خوبی نشان داده خواهد شد، که در این رابطه حضور کشورهایی مانند برزیل، چین، روسیه، هند و آفریقای جنوبی در  این عرصه از مصادیق بارز آن بشمار می روند، دستاوردهای این پیمان به بهبود شرایط اقتصادی تجاری و تغییر رویکردهای مالی پولی در ابعاد داخلی و بین المللی کشورمان منجر خواهد شد؛ لذا تمایل و تلاش جمهوری اسلامی برای عضویت و نقش آفرینی و بازیگری در بستر جدید؛ می تواند از طریق عضویت در پیمان موسوم به بریکس عملیاتی و تکمیل گردد.

پ: کشورهای عضو پیمان بریکس (برزیل، چین، روسیه، هند و آفریقای جنوبی) علاوه بر در اختیار داشتن 43 درصد از جمعیت جهان، 26 درصد از حوزه های سرزمینی و 34 درصد از حجم تولید ناخالص جهانی را نیز در اختیار دارند، لذا عضویت جمهوری اسلامی ایران در پیمان بریکس باعث خنثی سازی تحریم ها و رشد و نوآوری های داخلی و ارتقاء رفاه و معیشت و همچنین سطح زندگی مردم نیز خواهد گردید.

ت: جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی،  در آستانه یک جهش بلند قرار گرفته است که می تواند ترکیبی از فرصت ها، تهدیدات و چالش های ملی و فراملی را نیز بهمراه داشته باشد. لکن عضویت در شانگهای و بریکس باعث خواهد شد تا فرصت هایی در اختیار دولت قرار گیرد تا بر مبنای آن سیاست خارجی خود را بر اساس عقلانیت و واقع گرایی بنا نموده و مبتنی بر توسعه روابط با همسایگان و قدرت های بزرگ در چارچوب منافع ملی حرکت نماید لذا راهبرد عضویت ایران در بریکس برای آینده ایران به عنوان یک قدرت نوظهور در شرق و یک بازیگر مهم منطقه ای و بین المللی دارای اهمیت فراوانی است.

ث: بریکس در چارچوب چند جانبه گرایی به عاملی در جهت کاهش ارزش دلار و افزایش منافع اقتصادی سایر اعضاء منجر خواهد گردید و این امر با تحریم های یک جانبه آمریکا بر علیه کشورها بخصوص بر علیه روسیه، چین و ایران ارتباطی معناداری دارد؛ لذا قابل پیش بینی است که ادغام و عضویت ایران در سازمان شانگهای و بریکس باعث ایجاد یک پول واحد، کاهش اثرات تخریبی تحریم و رشد قابل ملاحظه ارزش ریال ایران در بازار جهانی خواهد گردید.

نتیجه گیری:

تعمیق و توسعه مولفه ها و شاخصه های قدرت ملی و بین المللی در چارچوب چند جانبه گرایی قابل تصور، تفسیر و اندازه گیری است و باعث تقویت هژمونی منطقه ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران خواهد گردید، لذا نقش آفرینی و افزایش عرصه چانه زنی ایران به عنوان یک قدرت بالفعل و تاثیر گذار در چارچوب عضویت در سازمان هایی مانند شانگهای و بریکس می تواند علاوه بر ظرفیت غلبه بر مشکلات داخلی، کشور را از فرصت های بی نظیری مانند مشارکت در پروژه های بزرگ مانند جاده ابریشم با چین و انعقاد سایر قراردادهای ارزشمند مشترک با سایر اعضاء نیز بهره مند گرداند.

دکتر ابراهیم اخلاصی

پژوهشگر و نویسنده

مهر 1401