تحریم نعمت شده است؟
بازخوانی مقاله دکتر هاشم پسران با عنوان شناسایی اثرات تحریم ها بر اقتصاد ایران
تحلیل های متفاوتی در بررسی اثرات تحریم بر اقتصاد ایران صورت گرفته است. برجستگی تحلیل دکتر پسران استفاده از به روزترین داده های آماری اقتصاد ایران، پردازش علمی آن، و نتایج جالب و مطابق با واقعیات است. نکات اصلی و نتایج مهم این تحقیق به شرح زیر است:
اثرات منفی:
1- شکی نیست که تحریم ها به اقتصاد ایران آسیب رسانده است، اما نباید زیان سال ها سوءمدیریت اقتصادی را دست کم گرفت. رشد تولید بالفعل و پایین ایران نسبت به تولید بالقوه، تورم بالا و نوسانات رشد تولید را نمی توان در تحریم ها ردیابی کرد و ریشه های داخلی ناشی از دوره های طولانی سوءمدیریت اقتصادی دارد.
2- قیمت ها، رانت جویی، سیستم بانکی ضعیف و موسسات مالی توسعه نیافته جزو عوامل اصلی است. لیکن تحریم ها برخی از این روندها را تشدید کرده و اجرای اصلاحات به شدت مورد نیاز را به تاخیر انداخته است.
3- در زمان افزایش شدت تحریم ها، دولت ها گرایش به سیاست های ضد بازار، مانند یارانه های کلان برای غذا و انرژی دارند، و حتی ممکن است آنها را تشدید کنند، یا برای کاهش نرخ ارز به چند نرخی برای ارز متوسل شوند.
4- تحریم ها بر رشد تولید اثری کاهنده و حدود ۲ درصد در سال تخمین می‌زنیم که وقتی در طول زمان انباشته شود قابل توجه است.
5- حتی اگر عملکرد رشد ایران را در دوره 1-2021-1989 با ترکیه و سایر اقتصادهای نوظهور اندازه مشابه مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که رشد تولید 3 درصدی ایران هنوز کمتر از میانگین رشد 4.4 درصدی است که توسط اندونزی، ترکیه، کره جنوبی و تایلند در یک دوره مشابه تجربه شده است.
6- اثرات احتمالی تحریم ها بر انحراف قیمت ها و افزایش نابرابری درآمدی و فقر مشخص است. هزینه واقعی خانوارها در ایران کاهش یافته است، توزیع درآمد در مناطق شهری و روستایی ناعادلانه تر شده است. ضریب جینی ایران در حال افزایش است و تقریباً در همان سطح ضریب جینی ایالات متحده است که در میان اقتصادهای پیشرفته در بالاترین میزان قرار دارد.
اثرات مثبت:
7- تحریم ها همچنین به برخی از اثرات مثبت منجر شده است. صادرات غیرنفتی از 600 میلیون دلار قبل از انقلاب به حدود 40 میلیارد دلار رسیده است. بخش فن آوری پیشرفته در 10 سال گذشته شاهد رشد تصاعدی بوده است و اکنون یکی از سریع‌ترین بخش‌های در حال رشد منطقه است.
شرکت‌های بزرگ مبتنی بر وب ایران توسط رقابت بالقوه شرکت‌های آمریکایی خود که در پرانتز نشان داده شده‌اند محافظت شده‌اند، از جمله: دیجی کالا (آمازون)، آپارات (یوتیوب)، کافه بازار (گوگل پلی)، اسنپ (اوبر)، دیوار (کریگ‌لیست). تخمین زده می شود که اکنون بیش از 65 درصد خانوارهای ایرانی به اینترنت متصل هستند.
این گسترش سریع توسط دولت تسهیل شد تا اینترنت پرسرعت مقرون به صرفه در ایران به واقعیت تبدیل شود.
8- تحریم ها همچنین منجر به پیشرفت های قابل توجهی در زمینه موشک ها و سایر فن آوری های نظامی شده است.
9- تحلیل ما همچنین به وضوح نشان می‌دهد که تحریم‌ها تنها می‌توانند بخش نسبتاً کمی از واریانس رشد تولید را توضیح دهند و دلیل رشد تولید کم و بیش از حد نوسان ایران باید باشد.
همچنین لغو تحریم ها به احتمال زیاد اثرات مثبت کوتاه مدت خواهد داشت و برای پایداری بلندمدت اصلاحات اساسی، علاوه بر مدیریت بهتر اقتصاد، مورد نیاز است.
10- این شامل اصلاحات گسترده ای در بانک داری، سیستم مالیات و یارانه، یکسان سازی نرخ ارز، و توسعه یک سیستم منسجم شبکه امنیت اجتماعی برای حمایت از فقرا است. سیاست‌های توسعه منطقه ای باید با اولویت دادن به مناطق دورافتاده آغاز شود. سیاست‌های دولت باید برای بخش خصوصی شفاف تر شوند.
دکتر محمدرضا منجذب
