دو بازوی علم و عقل
یا جهل و جهالت
اسفند 1403 در شهر قم؛ و در جوار کریمه اهل بیت خانم حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیه) همایش بین المللی تفسیر تسنیم اثر گران بهای استاد عالی مقام حضرت آیت الله جوادی آملی (دام ظله) که در هشتاد جلد منتشر شده است برگزار گردید. https://news.esra.ir
استاد گرامی در یک سخنرانی سی دقیقه ای ضمن سپاس از حاضران و مهمانان جهت حضور شان در این همایش، به موضوع جهل و جهالت و جاهلیت پرداخته و ارتباط آن را با دو روایت «العلماء ورثة الانبیا – بکوشید فرزندان پیامبر شوید». و روایت «مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ فَقَدْ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة – هر کس بميرد و امام زمانش را نشناخته باشد، بدون تردید به مرگ جاهلى مرده است»، را بیان کرده و نکات ارزشمندی در این رابطه اظهار داشتند.
به طور خلاصه می توان سخنان استاد را در باب جهل، جهالت و جاهلیت را این گونه بیان داشت: داروی جهل، علم است و داروی جهالت را عقل تشکیل می دهد؛ اما این جاهلیت است که می تواند با دو بازوی علم و عقل، خود را بر کرسی تصمیم نشانده و تمامی زحمات علم و عقل را بر باد دهد و به انحراف برود مگر آن که بتواند وارث واقعی انبیا گردد و این نیز ممکن نیست مگر ان که با طهارت روح و روان وارث انبیا شده و امام زمان خود را بشناسد و او را از پرده غیبت بیرون بکشاند.
و با این بیان اظهار داشتند: امام صادق ع نیز در زمان حیاتشان به دلیل این که شناخته نشده بودند امام غائب بودند هرچند وجود نازنین ایشان زنده بود. همان گونه که در عصر حاضر وجود نازنین امام زمان (عج) زنده هستند ولی از نگاه ادمیان در غیبت قرار دارند. در زمان حیات تک تک امامان نیز هریک به دلیل شناخته نشدن امام غائب بودند هرچند وجودشان را همه می دیدند.
دو بال علم و عقل
نگارنده با دستاویز قرار دادن این دو روایت و سخنان استاد نکاتی را اشاره می کند.
برای این که بتوانیم این بیانات را بشکافیم ابتدا اشاره به معنای لغوی جهل و جهالت و جاهلیت کرده و سپس در خصوص هریک اشاره ایی کوتاه خواهیم داشت.
تعاریف:
جهل: نادان بودن؛ نادانی. {فاقد علم و آگاهی}
جهل بسیط: [قدیمی] حالتی از نادانی که شخص نمی‌داند و اعتقاد به دانستن خود هم ندارد، و به بیان دیگر می‌داند که نمی‌داند.
جهل مرکب: جهل و نادانی‌ای که خود شخص به آن پی نبرد و خود را دانا و حکیم پندارد که در این صورت جهل او مرکب است از بی‌علمی و بی‌اطلاعی به امورو بی‌خبری و بی‌اطلاعی از نادانی خودش: آن کس که نداند و نداند که نداند / در جهل مرکب ابدالدهر بماند (عبدالواسع جبلی: لغت‌نامه: مُرکب)
جهالت: نادان بودن و نادانستن معنای کرده اند.
جاهلیت: در لغت‌نامه دهخدا در معنای جاهلیت آمده است:… به هرحال تمام اینها معانی جاهلیت است هرچند کلمه ٔ جاهلیت بیشتر بر حالت اعراب پیش از اسلام اطلاق کنند، چه آنکه آنان در بسیاری از اعمال و احکام خود به نهایت جهالت بسر میبردند. عرب جاهلی از علم و تمدن بهره ٔ چندانی نداشت و تنها بدانچه برای اجتماعات بدوی ضروری است پرداخته بود، و مهم ترین دانش عرب جاهلی شعر بوده است چنان که نام چندتن از شعرای عهد جاهلی و قطعاتی از اشعار آنان امروز هم شهرتی دارد…
جاهلیت که شاخصه آن در زمان قبل از ظهور اسلام است مهمترین مشخصه آن فقدان رهبری و شناخت کامل می باشد هر چند بتوان با ابزار علم بر جهل غلبه کرد و با عقل نیز بر اسب وحشی جهالت سوار شد اما جهل و جهالت همچون دو بازو هستند که اگر در تن جاهلیت به در آید خواهد توانست صاحب تن را به گمراهی بکشاند.
با غلبه علمی و عقلی می توان این دو بازو را به تسلط خود در آورد ولی تا زمانی که این دوبازو نتواند تو را به شناختن امام زمانت بکشاند و رهبری حی و حاضر زمانت را بشناسی و پیروی کنی این دو بازو تو را به دره ها و پرتگاه های ضلالت و گمراهی کشانده و نهایتا منجر به سقوط و سقر به جهنم خواهد شد.
اما چگونه می تواند این دو بازو را داشت؟ برای داشتن دو بازوی علم و عقل باید خود را وارث انبیا بنمائی. «العلماء ورثة الانبیا » برای عالم شدن با علم و عقل نیاز به درس و بحث است ولی کافی نیست. علم و عقل هدف نیست بلکه ابزار است.
سالک باید بتواند علم و عقل را در جهت صحیح بکار گرفته و در شناخت به موقع امام زمان و پیروی از امام خود به کار گیرد.
اگر این علم و عقل تو را به شناسائی امام زمانت برساند دو بازوی کامل هستند و قادر خواهند بود صاحب خود را در کوهستان ها و جاده های پر پیچ و خم یاری نموده و حتی در آبادی ها و بوستان های معارف پرواز داده و به شاهراه هدایت برسانند وگرنه جز به انحراف رفتن چیزی دیگر نیست.
امروز امام زمانت کیست؟ از طریق چه کسی امام زمان با تو سخن می گوید؟ حجت خداوند در حال حاضر در زمین چگونه به تو فرمان می دهد؟ چه کسی را می توانیم نایب و جانشین امام زمان بدانیم؟ پاسخ علمی و عقلی به این سئوالات راهگشای است تا بتوانیم از دو بازوی علم و عقل استفاده کنیم؟
والسلام
اسفند 1403
مجید بهمنی
