عربستان سعودی و ایران فراتر از ژئوپلیتیک

عربستان سعودی و ایران فراتر از ژئوپلیتیک

بنیاد صلح کارنگی؛ ۶ ژوئن

نویسنده: لوجين الوطیبی

اهداف و منافع متفاوت و متباین رقابت جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را برای ساله ا طولانی کرده است با این حال عوامل بسیاری وجود دارند که بسیار تاثیرگذار هستند و میتوانند یک رابطه جدید و دوجانبه پرمنفعت و سودمند را حفظ  کنند.

تحلیلگران سیاسی مشتاق ارزیابی و بررسی چگونگی تاثیر میانجیگری اخیر چین بر سر توافق بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران بر سیاست منطقه هستند با این حال اساساً توجهات بیشتر باید به درک عواملی معطوف شود که می تواند عربستان سعودی و ایران را قادر سازد تا بر شکاف و اختلافات سیاسی و فرقه ای خود غلبه کنند و روابط احیا شده خود را حفظ نمایند.

از آنجایی که هر دو کشور در راستای بستر سازی و ایجاد زمینه همکاری و فرصت های اقتصادی تلاش می کنند منافع اقتصادی مشترک می تواند برقراری مجدد روابط را تقویت کند. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، سعودی متعهد شده است که دوره جدیدی از اصلاحات اقتصادی را آغاز کند که یک اولویت حیاتی و اساسی برای این پادشاهی محسوب می شود. از سوی، دیگر جمهوری اسلامی ایران مدت ها است که در نتیجه تحریم های اقتصادی احساس عقب ماندگی کرده است که اثرات نامطلوبی بر تولید و رفاه اجتماعی به جای گذاشته اند و آنچه که در هفته های گذشته رخ داده نشان از آن دارد که دولت تغییر  رویکردی مهم را در مسیر دیپلماسی اقتصادی آغاز کرده است این دو پویایی ممکن است در کنار هم قرار گیرند و راه را برای سعادت و شکوفایی آینده هر دو ملت هموار کنند یکی از نمونه های آن افزایش تجارت است که هدف تهران انجام تجارت با ارزش حداقل یک میلیارد دلار با عربستان سعودی است علاوه بر، این عربستان سعودی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۱۰۰ میلیون بازدید کننده و گردشگر جذب کند برقراری پروازهای مستقیم به ایران می تواند تبادل گردشگر را به نفع هر دو کشورافزایش دهد.

علاوه بر این حضور یک شریک مورد اعتماد دوجانبه به عنوان میانجی بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران می تواند زمینه همکاری های بیشتر را تسهیل و تقویت نماید عربستان سعودی روابط سیاسی و اقتصادی قوی با جمهوری خلق چین دارد و پکن بزرگترین شریک تجاری پادشاهی سعودی به شمار می رود علاوه بر این چین برغم تحریم های آمریکا، از ایران حمایت کرده، روابط تجاری با آن را تقویت کرده و در مجامع بین المللی از جمهوری اسلامی ایران حمایت و طرفداری کرده است برای خود، چین میانجیگری مستمر بسیار مهم است زیرا اعتبار و وجهه پکن را به عنوان یک صلح ساز جهانی افزایش می دهد و شرایط و محیطی مساعد و مطلوب را برای ادامه سرمایه گذاری چین فراهم می کند.

از نظر، داخلی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران هر دو دارای جمعیت جوان زیادی هستند، به طوری که ۶۳ درصد جمعیت این پادشاهی زیر ۳۰ سال و ۶۰ درصد جمعیت ایران زیر سی سال هستند .جوانان در هر دو کشور به ایجاد شغل، توسعه داخلی و تعمیق روابط با جامعه بین المللی امیدوارند. یک رویکرد ممکن در این حوزه ایجاد برنامه های فرهنگی و آموزشی، دانشگاهی و تبادل میان فرهنگی است که درک و شناخت بهتر و قدردانی از فرهنگ های یکدیگر را تقویت و تشویق می کند.

دولت عربستان سعودی به دنبال توسعه صنعت گردشگری به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد این کشور است و در همین راستا به نوبه خود در حال یکپارچه سازی و ادغام جوانان از طریق توسعه بخش های مختلف از جمله صنعت گردشگری، بهداشت درمان و آموزش است. برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی با هدف توسعه اقتصاد غیرنفتی کشور و ایجاد فرصت های شغلی برای جوانان تنوع بخشیدن به اقتصاد آن و توسعه بخش های خدماتی مانند ، بهداشت ، آموزش زیر ساخت، تفریحی و گردشگری است.

اهداف این چشم انداز عبارتند از تقویت فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طريق كالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه های دولت برای تجهیزات نظامی تجهیزات تولید و مهمات.

برخی از داده های نظرسنجی نشان می دهد که ۹۷ درصد از جوانان سعودی معتقدند که محمد بن سلمان ولیعهد جوان عربستان سعودی، یک رهبر قدرتمند است و ۹۰ درصد فکر می کنند که عربستان سعودی در مسیر درستی حرکت می کند.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران موجی از تظاهرات به رهبری جوانان را تجربه کرده است که به یک خیزش ملی و انقلابی برای آزادی و اصلاحات اساسی سیاسی و اقتصادی تبدیل شده است بر اساس داده های ،نظر سنجی، ۶۵ درصد از جوانان ایرانی گفته اند که به ظرفیت و صلاحیت رئیس جمهور جمهوری اسلامی ، ایران دکتر سید ابراهیم رئیسی، برای رسیدگی به و مسائلی که برایشان مهمتر است اعتماد و اطمینان چندانی ندارند و ۷۷ درصد گفته اند که امکانات و شرایط رفاهی مناسب مطلوبی در آینده خود نمی بینند ، بنابراین نگرش های متفاوت شهروندان در عربستان سعودی و ، ایران، شناسایی زمینه های مشترک برای همکاری در بخش توسعه داخلی را برای رهبری هر دو کشور چالش برانگیز خواهد کرد.است؛

اگرچه دلایل کافی برای امیدواری وجود دارد اما هنوز چالش های مهمی وجود دارد که باید با آنها مقابله کرد. خصومت بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی منجر به درگیری های متعددی از جمله جنگ های نیابتی در تعدادی از کشورها از جمله یمن و سوریه شده است ، بنابراین برای برقراری ثبات و حفظ آن در خاورمیانه کنترل نیروهای نیابتی بسیار مهم زیرا این گروه ها توانایی جلوگیری از پیشرفت همکاری های دیپلماتیک و مسیر دیپلماسی ) کاتالیزوری در مسیر سیاست خارجی و ترویج صلح را دارند سایر عوامل تأثیر گذار ، خارجی از جمله منافع آمریکا و روسیه ممکن است به عنوان مانعی بر سر راه توسعه روابط و اثر بخشی بلندمدت توافق میان ایران و عربستان سعودی عمل کنند.

در مجموع نشانه هایی حاکی از امید و تردید و بدبینی در تجدید روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی وجود دارد. بدین ترتیب اولویت دادن به دیپلماسی و مبادلات ، فرهنگی توسعه داخلی و یکپارچگی اقتصادی برای یک مسالمت آمیز مسیر  رو به جلو بسیار حائز اهمیت است.

لوجين الوطیبی دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته علوم سیاسی از دانشگاه جورج میسون است او را در توییتر دنبال کنید 

LM_Otaibi@