ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

بنام خدا

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

امسال نیز همانطور که رصد کنندگان ماه شوال پیش بینی می کردند؛ بدلیل اوضاع بد جوی روئیت هلال اول ماه شوال 1443 قمری برابر با  دوازدهم اردیبهشت 1401 با چشم مسلح و غیر مسلح بسیار مشکل یا حتی ندیدنی بود و بر خلاف آنچه در تقویم های رسمی اعلام شده بود ماه شوال روئیت روی ماه خود را یکروز دیگر به تاخیر انداخت .

موضوع روئیت ماه انهم اول ماه شوال شاید در نگاه اول یک مسئله فقهی بوده و اهمیت آن برای روزه داران مهم گردیده و مرز بین و حلال و حرام باشد اما در نگاه ثانویه چند نکته مهم وجود دارد که عمدتا برای مقلدین و روزه گیران یا علاقه مندان به این موضوع مبهم و جای بحث و گفتگو دارد:

• خداوند متعال در قران کریم اعلام کرده اند سال 12 ماه است و هلال ماه در حقیقت ابزاری هستند برای گاه شمار انسان ها (سورهای بقره – ایه 189 و  توبه آیه36) . در این رابطه هیچ جای بحث و گفتگو باقی نمی ماند، اما اینکه چطوری باید هلال اول ماه را مشاهده کرد؛ قرآن کریم مثل خیلی از امورات دیگر در مورد حکم آن سکوت کرده و طبیعتا کار را بدست بررسی کارشناسانه روایات و سپس نظرات اهل دانش و علم مربوطه داده است.

این اهل علم چگونه باید به این مطلب اشرافت پیاده کرده و اعلام نظر کنند؟ سه روش عمده وجود دارد ؛

• اندوختن علم مربوطه و دانش افزایی توسط تک تک افراد در موضوع ؛ علوم قرآنی، حدیث و علوم نجوم که تقریبا غیر ممکن است.
• اعتماد کردن به نظرات اهل خبره و اهل دانش و دانشمندان مربوطه به اضافه معتمد بودن آنان که در شرع به آنان عادل هم گفته شده است. که با وجود اختلافات موجود امکان وحدت رویه وجود ندارد.
• مشاهدات چشمی روئیت اول ماه توسط افراد اعم از مسلح بودن یا نبودن آن است. که سهل الوصولترین آن است.

 

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

به نظر می رسد در خصوص روئیت اول ماه شوال آنچه در بین جوامع مسلمین و در نزد صاحبان علم دینی یا همان مراجع عظام، بیشتر مورد نظر و اعتماد قرار گرفته است بند سوم موضوع بالا است. یعنی روئیت اول ماه با چشم که البته قطعا این روش در صورت صحت، به یقین انسان نزدیکتر است اما در همین رابطه چند سئوال جدی و مهم مطرح است:

• آیا چشم قادر به دیدن تمامی جزئیات در آسمان است؟
• چشم تا چه میزان و به طور یقینی قادر به تفکیک ابر، گرد و غبار یا سایر اجرام آسمانی یا پرندگان و غیره که ناخودآگاه در آسمان هستند؛ با روئیت ماه است؟
• در زمانی که آسمان کاملا با ابر پوشیده است، تکلیف روئیت چه می شود؟
• اثبات و قضاوت سالم بودن چشم های مدعیان روئیت ماه به عهده کیست؟
• ….
• امروزه کمترکسی به دقت گزارشات و قرین به صحیح بودن نظرات و اخباری که با ابزار و امکانات و تجهیزات علمی همچون تلسکوپ و غیره در مورد گردش فلکی اجرام آسمانی از جمله خورشید و ماه وجود دارد؛ دچار شک و تردید می شود و اگر اختلافی هم باشد در میان اهل فن و خبره این علم و دانشمندان و اخترشناسان مربوطه با آن است که عامه مردم با آن بیگانه و سر و کاری با آن ندارند.

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

همچنین مشاهده می شود انجام عملیات های فضایی و هوایی با بهره گیری از این دانش با دقت نزدیک به صددرصد است. تا آنجا که با همین علم، اقدام به فرستادن  سفینه های فضایی به کرات آسمانی شده یا با پرتاپ موشک های نقطه زدن قاره پیما و نقطه سنجی این دانش روشن  می گردد.

در همین رابطه یک سئوال کلی وجود دارد و آن اینکه؛ این دانش تا چه میزان، تا کجا و چگونه می تواند در اختیار موضوعات شرعی و احکام دینی آن قرار بگیرد.

در زیر چند مثال ساده در خصوص اینکه چگونه این علم در اختیار شرع قرار گرفته و از آن بهره برداری می شود آورده شده است:

الف- تعیین اوقات شرعی؛ سال ها است بدون استفاده از ابزارها  سنگ های سنتی یا روش های مشاهده چشمی؛ در تعیین فجر صادق و غروب خورشید مردم به مناسک روزانه دینی خود می پردازند و با بکارگیری دانش همین علوم فضایی،  مسلمان اوقات نماز و شروع و پایان روزه خود را با آن تطبیق داده و انجام وظیفه کرده و حتی رسانه های رسمی نیز منطبق بر همین اعلام ها ساعات پخش اذان های نماز را تنظیم و پخش نموده اند و تاکنون هیچ مرجع دینی نیز با آن مخالف نکرده است و تنها در صورت شک در مقلدین خود، آنان را به رعایت احتیاط فرا خوانده اند.

ب- تعیین ایام دینی؛ سال ها است که تعیین ایام شرعی و دینی از جمله ایام حج، عید قربان، شروع ماه محرم و دهه های آن، تاسوعا و عاشورا، اربعین و حتی شروع ماه رمضان و تعیین شب های قدر و ایام مبارکی چون عید مبعث، ولادت ها و وفات حضرات معصومین (ع) و عید غدیر نیز به همین طریق بوده و مردم نیز دراین ایام با اعتماد و اعتقاد به همین دانش به انجام مراسمات دینی یا تکالیف شرعی یا اعمال مستحبی می پردازند و هیچگونه مخالفت یا اظهار نظری دیده نمی شود.

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

اینجا یک سئوال مهم مطرح می گردد اگر بحث حلال و حرام وجود دارد که وجود دارد، آیا در موارد فوق و زیر این بحث حلال و حرام، مطرح نیست؟ و فقط  بایستی آن را به روئیت اول ماه شوال منحصر کنیم ؟ به طور مثال :

• افطار ماه مبارک رمضان که با ساعات اعلامی رسانه ها انجام می شود آیا در مرز بین حلال و حرام نیست؟
• در موضوع خواندن نماز در وقت معین آن و قضا شدن نماز موضوع حلال و حرام مطرح نیست؟
• آیا در عید قربان که اثباتش بر اساس همین علوم است و اشتباها یک روز زودتر یا دیرتر اعلام عید شده باشد و کسی روزه گرفت مرتکب حرام شده است یا نه؟
• در صورت اشتباه و عدم اعتماد به دانش بشری و متکی به روئیت چشمی آیا درک شب های قدر که امروزه منوط به همین علم است، میلیون ها مسلمان را از این فیوضات محروم نمی کند؟
• آیا چقدر می توان اطمینان داشت که بشر امروز از درک ایام مهمی چون شبهای قدر و تاسوعا و عاشورا و اربعین و سایر ایام هستند؟
• آیا روئیت اول ماه شوال در کشورهای خاورمیانه چه تاثیری در کشورهای آمریکای جنوبی و شمالی دارد، یعنی اینکه آیا تقویم قمری این دو منطقه از جهان مثل هم هستند؟ یا می توانند تفاوت داشته باشند؟
• هرچند برخی از مراجع عظام استفاده از ابزار و علوم را در رسیدن به حجت شرعی برای صدور فتوا کافی نمی دانند و نظرشان نیز در مقام فتوا برای مقلدین آنان محترم و لازم الاجرا هست؛ اما هنوز در کنار این نظر، این سئوال مطرح می گردد چرا آنجا که نص قرآن و روایات سکوت کرده اند، استفاده از ابزار و علوم در صدور فتوا عمومیت ندارد؟ مواردی در همین نوشته مثال زده شده است و در برخی از آنان مرز بین حلال و حرام به صورت جدی مطرح است. و چرا این قضیه فقط معطوف به روئیت اول ماه شوال شده است؟

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

چرا نمی توان اقدام به صدور حکمی کرد که علوم فعلی و ابزاری علمی که امتحان خود را پس داده اند، بتوانند ملاک و معیاری برای صدور فتوا و حکم باشند، در حالی که بعضا اتفاق افتاده است که صدور یا عدم صدور حکم اول ماه شوال به استناد روئیت چشمی با خطا روبرو بوده است، هرچند مقلدین و صاحبان فتوا در این رابطه بری الذمه نیز هستند.

سئوال دیگر اینکه آیا روئیت اول ماه شوال؛ یک امر عبادی است؟ یا فقط یک امر اقتضایی برای اعلام ماه جدید است؟ اگر دیدن ماه، امری اقتضایی فقط برای اعلام ماه جدید است ، چرا نباید به ابزار و علوم امروزی که توانایی خود را اثبات کرده اند متکی شد؟ چرا باید به چشم هایی متکی بود که به همان درصدی که ابزار می توانند خطا کنند  چشم ها هم می توانند خطا داشته باشند؟

اگر دیدن اول ماه شوال یک امر عبادی صرف است؟ این موضوع اعلام گردد تا از بروز مباحث حاشیه ایی خودداری شده و موضع را صرفا به دست  صاحبان امر سپرد و اگر کسی شخصا ماه را روئیت کرد ولی حکم چیز دیگری بود؛  به طریق اولی؛ فرد آن را یک عمل عبادی دانسته  و به یقین فردی خود توجه نکند.

ماه رمضان یا ماه شوال مسئله این است

در انتها اعلام می گردد هرچند موضوع اعلام یا عدم اعلام روز اول ماه شوال بحثی مقطعی بوده و دایره مباحث اجتماعی و شرعی آن تنها 24 ساعت است و بعد از آن تقریبا تا سال بعد صحبتی از آن نمی شود یا به قول معروف سریع کهنه شده و به فراموشی سپرده می شود، اما می توان مدعی گردید که این موضوع می تواند به حل مسئله ایی مهم در جهان اسلام تبدیل شده و گامی باشد در ایجاد اتحاد و اتفاق همه مسلمین جهان و همچون خاری در چشم معاندین اسلام عمل نماید.

شاید اگر همانگونه که در صدور فتوای حلیت موسیقی و شطرنج از سوی معمار کبیر انقلاب امام خمینی^(ره) دیده شد، امروز هم شاهد چنین فتوایی شجاعت گونه؛ که آغشته به علم و دانش امروزی باشد؛ نیز باشیم، بتوان قدمی در گشایش گره برخی از اختلافات درجهان اسلام عمل نمود و در رفع نگاه های بدبینانه و اسلام ستیزانه و اسلام گریزانه در جهان کمک کرد. انشاءالله