مهاجران افغان در ایران …. پیامدهای اجتماعی بحران های سیاسی و اقتصادی

مهاجران افغان در ایران …. پیامدهای اجتماعی بحران های سیاسی و اقتصادی

الجزیره ؛ ۲۴ ژانویه

بر اساس گزارش های میدانی با بازگشت حاکمیت طالبان در افغانستان امنیت عمومی تا اندازه ای به این کشور بازگشت اما اوضاع اقتصادی این کشور هرگز با ثبات نشد و همین امر بسیاری از افغانها را بر آن داشت تا به کشورهای همجوار همچون پاکستان و ایران مهاجرت کنند.

آمار رسمی نشان میدهد که شمار پناه جویان افغانستان در ایران تا قبل از بازگشت طالبان به قدرت از دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن فراتر نرفت اما به دنبال موج اخیر مهاجرت آمار دقیقی در مورد تعداد مهاجران افغان به ایران وجود ندارد زیرا تعداد بسیاری از مهاجران به طور غیر قانونی از مرزهای مشترک عبور کردند.

بر اساس برخی از گزارش ها شمار پناهجویان افغانستانی در ایران تا پایان سال ۲۰۲۲ به ده میلیون تن بالغ گردید. نهاد بین المللی وابسته به سازمان ملل اعلام کرد تقریبا دو میلیون و ۴۸۹ هزار شهروند افغان طی دو سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به ایران مهاجرت کردند. بدین ترتیب میتوان گفت شمار مهاجران افغان به ایران به ۵ میلیون نفر رسیده است که با آمار ذکر شده از سوی آقای حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه ایران در سال گذشته تناسب دارد.

مسئله مهاجران با کارگران؟

پیر محمد ملازهی پژوهشگر ایرانی کارشناس در مسائل افغانستان، مهاجران افغان به ایران را به دو دسته تقسیم کرد. نخست به عنوان بخش عمده مهاجران کسانی هستند که بخاطر اوضاع وخیم اقتصادی در کشورشان برای یافتن کار به ایران مهاجرت کرده اند و دومین گروه از ایران به عنوان گذرگاهی برای رفتن به ترکیه و از آنجا چشم به اروپا دوخته اند.

ملازهی در گفت و گو با الجزیره انت توضیح داد: شمار قابل توجهی از مهاجران افغان در فصل خاصی وارد ایران شده و آن را ترک میکنند که در واقع فصل کار است.

وی افزود: شمار اعلام شده از سوی وزارت کشور ایران یعنی ۵ میلیون در واقع پناهجویان افغان قدیمی هستند که پس از انقلاب ۱۹۷۳ و در دوران جنگ داخلی در افغانستان به ایران مهاجرت کردند.

این پژوهشگر ایرانی معتقد است درصد بالایی از افغان ها جذب بازار سخت و دشوار با دستمزد کم شده اند. این امر به نفع اقتصاد ایران است.

وی خاطرنشان کرد: دولت و ملت ایران خواهان کوچ دادن افغان ها به کشورشان هستند اما پیمانکاران بر باقی ماندن آنها در ایران اصرار و پافشاری دارند زیرا افغان ها با دستمزد کم کار می کنند.

.. وخیم تر شدن بحران ها

ملازهی معتقد است مخالفت مردم ایران با افغان ها در این مرحله به خصوص نشات گرفته از یک اختلاف تاریخی میان ایرانیان و افغان ها به ویژه قوم پشتون است زیرا بنابر آنچه در تاریخ آمده محمود افغان به اصفهان حمله کرد و به حاکمیت خاندان صفوی ها در آنجا پایان داد که دارای مذهب شیعی بودند. از سوی دیگر کارگران ایرانی احساس می کنند که افغان ها در بازار کار جا را برای آنها تنگ کرده اند.

از سوی دیگر محسن روحی صفت دیپلمات سابق و پژوهشگر ایرانی کارشناس مسائل افغانستان خاطرنشان کرد: امکان اجتناب ورزیدن از این بحران ها میان ایران و افغانستان بخاطر داشتن مرزهای مشترک میان آنها وجود ندارد و هر گاه بحرانی در افغانستان روی داد شمار زیادی از افغان ها به همسایه غربی خود رو آوردند.

وی در گفت و گو با الجزیره نت ابراز داشت و خیم تر شدن بحرانها باعث مطرح شدن پرونده پناه جویان افغان در ایران طی سال های اخیر گردید تا آنجا که دستکم دو میلیون افغان به ایران مهاجرت کردند در حالی که جمهوری اسلامی با بحران بزرگی مواجه است. علاوه بر آن افغان های قدیمی در پرونده های رسمی با بحران مواجه هستند زیرا ایران هیچ گونه کارت رسمی به آنها اختصاص نداده است.

روحی صفت مقامات ایران را در این خصوص مقصر دانست زیرا قادر به مدیریت پرونده یاد شده نیستند.

نقش سیاست ها در بعد اجتماعی

روحی صفت معتقد است که حکومت افغانستان برای این پرونده اهمیتی قائل نیست و به موضوع افغان های مهاجر هیچ اهتمامی نمی ورزد و به همین دلیل تهران نمیتواند از این پرونده به عنوان اهرم فشار بر مقامات کابل استفاده کند.

وی گفت: حکومت افغانستان میبایست در خصوص بازگرداندن آنها به کشورشان همکاری کند. آنان دیگر نباید به ایران بازگردند مگر به طور قانونی و با داشتن ویزا این کار انجام گیرد تا جامعه ایران از آنها آزرده خاطر نشود.

در ارتباط با پیامدهای اجتماعی، اقتصادی سیاسی و امنیتی مربوط به حضور مهاجران افغان در ایران خانم “رز فضلی” عضو هیات تدریس در مرکز تحقیقات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت حضور مهاجران افغان در ایران می تواند آثار و پیامدهای مثبت و منفی به همراه داشته باشد رویکرد مربوط به این تاثیرگذاری به نقش سیاست گزاران در کشور و قانون گذاری مناسب و به طور کلی اجرای برنامه از سوی آنان بستگی دارد.

فضلی به نقطه دیگری یعنی همزیستی اشاره کرده و گفت از آنجایی که ما به مهاجر به عنوان یک پدیده خارجی می نگریم. همین امر باعث شده تا مهاجر را از انسان بودنش جدا کنیم چنین دیدگاهی ما را از همزیستی و ابراز همدردی با مهاجر باز می دارد.

وی افزود: ما باید نحوه برخورد با افرادی که با آنان زندگی میکنیم را مورد توجه قرار دهیم و به دنبال منافع مشترکی باشیم که بر اساس آنها میتوانیم به کیفیت زندگی خود بهبود ببخشیم نگرش یک جانبه نسبت به مهاجران به عنوان موجودات متفاوت از ما یک موضوع غیر اخلاقی و غیر انسانی است.