شریک ضروری آیا ایران همچنان روسیه را عامل تهدید علیه خود میداند؟
شریک ضروری آیا ایران همچنان روسیه را عامل تهدید علیه خود میداند؟
الاهرام؛ ۳۰ ژوئیه
ایران در راستای به اصطلاح سیاست توجه به سوی شرق در پیش گرفته شده از سوی دولت دکتر ابراهیم رئیسی پس از به قدرت رسیدن در اوت ۲۰۲۱ هم اکنون در حال تقویت روابط خود با روسیه بسر میبرد اما در عین حال تاکید دارد تا این کشور را در جایگاه همپیمان خود قرار ندهد.
دو دلیل و علت اساسی برای اتخاذ چنین موضعی از سوی تهران میتوان ذکر کرد که عبارتند از:
اولین دلیل عمومی است و با رویکردهای اصلی سیاست خارجه ایران در ارتباط است که بر ائتلاف با یک قدرت دیگر مبتنی است تا با کمک آن بتواند تا آنجا که میتواند موضع ایران را در مقابل رقبای خود تقویت نماید.
هر چند تعهدات ارائه شده از سوی تهران در چارچوب چنین ائتلافی گزینه های خاصی را بر ایران تحمیل میکند. البته این امر با رویکرد ایران مبنی بر گسترش بخشیدن به حاشیه گزینه های فراروی خود جهت تعامل با تحولات شکل گرفته در سطح و جهان در تضاد است؛ زیرا با این کار هر چند نتواند به بالاترین سطح ممکن از دستاوردها دست پیدا کند اما دست کم خطرات ناشی از تحولات یاد شده را کاهش خواهد داد.
منطقه از نظر تهران فشارهای حاصل از چنین ائتلافی اگر کشور همپیمان یکی از قدرتهای اصلی در صحنه بین الملل به شمار برود، افزایش خواهد یافت.
دومین دلیل خصوصی است و به طور مستقیم با روابط ایران با روسیه در ارتباط است که ایران به آن به عنوان یک شریک ضروری مینگرد که شرایط کنونی ایران و فشارها و تحریمهای شکل گرفته از سوی غرب آن را اقتضا میکند به ویژه با توجه به اینکه دامنه اختلافات حل نشده میان دو طرف گسترش یافته است که در بردارنده برنامه های هسته ای و موشکی و همچنین حضور منطقه ای و موضع تهران نسبت به اسراییل و سایر امور است.
اتخاذ چنین رویکردی از سوی سیاست خارجه ایران و روابط میان تهران و مسکو با توجه به تحولات اخیر شکل گرفته در منطقه و جهان باعث افزایش هشدارها در داخل ایران نسبت به پیامدهای حاصل از قرار دادن تمامی تخم مرغها در درون سبد روسیه و چین شده است و در همین راستا هم اکنون فراخوانها برای انجام گفت و گوهای فراگیر و گسترده با آمریکا افزایش یافته است.
شاید در آینده رویکرد دیگری در داخل ایران پدیدار شود که با اعمال فشار خواستار مهار حمایتهای ارائه شده از سوی ایران به روسیه در جنگ اوکراین شود چرا که روسیه برای هدف قرار دادن تاسیسات زیربنایی اوکراین از پهپادهای ایرانی کمک میگیرد زیرا نمی توان نادیده گرفت که این حمایت هزینه قابل توجهی با خود به همراه دارد به ویژه با توجه به اینکه روابط ایران با کشورهای غربی به مرحله بی سابقه ای از تنش رسیده است تا آنجا که منجر به توقف فرآیند مذاکرات هسته ای شده است همین امر باعث شده تا کشورهای غربی در صدد تمدید تحریمهای بین المللی اعمال شده علیه ایران بخاطر داشتن فعالیتهای مرتبط با موشکهای بالستیک برآیند. به ویژه با توجه به اینکه تحریم یاد شده قرار است اساس اصل اسنپ بک SNAPBACK و گذشت هشت سال از امضای توافق برجام در هیجدهم اکتبر آینده لغو شود.
در اینجا لازم به یادآوری است پیش بینی یاد شده صرفا احتمالی بیش نیست هر چند این احتمال نیز وجود دارد که محافل سیاسی با نفوذ در ایران در صدد ارتقا بخشیدن به حمایتهای خود از روسیه در جنگ اوکراین پس از لغو تحریمهای اعمال شده از سوی سازمان ملل علیه برنامه موشکهای بالستیک خود ظرف مدت کمتر از دو ماه آینده برآیند.
در اینجا میتوان گفت روابط ایران با روسیه همانند رابطه تهران با آمریکا همواره به عنوان عامل جر و بحث و اختلاف در داخل ایران باقی بماند.
هر چند شرایط کنونی و تحولات جاری در صحنه بین الملل ممکن است ایران را وادارد تا در راستای به اصطلاح شراکت ضروری روابط قوی با روسیه برقرار کند اما این شرایط به اعتقاد بسیاری از ناظران سیاسی در تهران تا ابد ماندگار نخواهد ماند همچنان که تنش و درگیری ایران با غرب نیز تا ابد باقی نخواهد ماند.
ایران همچنان که مشارکت آمریکا در فرآیند سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق و بازگرداندن محمد رضا شاه پهلوی به سلطنت در سال ۱۹۵۳ را فراموش نکرده گلوله باران شدن ضریح امام رضا در شهر مشهد در سال ۱۹۱۲ توسط نیروهای روس را هرگز فراموش نخواهد کرد.