معامله مبادلات ایران و آمریکا… مقدمه ای برای یک توافقنامه وسیعتر؟
معامله مبادلات ایران و آمریکا… مقدمه ای برای یک توافقنامه وسیعتر؟
العربي الجديد؛ ۱۲ اوت
چکیده:
اعلام معامله مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا در روز پنجشنبه بار دیگر باعث مطرح شدن پرونده برنامه هسته ای ایران شد و از توافق غیررسمی دو کشور جهت کاهش تنش های فیمابین سخن به میان آمد آن هم پس از آنکه تنش یاد شده با توجه به حمایت های نظامی ایران از روسیه در نبردش علیه اوکراین به همراه تنش در خلیج عرب (فارس) و امنیت خطوط کشتیرانی در آن به نقطه بغرنجی رسیده بود.
روزنامه نیویورک تایمز در مقاله ای ابعاد این معامله و امکان اینکه منجر به همکاری دیپلماتیک بیشتر میان دو طرف شود را مورد بررسی قرار داد آن هم به گونه ای که به هدف دولت آمریکا در مهار برنامه هسته ای ایران تحقق ببخشد.
** توافق غیر رسمی
هر چند مقامات آمریکا پس از انجام مذاکرات غیر مستقیم در عمان در سال جاری میلادی بارها دستیابی به توافق هسته ای با ایران را تکذیب کردند اما مقامات برخی از کشورها در گفت وگو با این روزنامه از توافقی سخن گفتند که به نظر میرسد ایران به آن پایبند است. این توافق شامل باقی ماندن غنی سازی اورانیوم در ایران در سطح کمتر از ۶۰ درصد و عدم انجام حملات گسترده علیه نیروهای آمریکایی از سوی شبه نظامیان ایران در سوریه و عراق میشود.
یک مقام نظامی آمریکایی بلند پایه گفت: فعالیت گروههای شبه نظامی مورد حمایت ایران در سوریه و عراق علیه نیروهای آمریکایی ظرف چند هفته گذشته کاهش یافته است.
این روزنامه آمریکایی به نقل از مقامات وزارت دفاع اسراییل نوشت: معامله مربوط به زندانیان و دارایی های بلوکه شده بخشی از تفاهم های گسترده تر به دست آمده در عمان به شمار میرود و این تفاهم ها هم اکنون در صحنه عمل جاری است.
نیویورک تایمز به نقل از هنری “روما” عضو مرکز علمی سیاست خاور نزدیک واشنگتن گفت : معامله بر سر اسرا یک اقدام اساسی در تلاش های واشنگتن و تهران به منظور کاهش تنش جهت از سرگیری مذاکرات رسمی هسته ای طی سال جاری میلادی به شمار میرود.
روما افزود: دولت بایدن امیدوار است مذاکرات هسته ای رسمی سازماندهی شده توسط اتحادیه اروپا با ایران طی سال جاری میلادی از سرگرفته شود.
هدف از مذاکرات یاد شده بازگشت به توافق ۲۰۱۵ است که دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد و در تابستان سال گذشته بخاطر آنچه که مقامات آمریکا از آن به عنوان خواسته های غیرقابل قبول ایران نام بردند متوقف شد.
روما ادامه داد: بعید به نظر میرسد دولت بایدن در صدد دستیابی به توافق جدید هسته ای با ایران قبل از انتخابات ۲۰۲۴ باشد و احتمالاً این همان چیزی است که ایران میخواهد با توجه به اینکه احتمال بازگشت ترامپ به کاخ سفید وجود دارد؛ زیرا یکی از عوامل اصلی شکست گفت و گوهای از سرگیری توافق هسته ای پافشاری تهران به دریافت تضمین هایی بود که در صورت بر سر کار آمدن رئیس جمهور جدید در آمریکا امکان بازگشت از توافق وجود نداشته باشد همان گونه که در مورد ترامپ اتفاق افتاد و این همان چیزی است که دولت بایدن نمیتواند ارائه دهد.
به نظر میرسد دولت بایدن همانند معامله کنونی توافق های غیررسمی با ایران را ترجیح میدهد تا از درگیر شدن با کنگره آمریکا در امان بماند زیر برخی از نمایندگان از جمله شماری از دمکراتها با اتخاذ هر گونه اقدامی که به دولت ایران آسایش اقتصادی و سیاسی بیشتری ببخشد، مخالفند.
در همین رابطه نمایندگان جمهوری خواه پنجشنبه گذشته به معامله صورت گرفته اعتراض کردند؛ زیرا به اعتقاد آنها معامله آزادسازی آمریکاییها به ایران در ازای به گروگان گرفتن اتباع آمریکایی به عنوان یک واقعیت قابل قبول میلیاردها دلار پاداش خواهد داد.
** دیپلماسی شرافتمندانه
هر چند رسانه های گروهی ایران از معامله یاد شده به عنوان یک پیروزی برای دولت محافظه کار دکتر ابراهیم رئیسی نام بردند و آن را به عنوان دیپلماسی شرافتمندانه توصیف کردند اما تحلیلگران ایرانی معتقدند که تکیه کردن بر خیرخواهانه همچون مبادله اسرا جهت دستیابی به توافق های گسترده تر در خصوص برنامه های هسته ای و نظامی ایران همچنان یک چالش به شمار میرود.
توافق سال ۲۰۱۵ امیدها را در دلها زنده کرد مبنی بر اینکه دو کشور شبح درگیری نظامی را پشت سر خواهند گذاشت اما خروج ترامپ از توافق هسته ای در سال ۲۰۱۸ و اعمال تحریم های جدید علیه اقتصاد ایران و در تنگنا قرار دادن صادرات نفت این کشور تهران را بر آن داشت تا به برنامه هسته ای خود سرعت ببخشد و به همین منظور ایران هم اکنون به اندازه کافی اورانیوم غنی شده تقریبا نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت چند بمب اتم را در اختیار دارد.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند ساخت بمب اتم بیش از یک سال و شاید هم دو سال به طول خواهد انجامید.
از فروپاشی گفت و گوهای هسته ای در تابستان گذشته، روابط بار دیگر متشنج شد. مقامات آمریکایی ایران را از غنی سازی اورانیوم تا سطح ۹۰ درصد برحذر داشتند؛ زیرا پیامدهای خطرناکتری به همراه دارد و در واقع یک نماد عملی برای عملیات نظامی است.
آمریکا همچنین معتقد است ایران بارها به نیروهای آمریکایی در خاورمیانه توسط گروه های شبه نظامی وابسته به خود حمله کرده است. ایران همچنین سعی داشته تا بر کشتی های تجاری در تنگه هرمز و خلیج عمان طی هفته های اخیر مستولی شود و همین امر باعث استقرار هزاران تن از تفنگ داران دریایی و نیروهای دریایی آمریکا در ماه جاری میلادی در منطقه خلیج فارس شد که در راستای تقویت تلاش های بازدارنده آمریکا به شمار میرود.
دشمنی راهبردی
برخی از تحلیلگران نسبت به افزایش سقف توقعات دیپلماتیک آینده هشدار داده و گفتند معامله بر سر اسرا چه بسا نشانه ای از
ایجاد گشایش قابل توجه دیپلماتیک نیست.
کریم سجادپور تحلیل گر موسسه بین المللی صلح کارنگی در همین رابطه اظهار داشت دشمنی جمهوری اسلامی با آمریکا یک موضوع محوری برای ماهیت ایران به عنوان یک قدرت انقلابی است جمهوری اسلامی برای مشروعیت داشتن در داخل کشور به آمریکا به عنوان یک کشور متخاصم نیاز دارد.
سجادپور افزود تهران برای دستیابی به اهداف اقتصادی خود حاضر است بر سر گروگان ها و تسلیحات هسته ای با آمریکا معامله تاکتیکی انجام دهد اما دشمنی اش با آمریکا راهبردی و دائمی است.
ریچارد گولدبرگ مسئول سابق شورای امنیت ملی در کاخ سفید در دوران ترامپ و عضو فعلی بنیاد دفاع از دمکراسیها توافق بر سر آزادسازی زندانیان را محکوم کرد؛ زیرا به گفته وی باعث میشود تا سایر کشورها نیز تشویق شوند اتباع آمریکایی را ظالمانه به زندان برده و پس از آن در جهت گرفتن خونبها تلاش کنند.
وی همچنین نسبت به اینکه دولت بایدن در خفا با ایران توافقنامه های امنیتی منعقد میکند ، ابراز نگرانی کرده و اظهار داشت: این امر برای آمریکایی های مقیم خارج از کشور پیامدهای گسترده ای به همراه خواهد داشت.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا پنجشنبه طی اظهار نظری میخواست وانمود کند که آمریکا همچنان موضع تند خود را حفظ کرده است. وی به خبرنگاران گفت: ما به اعمال همه تحریمها ادامه خواهیم داد و با قاطعیت در برابر فعالیتهای برهم زننده و خارج از آن مقابله خواهیم کرد.
وی با اشاره به اینکه فرآیندهای یاد شده کاملا جدای از یکدیگر هستند توضیح داد :ما تاکید داریم تا ثبات در منطقه را بازگردانیم.
بر اساس معامله ای که پنجشنبه اعلام گردید ایران ۵ تن از آمریکاییهای ایرانی تبار را در مقابل آزادسازی ۵ تن از ایرانیان بازداشت شده در آمریکا آزاد خواهد کرد و علاوه بر آن تقریبا ۶ میلیارد دلار از داراییهای ایران آزاد خواهد شد تا تحت نظارت شدید برای اهداف بشر دوستانه بکار برده شود.