ایران آیا بریکس میتواند به رهایی تهران از تحریم های غرب کمک کند؟

ایران آیا بریکس میتواند به رهایی تهران از تحریم های غرب کمک کند؟

میدل ایست یکم سپتامبر ۲۰۲۳

فردین افتخاری

تهران که دهه هاست به دلیل تحریم ها، منزوی شده است، به یک پلت فرم چند جانبه جدید برای تجارت منطقه ای و بین المللی خود نیاز دارد.

پس از اینکه ایران در تابستان گذشته رسماً برای پیوستن به بریکس درخواست داد انتظار نمیرفت که این دعوت نامه  برخلاف پیمان شانگهای در کمتر از یک سال آینده ارائه شود زیرا برای مثال عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حدود ۱۵ سال طول کشید. درخواست برای پیوستن به بریکس از سوی دولت دکتر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به عنوان یک تصمیم راهبردی تلقی شد. به نظر میرسد که این دولت به جای اینکه به دنبال بهره برداری از این اتحاد برای منافع سیاسی داخلی باشد، نگاهی عمل گرایانه و واقع بینانه به پتانسیل اقتصادی بلوک بریکس دارد.

دولت دکتر رئیسی قصد ندارد در ازای روابط بهتر با غرب از عضویت در اتحادهای بین المللی و منطقه ای چشم پوشی کند. دکتر رئیسی پس از بازگشت از اجلاس اخیر بریکس در آفریقای جنوبی با بیان اینکه ایران از سیاست خارجی برای اهداف سیاسی داخلی استفاده نخواهد کرد خاطرنشان کرد ما به دنبال تامین منافع ملی هستیم…. از جمله به دنبال رفع تحریم ها و روابط با کشورهای همسایه میباشیم.

علی باقری معاون وزیر امور خارجه گفت: ایران باید به دنبال منافع ملی در شرق و غرب باشد و تنها به یک نقطه از جهان تکیه نکند. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران گفت که عضویت ایران در بریکس، هدف این کشور برای حمایت از چند جانبه گرایی را تقویت میکند

با این حال فراتر از لفاظی ها ایران علناً از برنامه دلارزدایی بریکس با هدف توسعه روابط تجاری خود با قدرتهای نوظهور جنوب جهانی و در عین حال دور شدن از سلطه آمریکا بر موسسات مالی جهان حمایت کرده است.

دکتر رئیسی در این اجلاس گفت که ایران توانایی های منحصر به فردی دارد و آماده مشارکت در هر سه حوزه عملکرد بریکس، یعنی سیاسی امنیتی، اقتصادی مالی و اجتماعی است وی افزود: ایران با موقعیت منحصر به فرد ترانزیتی منابع عظیم انرژی و توانمندی های علمی و مهندسی بالا، مشتاق همکاری با اعضای بریکس در پروژه های مشترک اقتصادی و سرمایه گذاری است.

در حاشیه نشست بریکس ، توافقی دوجانبه برای ایران برای توسعه پنج پالایشگاه در آفریقای جنوبی حاصل شد، در همین حال تهران نیز مذاکراتی را برای پیوستن به بانک توسعه جدید بریکس انجام داده است – اقدامی که میتواند به تامین مالی برای پروژه های زیرساختی حیاتی کمک کند پروژه هایی مانند مانند کریدور شمال-جنوب- که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می کند.

سیاستهای قهری برای بیش از چهار دهه است ایالات متحده و کشورهای اروپایی را به عنوان بخشی از سیاستهای خود با هدف منزوی کردن ایران تهران از دسترسی به سیستم های مالی جهانی محروم کرده است. در حالی که تحریم های یکجانبه ایالات متحده، کشورهای غیر غربی را مجبور به پیروی از سیاست های قهری واشنگتن در قبال ایران ساخته است.

برای تهران که حذف دائمی تحریم ها را بسیار بعید میداند پیوستن به بریکس فرصتهای جدیدی را برای تسهیل تجارت خارجی بدون وابستگی به دلار و سیستم مالی غرب، فراهم می آورد در عین حال دولت  دکتر رئیسی میخواهد روابط مالی و اقتصادی خارجی با جنوب جهانی را متنوع کرده و از اتکای بیش از حد به پکن و مسکو اجتناب ورزد.

با این حال، اندیشکده های دولت ایران استدلال میکنند که ایران باید نسبت به توانایی های بریکس واقع بین باشد و آن را صرفاً یک نیروی ضدغربی تلقی نکند. بریکس هنوز هماهنگی سیاسی و استراتژیک بین اعضاش ندارد و رقابت داخلی اعضا بین کشورهایی مانند چین و هند نیز ابزار کلیدی ایالات متحده برای محدود کردن اثر بخشی این گروه فراهم می آورد.

در بریکس، به نظر میرسد که دیدگاه غالب در حال حاضر پایبندی به نظم بین المللی موجود و اجتناب از تقابل پرهزینه با ساختارهای سنتی اقتصادی و سیاسی است به عنوان مثال ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در مواجهه با حکم بازداشت دادگاه المللی کیفری از نشست اخیر بریکس در آفریقای جنوبی صرف نظر کرد بانک توسعه جدید همچنین گفته که در بحبوحه تحریم های غرب پروژه های جدید اقتصادی در روسیه را در نظر نخواهد گرفت.

علاوه بر این بین روابط استراتژیک هند با ایالات متحده و مشارکت در ابتکارات ژئواکونومیکی مانند – 1202 و مشارکت بین هند اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده نشان میدهد که وجود شرکای کلیدی غربی برای دهلی نو حیاتی است.

برخی از اعضای موسس بریکس مانند برزیل و هند و برخی از اعضای آتی مانند امارات و عربستان سعودی شرکای منطقه ای و متحدان ایالات متحده هستند. علیرغم حرکت ریاض و ابوظبی به سمت تجارت دوجانبه غیر دلاری با چین و هند، آنها پیشنهاد نمی کنند که استانداردهای مالی و اقتصادی جهانی تحت رهبری ایالات متحده با بریکس جایگزین شود.

در همین حال بریکس تنها پلتفرمی است که ایران و این کشورها را به هم متصل میکند – اما در غیاب توافقنامه ها یا استانداردهای تجاری خاص، تهران نمیتواند انتظار داشته باشد که بریکس در کوتاه مدت اقتصاد داخلی، تجارت خارجی یا معاملات مالی خود را به طور اساسی تغییر دهد.

ادامه مذاکرات برای حذف یا کاهش تحریم های غرب همراه با گفتگو میان اعضای بریکس برای ایجاد مکانیسم ها و قوانین شفاف برای تراکنش های مالی پیش نیازهای ضروری ایران برای تبدیل بریکس به بستری شکوفا برای پیگیری اهدافش است.

نظرات بیان شده در این مقاله متعلق به نویسنده است و لزوماً منعکس کننده خط مشی ویراستاری میدل ایست آی نمی باشد.