آیا حزب الله عقب نشینی میکند یا تنشها را تشدید می کند؟
آیا حزب الله عقب نشینی میکند یا تنشها را تشدید می کند؟
موسسه واشنگتن؛ ۱۶ اکتبر
:نویسنده: حنین قدر
حنین قدر از اعضای ارشد مؤسسه واشنگتن است وی در این موسسه بر حوزه سیاست شیعیان در سراسر سوریه تمرکز دارد و مطلب مینویسد
آخرین اقدامات این گروه [ حزب الله] نشان میدهد که استراتژی آنها برای جنگ حماس و اسرائیل تغییر نکرده است: استفاده از تشدید تنشهای مرزی محدود و غیرقابل انکار برای منحرف کردن توجه اسرائیل بدون ورود کامل به درگیری در حال حاضر که با پیشروی و ادامه یافتن جنگ اسرائیل و حماس، درگیریهایی که در امتداد مرز لبنان و اسرائیل رخ داده نشان میدهد حزب الله نمیخواهد فراتر از قواعد درگیری ضمنی که پس از جنگ اسرائیل و حزب الله در سال ۲۰۰۶ با اسرائیل وضع شده بود وارد این درگیری شود؛ آنها حداقل هم اکنون قصد درگیری و دخالت در این جنگ را ندارند.
این گروه میخواهد بدون خطر از دست دادن موقعیت استراتژیک خود در لبنان، از مزایای این جنگ بهره مند شود. اما این تعامل حساب شده میتواند هر لحظه تغییر کند و به دلیل محاسبات اشتباه یا تغییر در ارزیابی های حزب الله و رهبری جمهوری اسلامی ایران به یک جنگ تمام عیار میان حزب الله و اسرائیل تبدیل شود در هر صورت حمله حماس در ۷ اکتبر و ماهیت تهاجمی جنگ پس از آن ممکن است در نهایت به پایان رویکرد ۱۷ ساله بازدارندگی در امتداد مرز لبنان و اسرائیل منجر شود و سیاستهای اسرائیل و ایالات متحده را نسبت به ایران و حزب الله در خاورمیانه تغییر دهد.
روز یکشنبه تنشها و درگیریهای فرامرزی با شلیک موشک های هدایت شونده حزب الله به سمت پایگاههای نظامی اسرائیل امتداد مرزهای شمالی و هدف قرار دادن شهر شتولا، که در نزدیکی مزارع شبعا قرار دارد تشدید شد؛ منطقه مورد مناقشه ای در که هم لبنان و هم اسرائیل ادعای مالکیت آن را دارند و حزب الله از ابتدای جنگ به طور خاص آن را مورد هدف قرار داده است . همزمان ،گردانهای القسام، حماس اعلام کردند که ۲۰ موشک از لبنان به شمال اسرائیل شلیک کرده اند. در پاسخ ارتش اسرائیل حملات هوایی را در جنوب لبنان انجام داد و مقر نیروهای حافظ صلح سازمان ملل را مورد هدف قرار داد.
پس از تشدید تنشها و درگیریها در مرز بلافاصله بیانیه ای از سوی حزب الله توسط رانا سهیلی، مطرح شد. وی اطمینان داد که تشدید تنش ها در مرز با اسرائیل بیانگر تصمیم حزب الله برای ورود کامل به جنگ نیست وی اذعان داشت که این حملات صرفا یک درگیری و به نوعی یک اخطار برای اسرائیل است.
این پاسخ فوری و آخرین اقدامات این گروه [حزب الله ] نشان میدهد که استراتژی آنها برای جنگ حماس و اسرائیل تغییر نکرده است استفاده از تشدید تنشهای مرزی محدود و غیر قابل انکار برای منحرف کردن توجه ،اسرائیل، بدون ورود کامل به درگیری در حال حاضر این گروه علاوه بر دکل های مخابراتی و رادارها پرسنل و مواضع نظامی اسرائیل را هدف قرار داده است و در صورت نیاز خود و پرسنلش را برای تشدید تنش ها آماده میکند
در همین حال جمهوری اسلامی ایران با اعزام آقای حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای هشدار دادن به اسرائیل در مورد رخ دادن زلزله ای بزرگ از بیروت و همچنین چندین پایتخت دیگر در منطقه و با تکرار همان تهدید همیشگی یعنی تهدید به جنگ علنی با تمام نیروهای محور مقاومت در صورت ادامه حمله اسرائیل به غزه، از قدرت منطقه ای خود استفاده کرده است عدم حضور سید حسن نصرالله رهبر حزب الله لبنان در صحنه و واگذاری فضای سیاسی لبنان به یک مقام ایرانی گویای همه چیز است در جنگ اخیر حزب الله با اسرائیل در سال ۲۰۰۶، سید حسن نصرالله همیشه اعلام کننده ،عملیات اهداف و پیروزیها بود و حضور مکرر او در انظار عمومی نشان دهنده پیشرفت و دستیابی به اهداف جنگ بود بدون یک جنگ تمام عیار – یا تصمیم به شروع یک جنگ تمام عیار – یک سخنرانی و یا بیانیه از سوی سید حسن نصرالله میتواند نشان دهنده ضعف آنها و یا عدم تصمیم آنها برای جنگ باشد جمهوری اسلامی ایران هنوز در حال بررسی گام های بعدی است و سید حسن نصرالله نمیتواند بلاتکلیف به نظر برسد وی تنها زمانی به خط مقدم کشیده میشود که تصمیم نهای گرفته شود با این حال غیبت او – با توجه به مسائل داخلی – موضوعی شرم آور است. این اتفاق میتواند یک معضل و وضعیتی بغرنج باشد. اما این معضل تنها معضل حزب الله نیست.
این گروه در امتداد مرز خود با اسرائیل در حال اجرای بازی بسیار مخاطره آمیزی با اسرائیل میباشد و برای حفظ آن نیاز به خویشتن داری زیادی دارد نظم و انضباط بین نیروها آمادگی و دقت تمام عناصر ضروری هستند که حزب الله به آن نیاز دارد. این گروه نمیتواند بی انضباطی وحشیانه ای را که حماس در حمله ۷ اکتبر انجام داد نشان دهد این موضوع میتواند به شدت بر مشروعیت حزب الله در میان عناصر تشکیل دهندگان آن تأثیر بگذارد و نشان دهنده هسته خشونت آمیز این گروه به جهان باشد و به آنها یاداوری کند که حزب الله از آغاز چه گروهی بوده است.
هر گونه اشتباه محاسباتی میتواند سیگنال اشتباهی ارسال کند و موجب وقوع یک جنگ تمام عیار شود. دقیقاً به همین دلیل است که حزب الله لبنان هنوز نیروهای ذخیره خود را فرا نخوانده است؛ آنها میتوانند در این بازی حساب شده اما پرخطر نقش مهمی ایفا کنند یکی دیگر از نشانه های استراتژی این گروه تلاش آن برای تخلیه ساکنان بسیاری از روستاها و شهرهای مرزی است اما نه روستاهای دور در شهرهای ساحلی مانند صور یا صَرفَند یا در ضاحیه پایگاه حزب الله در حومه جنوبی بیروت، هیچ گونه تخلیه سیستماتیک؛ یا درخواستی برای ترک ساکنان وجود نداشته است.
از سال ۲۰۰۶، استراتژی حزب الله حفظ بازدارندگی، افزایش نفوذ منطقه ای خود و ادامه توسعه انبار بزرگ موشک های هدایت شونده دقیق خود بوده است از حدود ۱۳۰۰۰۰ موشکی که حزب الله در اختیار دارد چند ده موشک موشک های هدایت شونده دقیق هستند. زمانی که تأسیساتش در سوریه به هدف حملات هوایی اسرائیل تبدیل شد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران تصمیم گرفت که بیشتر تأسیسات تولید این موشکها را به لبنان منتقل کند.
اگر حزب الله تصمیم میگرفت وارد جنگ شود این گروه احتمالاً روزانه هزاران موشک پرتاب میکرد و موشک های دقیق خود را برای هدف قرار دادن زیرساختهای حساس اسرائیل بکار میبرد با این حال تهدید این موشک ها تا کنون قویتر از خود موشک ها بوده است اگر حزب الله از موشکها استفاده کند، دیگر چیزی برایش نخواهد ماند و سالها تلاش و منابع غیر قابل حساب برای ذخیره مجدد زرادخانه اش نیاز خواهد شد حزب الله بدون این تهدید بزرگ بیشتر در معرض دید قرار میگرفت و ایران قوی ترین ابزار فشار خود را در مرحله بعدی جنگ از دست میداد.
به این معضل رهبری را که امروز نیروی مبارز حزب الله با آن مواجه است، اضافه کنید همه پیروزیهایی که این گروه در گذشته ادعا کرده بود به فرمانده نظامی فقید آن عماد مغنیه نسبت داده شده است که در عملیات مشترک آمریکا و اسرائیل در دمشق در سال ۲۰۰۸ کشته شد عماد فایز مغنیه معروف به حاج «رضوان» از فرماندهان نظامی حزب الله لبنان بود که در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸ در انفجاری در دمشق کشته شد او یکی از رهبران نظامی حزب الله لبنان در جنگ اسرائیل و لبنان در تابستان ۲۰۰۶ بود. پس از آن حزب الله در جنگ سوریه غرق شد سایر درگیریهای منطقه ای تحت رهبری فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بدون اینکه بتواند پیروزی آشکار یا رضایت بخشی را اعلام کند، انجام گرفت. سردار شهید سلیمانی سپس در سال ۲۰۲۰ در بغداد توسط پهپادهای آمریکایی و به دستور ترامپ ترور شد و شکاف بزرگی در رهبری نظامی حزب الله و یک نیروی جنگنده با چالشهای سازمانی و مالی به جا گذاشت.
علاوه بر این معضل یک جنگ تمام عیار میتواند به معنای ضرر داخلی برای حزب الله نیز رقم بخورد. این امر ناتوانی این گروه را در حفاظت و جابجایی جامعه شیعی که قبلاً ناامید شده است آشکار میکند پویایی سیاسی آسیب پذیر آن را در داخل لبنان از هم پاشیده اقتصادی و سیاسی به چالش می کشد و آشکار میکند که این گروه وارد جنگی به این بزرگی بدون تضمینی برای بازسازی کشورش پس از جنگ شده است.
پس از جنگ ۲۰۰۶ کشورهای خلیج فارس برای بازسازی و پرداخت غرامت به سوی لبنان دستیاری دراز کردند در حالی که جمهوری اسلامی ایران نیز به طور ویژه به حزب الله کمک کرد تا از نظر نظامی و مالی بهبود یابد. این بار اما هیچ تضمینی وجود ندارد که کشورهای حاشیه خلیج فارس به بازسازی کمک کنند و ایران در وضعیت مالی کافی برای کمک قرار ندارد. نتیجه چنین جنگی برای لبنان بسیار ویرانگر خواهد بود و حزب الله برای مدت طولانی مقصر آن میگردد و پیامدهای جدی برای استراتژی سیاسی داخلی اتحادها و انتخابات بعدی آن بوجود خواهد آمد.
از سوی دیگر، اگر حزب الله با حمله ای تمام عیار به جنگ با اسرائیل بپیوندد تنها میتواند امیدوار باشد که بر اسرائیل با یک جبهه دیگر غلبه کند بدون هیچ تضمین واقعی برای موفقیت که بتواند به پیروزی دیگری بیانجامد. سوال این است که آیا ایران آماده است تا مزیت و اهرم حزب الله در لبنان را قربانی کند و قدرت نظامی خود را کاهش دهد؟ بعید است ایران به این سمت برود مگر اینکه این جنگ به یک درگیری وجودی برای نظام جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود.
پیوندهای ارگانیک نظامی، ایدئولوژیک و مالی حزب الله با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نه گفتن به تهران را برای رهبری آن بسیار دشوار میسازد البته اگر تهران تصمیم به آغاز جنگ علیه اسرائیل از لبنان یا بلندیهای جولان بگیرد. حزب الله از سال ۲۰۰۶ از یک گروه مقاومت مسلح لبنانی به ارتش اصلی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است و اکثر شبه نظامیان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه از سوریه تا عراق تا یمن را رهبری و آموزش میدهد دخالت حزب الله میتواند به معنای یک جنگ منطقه ای باشد؛ رویدادی که پس از ایجاد اتاق عملیات مشترک حزب الله و نیروی قدس در بیروت با حماس و دیگر جناحهای فلسطینی در زمانی که اسماعیل هنیه رهبر حماس از این شهر در آوریل ۲۰۲۳ بازدید کرد، اکنون قابل تصورتر ده است.
از آن زمان هم حزب الله و هم حماس تشدید تنش تدریجی را در امتداد مرز لبنان و اسرائیل برای آزمایش آمادگی اسرائیل و واکنشهای جامعه بین المللی و تقویت مفهوم جبهه متحد علیه اسرائیل آغاز کرده اند این امر همچنین نشان دهنده بازگشت کامل حماس به ایران پس از چند سال اصطکاک در طول جنگ سوریه بود همه اینها با حمله حماس در ۷ اکتبر به اسرائیل به اوج خود رسید.
تا کنون جبهه متحد به طور کامل علیه اسرائیل فعال نشده است عمدتاً به این دلیل که تهران هنوز ارزش افزوده ای برای این تشدید نمیبیند حمله حماس که منجر به درگیری شد، دستاوردهای فراوانی را برای نظام جمهوری اسلامی ایران فراهم کرده است.
اول توافق عربستان و اسرائیل تا اطلاع ثانوی متوقف شده است و دکتر سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران، تماس مستقیمی با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی برای گفتگو درباره جنگ اسرائیل و حماس برقرار کرد. دوم پس از چند حمله اسرائیل به مواضع ایران در سوریه و حملات پنهانی در داخل ایران، جمهوری اسلامی میتواند بگوید که بالاخره پاسخ داد و امیدوار است که اسرائیل را از حملات بیشتر باز دارد سوم حمله حماس ضعف نظامی و اطلاعاتی تکان دهنده اسرائیل را آشکار کرده است که رسانه های داخلی و منطقه ای ایران هنوز از آن بهره برداری میکنند چهارم ایران به تشدید لفاظی های مقاومت در میان بسیاری از گروهها و کشورهای خاورمیانه دامن زد اتفاقی که جایگاه ایران را در خیابان های کشورهای عربی تقویت خواهد کرد.
برای نظام جمهوری اسلامی ایران، جنگ در حال حاضر موقعیت و قدرت آن را در منطقه تقویت کرده است و مشارکت حزب الله میتواند همه این مزیتها را به خطر بیندازد خرج کردن کارت حزب الله در حال حاضر ممکن است به این دستاوردها اضافه نکند؛ برعکس ایران قوی ترین ابزار چانه زنی خود را در یک درگیری طولانی که میتواند بازیگران زیادی را درگیر کند از دست خواهد داد.
مواضع و هشدارهای ایالات متحده همچنین پیامی قوی به ایران و حزب الله ارسال کرده است ورود گروه ضربتی ناو یواس اس جرالد آر. فورد به دریای مدیترانه و به دنبال آن ناو یواس اس دوایت آیزنهاور و اضافه شدن جتهای جنگنده بیشتر نیروی هوایی آمریکا به منطقه یک عامل بازدارنده آشکار بود ایران – همراه با حزب الله و حماس – احتمالاً پاسخ دولت رئیس جمهور بایدن را اشتباه محاسبه کرده است انتظار محتمل این بود که با گروگانهای اسرائیلی در داخل غزه و دیپلماسی معیوب بین این دولت (غزه) و دولت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل هم اسرائیل و هم ایالات متحده آمریکا محدود شوند.
امروز تهران به خطرات مرتبط با دخالت ایالات متحده آمریکا پی برده است و اینکه در صورت وقوع یک جنگ چندجانبه و گسترده خسارتها و زیانها میتواند دستاوردها را تحت الشعاع قرار دهد اما اگر استراتژی فعلی واکنش محدود حزب الله در خصوص جنگ حماس و اسراییل از کنترل خارج شود نظام تهران میتواند تشدید تنش را به عنوان راهی برای فرافکنی قدرت ببیند و یک جنگ همه جانبه و تمام عیار میتواند به سرعت تحقق یابد این اتفاق میتواند به یک جنگ وجودی هم برای اسرائیل و هم جمهوری اسلامی ایران با دخالت اجتناب ناپذیر ایالات متحده تبدیل شود.
بنابراین، بازدارندگی ایالات متحده آمریکا در برابر جمهوری اسلامی ایران و حزب الله بسیار مهم خواهد بود و مستلزم حضور نظامی و پیامهای دیپلماتیک است. نمایش یک حضور قوی تر در نزدیکی مرزها و سواحل لبنان سوریه و اسرائیل نیز میتواند در این باره یاری رسانباشد ، اما مهمتر از همه اینکه جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران آن باید از خطرات پیش روی زیر ساختهای سیاسی و نظامی خود در صورت تغییر محاسبات جمهوری اسلامی ایران و دخالت حزب الله آگاه شوند.
در درازمدت خطراتی که حزب الله در مرزهای لبنان و جولان بوجود میآورد را نباید نادیده گرفت حتی اگر این گروه در این جنگ شرکت نکند حزب الله میتواند از روایت مقاومت که به تازگی برانگیخته شده است برای تقویت نفوذ خود در لبنان و ادامه بهبود قدرت نظامی خود استفاده کند در این صورت خطر یک حمله حزب الله به اسرائیل – و تا حدی به منافع ایالات متحده در منطقه – نیز افزایش خواهد یافت.
حنین غدار همکار مهمان فریدمن در برنامه گودولد در انستیتو واشنگتن و نویسنده کتابی است که انستیتو به تازگی با عنوان حزب الله شناخت نقشه ضاحیه و جماعت شیعه «لبنان منتشر کرده است این مقاله ابتدا در وب سایت فارین پالیسی منتشر شده است.