پس از رئیسی و عبداللهیان .. آیا بالگرد متلاشی شده در دیوار محکم کشور ایران خللی ایجاد خواهد کرد ؟

پس از رئیسی و عبداللهیان ..

آیا بالگرد متلاشی شده در دیوار محکم کشور ایران خللی ایجاد خواهد کرد ؟

الجزیره ؛ 26 مه

این اولین بار نیست که ایران دچار خلاء ریاست جمهوری است . کشور در دو مناسبت با چنین رویدادی مواجه شد : نخست در ژوئن 1981 وقتی مجلس شورا ( اسلامی) تصمیم گرفت ابوالحسن بنی صدر اولین رئیس جمهور کشور پس از انقلاب اسلامی را به دلیل نداشتن شایستگی سیاسی از پست خود کنار بگذارد.

دومین مورد در ترور محمد علی رجائی رئیس جمهور و محمد جواد باهنر نخست وزیر در 30 اوت 1981 نمایان شد اما این بار موضوع یاد شده سمت و سوی کاملا متفاوتی به خود گرفته است.

“فاطمه صمادی” پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات الجزیره در همین رابطه گفت: ایران تجربه های مشابهی را آزموده است و توانست با آنها تعامل نماید و هم اکنون نیز می تواند با این رویداد تعامل نماید اما نمی توانیم اهمیت نبود رئیس جمهور و وزیر خارجه را از صحنه سیاسی ایران و منطقه در چنین شرایط پیچیده ای را نادیده بگیریم.

پس از رئیسی و عبداللهیان

صمادی در گفت وگو با الجزیره به انسجام کامل موجود میان نهادهای حاکمیت در ایران اشاره کرد که از رهبر ارشد نظام آغاز می شود و دولت و پارلمان و فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب را در برگرفته است. آنها با شخص رئیس جمهور و وزیر خارجه وی کاملا هماهنگ عمل می کردند.

** فرآیند خاص

رئیس جمهور و وزیر خارجه وی یک روند خاصی را در سطح داخلی و خارجی ترسیم نمودند . این روند نسبت به دوره قبل ویژگی های کاملا متفاوتی دارد زیرا پس از پیروزی (شهید) رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری در ژوئن 2021 قوای سه گانه در ایران یعنی مجریه ، مقننه و قضائیه در اختیار جریان محافظه کار قرار گرفت.

پس از رئیسی و عبداللهیان

این فرآیند ترسیم شده توسط این دو مرد در محورهای متعدد سیاسی و اقتصادی نمایان شد که مهم ترین آن مقابله با تاثیرات تحریم ها و محاصره بین المللی اعمال شده علیه ایران بود به گونه ای که دولت (شهید) رئیسی روابط خود را در داخل و خارج منطقه گسترش بخشید و از آن به عنوان ” توجه به شرق ” و ” در وهله اول همسایگان ” نام برد.

در نتیجه چنین سیاستی روابط با کشورهای همسایه و در راس آنها عربستان در چارچوب توافقی به سرپرستی چین در ماه مارس 2023 پس از یک وقفه هفت ساله از سر گرفته شد.

تهران همچنین روابط خود را با سایر کشورهای عربی همچون مصر ، کویت و امارات به همراه جمهوری های آسیای میانه و پاکستان و اندونزی و سایر کشورها بهبود بخشید و همین امر باعث شد تا به نظر برسد در انزوای کمتری در خاورمیانه و جهان اسلام قرار دارد.

پس از رئیسی و عبداللهیان

درگذشت رئیس جمهور و وزیر  خارجه وی در زمانی به وقوع پیوست که دولت در حال  اداره فرآیندهای پیچیده ای در ارتباط با مذاکرات با آمریکا و کشورهای غربی در خصوص پرونده هسته ای و برنامه موشکی و همچنین کاهش تنش در منطقه به ویژه در سایه تجاوز مستمر اسرائیل علیه نوار غزه بود.

در همین راستا مجله فارین پالیسی ( سیاست خارجی ) از (شهید) عبداللهیان وزیر خارجه به عنوان ” یک قاسم سلیمانی دیگر در میدان دیپلماسی ایران ” نام برد که از فعال و انعطاف پذیر بودن وی در اداره روابط سیاسی حکایت دارد و همین امر ماموریت جانشین وی ” علی باقری ” را سخت و دشوار می کند.

در چنین شرایطی دکتر محمد مرندی استاد علوم سیاسی در دانشگاه تهران در ارتباط با اشکالات احتمالی ناشی از نبود (شهیدان) رئیسی و عبداللهیان اظهار داشت: کشور عدم حضور آنها را احساس خواهد کرد اما این امر بر استحکام قانون اساسی در مهار چنین رویدادهایی تاثیری نخواهد داشت بلکه درگذشت آنها باعث وحدت بیشتر میان ایرانیان خواهد شد.

پس از رئیسی و عبداللهیان

مرندی افزود : این دو مرد پرونده های مهم و حساسی را در دست گرفتند بلکه چه در داخل و یا خارج گام های بلندی در همین راستا برداشتند . تصمیمات در ایران به طور فردی اتخاذ نمی شود بلکه تصمیمات در این کشور نهادینه شده است و توسط مقامات دولت به طور روان پیش برده می شود.

** اقتصاد و تحریم ها

در سطح اقتصادی (شهید) رئیسی پس از تصدی پست ریاست جمهوری حل و فصل بحران اقتصادی و اجتماعی را نصب العین خود قرار داد . این بحران به طور اساسی نشات گرفته از تحریم های اعمال شده علیه ایران است.

(شهید) رئیسی به منظور تحقق بخشیدن به وعده هایش در مبارزه انتخاباتی خویش پس از در اختیار گرفتن زمام اداره امور کشور در جهت مبارزه با فساد تلاش کرد و آن را هدف اصلی خود قرار داد و خود را به عنوان دشمن فساد و کاغذبازی و بی کفایتی معرفی کرد.

پس از رئیسی و عبداللهیان

وی با تاسیس یک سامانه اقتصادی جهت در امان ماندن رشد و توسعه اقتصادی کشورش از گزینه های سیاسی آمریکا و همچنین بالا بردن میزان مبادلات تجاری با روسیه و چین روابط اقتصادی با کشورهای همسایه را تقویت کرد.

سیاست وی بر اساس توجه به شرق با امضای توافقنامه های راهبردی دراز مدت میان تهران با پکن و مسکو همراه شد و زمینه را برای پیوستن ایران به گروه ها و ائتلاف های اقتصادی در سطح منطقه ای و بین المللی فراهم آورد.

ایران عملا به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای درآمد که رهبری آن را چین و روسیه برعهده دارند و همچنین به گروه اقتصادی کشورهای در حال توسعه بریکس پیوست که برزیل ، روسیه ، هند ، چین و آفریقای جنوبی را در خود جای داده است.

مهدی خورسند پژوهشگر اقتصاد سیاسی چندی پیش در گفت وگو با الجزیره نت ابراز داشت : تهران معتقد است  عضویت کامل در سازمان شانگهای باعث از بین رفتن سیاست یک جانبه غرب خواهد شد و در روابط ایران با کشورهای غربی که تحت تاثیر پرونده هسته ای قرار گرفته ، موازنه ایجاد خواهد کرد.

پس از رئیسی و عبداللهیان

شاید انگیزه اصلی ایران از پیوستن به سازمان همکاری شانگهای حضور سه قدرت شرق  یعنی روسیه ، چین و هند در آن و موقعیت عالی این کشورها در سطوح مختلف سیاسی ، اقتصادی و نظامی در سراسر جهان است زیرا در کاهش آثار تحریم های تحمیل شده بر ایران  نقش دارد.

** جنگ علیه غزه

مواضع دیپلماتیک ایران را نمی توان نادیده گرفت زیرا طی مدت گذشته در نتیجه فعالیت های فزاینده و تلاش های سیاسی فشرده اش در سایه تجاوز اسرائیل علیه نوار غزه بعد رسانه ای گسترده ای به خود گرفته است.

پس از آغاز تجاوز اسرائیل علیه غزه ، وزیر خارجه ایران سفرهای منطقه ای خود را آغاز کرد که بغداد و بیروت و دمشق و دوحه را در برگرفت . وی برای اولین بار از احتمال شکل گیری اقدامات بازدارنده از سوی محور مقاومت جهت پایان دادن به کشتار جمعی اسرائیل در غزه سخن به میان آورد.

پس از رئیسی و عبداللهیان

محور مقاومت در تمامی نقاط حضور خود در عراق ، سوریه ، لبنان و یمن به منظور حمایت از مقاومت فلسطین بر اساس اصول و قواعد درگیری برنامه ریزی شده وارد عمل شد اما صرف نظر از اهمیتی که در برداشت ولی نتوانست مانع از ادامه رویکرد تجاوزکارانه اسرائیل شود و به تجاوز این رژیم علیه غزه پایان دهد.

ایران در آوریل گذشته برای اولین بار با بکارگیری بیش از 300 پهپاد و موشک حمله بی سابقه ای علیه اسرائیل انجام داد . این حمله ایران در واکنش به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق انجام گرفت که در نتیجه آن هفت تن از عناصر سپاه پاسداران انقلاب از جمله دو افسر بلندپایه کشته شدند.

** شوک بزرگ

ناظران سیاسی در پایان تاکید کردند که ایران در وهله اول یک کشور نهادینه است و این رویداد تاثیری بر آن نخواهد داشت و فقط باعث می شود تا تهران اقداماتی مبتنی بر قانون اساسی و رتبه بندی های سیاسی و اداری اتخاذ نماید اما در عین حال تاکید دارند که حادثه بالگرد رئیس جمهور برای کشور یک شوک شدید به همراه داشته است.

نهادهای حاکمیت در ایران ترسیم گر سیاست داخلی و خارجی ایران هستند و در این کشور رئیس جمهور همچون نهاد رهبری و مجلس تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان قانون اساسی و مجلس خبرگان و پارلمان از حاکمیت و اختیارات مطلق برخوردار نیست.

“علی اکبر دارینی” پژوهشگر متخصص در زمینه تحقیقات مسائل ایران و آمریکا نبود رئیس جمهور و وزیر خارجه در این شرایط پیچیده منطقه ای را یک ضربه قوی به ساختار سیاسی تهران دانست.

دارینی در گفت وگو با الجزیره تاکید کرد : وجود انعطاف در قانون اساسی و یک شبکه امن نهادینه شده به ایران این اجازه را می دهد تا بتواند شوک یاد شده را تاب برآورده و با آن تعامل نماید. البته در عین حال نمی توان این واقعیت را انکار کرد که در سایه نبود دو شخصیت مهم سیاسی عالیرتبه کشور ضربه شدیدی به ساختار سیاسی ایران وارد آمده است.

وی خاطرنشان کرد : (شهید) رئیسی بسیار نزدیک به رهبر ارشد نظام (آیت الله) علی خامنه ای بود و برای نظام سیاسی ایران شخصیت مهمی به شمار می رفت و در کشور دارای پیشینه تاریخی است.

دارینی در گزارش خود انتشار یافته توسط مرکز ” عوامل شکل گیری تحقیقات ” تاکید کرد که اهمیت (شهید) رئیسی بخاطر رئیس جمهور بودنش نبود بلکه او وزنه ای در درون نهادهای پیچیده نظام به شمار می رفت و همین امر باعث شده بود تا او به عنوان یکی از نامزدهای برجسته تصدی پست رهبری پس از (آیت الله) خامنه ای مطرح شود و به عبارت دیگر نبود وی در سیاست کنونی کشور دارای تاثیر حاشیه ای است اما بر آینده جانشینی پست رهبری ممکن است تاثیر بگذارد.

دارینی گفت : پست ریاست جمهوری علیرغم اهمیت داشتن در سیاست ایران عامل یکپارچه سازی نظام و ایجاد موازنه و تعادل در میان جریان های سیاسی حاکم بر کشور نیست زیرا فقط رهبر ارشد نظام ایفاگر چنین نقشی به شمار می رود. (م.غ)