ایرانی‌ها به طور جدی در مورد اینکه آیا زمان توسعه سلاح‌های هسته‌ای فرا رسیده است یا خیر بحث و گفت و گو می‌کنند
ایرانی‌ها به طور جدی در مورد اینکه آیا زمان توسعه سلاح‌های هسته‌ای فرا رسیده است یا خیر بحث و گفت و گو می‌کنند
استیمسون؛ 8 نوامبر
نویسنده : جواد حیران نیا
در حالی که جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی این موضوع است که آیا دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد یا خیر، همچنین در نظر دارد برد موشک‌های خود را فراتر از حد تعیین‌شده 2000 کیلومتر افزایش دهد.
با ادامه افزایش تنش ها میان اسرائیل [رژیم صهیونیستی] و جمهوری اسلامی ایران در پی حملات موشکی و حملات تلافی جویانه ، مقامات فعلی و سابق جمهوری اسلامی ایران آشکارا در حال بحث و گفت و گو با یکدیگر در مورد این موضوع هستند که آیا دستیابی به سلاح هسته‌ای به امنیت ملی ایران کمک می‌کند یا به آن آسیب می‌زند .
بحث و گفت و گو در مورد دستیابی به سلاح هسته‌ای ، موضوع جدیدی نیست ، اما از زمان حمله اسرائیل [رژیم صهیونیستی] به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق که منجر به کشته شدن هفت افسر ایرانی در ماه آوریل شد، فوریت و اولویت بیشتری پیدا کرده است. چند روز بعد، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هسته‌ای ایران، سرتیپ احمد حق طلب ، اعلام کرد که اگر اسرائیل [رژیم صهیونیستی] بخواهد از تهدید حمله کردن به مراکز هسته‌ای کشورمان برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده ابزاری کند، تجدید نظر در دکترین و سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته محتمل و قابل تصور می‌باشد. ”
اسرائیل [رژیم صهیونیستی] که در 26 اکتبر _ در پاسخ به حمله گسترده موشکی ایران علیه اسرائیل [رژیم صهیونیستی] در 1 اکتبر _ به ایران حمله کرد ، تا کنون از هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای جمهوری اسلامی ایران خودداری کرده ، که این امر تا حدی به اصرار دولت بایدن رخ داده است . با این حال ، همچنان برخی از افراد هم در اسرائیل [رژیم صهیونیستی] و هم در ایالات متحده ، طرفدار حمله به سایت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران می باشند .
آقای کمال خرازی، دیپلمات، سیاستمدار و وزیر امور خارجه کهنه کار که ریاست یک نهاد مشاور امور خارجه با نفوذ [رئیس شورای راهبردی روابط خارجی] را بر عهده دارد ، اخیرا هشدار داده است که در صورتی که اسرائیل [رژیم صهیونیستی ] جسارت کند و به تاسیسات هسته ای ایران لطمه بزند و با این تاسیسات حمله کند، سطح بازدارندگی ما متفاوت خواهد شد . وی خاطر نشان کرد : ما تصمیمی برای تولید بمب هسته‌ای نداریم اما اگر موجودیت ایران تهدید شود، ناچاریم دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم .
حتی آقای علی اکبر صالحی ، وزیر امور خارجه اسبق و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران _ وی به مذاکره بر سر توافق هسته ای 2015 برجام کمک کرد ، توافقی که برنامه هسته ای ایران را محدود می کرد _ در مصاحبه ای در ماه فوریه به طرز تحریک آمیزی گفت که بمب اتمی مانند خودرویی است که ایران تمام قطعات لازم آن را در اختیار دارد اما برای امور دیگری استفاده می‌کند .
اخیراً، حجت الاسلام سید حسن خمینی، نوه رهبر انقلاب 1979 ایران، خواستار افزایش سطح بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران شد .
برخی از کارشناسان آمریکایی هشدار داده‌اند که جمهوری اسلامی ایران ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود و از مهلت اطلاع رسانی سه ماهه به عنوان ابزار چانه‌زنی در مقطع زمانی پیش از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید آمریکا استفاده کند .
علاءالدین بروجردی ، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت : در داخل مجلس شورای اسلامی، موضوع خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) در راستای دفاع از حریم منافع ملی کشور ، یک ایده جدی به حساب می آید که البته عملیاتی شدن آن در نهایت نیازمند مصوبه قانونی مجلس است .
حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای ، رهبر عالی جمهوری اسلامی ایران ، که در سال 2009 فتوایی علیه استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی صادر کرد ، باید چنین تغییری در دکترین هسته ای ایران را تأیید کند .
در 18 اکتبر ، نزدیک به 40 نماینده مجلس شورای اسلامی نامه‌ای به شورای عالی امنیت ملی ایران _ این شورا مهم‌ترین وزنه تصمیم‌گیری در سیاست خارجی و امور دفاعی و امنیتی کشور محسوب می‌شود _ ارسال کردند و از این شورا درخواست کردند که در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران _ به منظور کسب اجازه در خصوص توسعه سلاح‌های هسته‌ای _ تجدید نظر کنند .
با این حال، محمود واعظی که ریاست دفتر حسن روحانی ، رئیس‌جمهور پیشین را بر عهده داشت ، هشدار داد که چنین اقدامی یعنی تغییر دکترین هسته‌ای _ در حالی که پیامی برای دشمنان ایران دارد _ موضوع کم اهمیتی نیست که با شرایط احساسی و با کسب چند امضا و یا صحبت شخص یا اشخاص تغییر کند، بلکه از موضوعات بسیار مهم کشور به شمار می رود و مستقیما با مسئله امنیت ملی کشور در ارتباط است و بر عمق راهبردهای سیاست نظام تاثیر بسزایی می‌گذارد. الزامی است تا دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی و دیگر بخش های ذیربط در این مورد نظر کارشناسی و متقن بدهند .
رسانه‌های ایران میزگردها و نظرسنجی‌هایی را درباره مزایا و معایب توسعه سلاح‌های هسته‌ای برگزار کرده اند . خبرگزاری تابناک ، وابسته به محسن رضایی ، فرمانده پیشکسوت سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نظر خوانندگان را جویا شد. از 66000 نفری که پاسخ دادند، دو سوم موافق این امر [دستیابی به سلاح هسته ای] بودند .
روزنامه تهران تایمز وابسته به حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در سرمقاله‌ای در 8 اکتبر با عنوان «افزایش فراخوان برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای» نوشت که بیش از 70 درصد مردم ایران خواهان دستیابی به بمب اتمی هستند .
برخی به نظریه کنت والتز، محقق آمریکایی اشاره کرده اند _ که در مقاله ای در سال 2012 در مجله فارین افرز بیان شد _ که اگر جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته ای و بمب اتمی دست یابد، موازنه ای از وحشت و ترور علیه اسرائیل و دیگر دشمنان جمهوری اسلامی ایران ایجاد می کند که اسرائیل را از حمله به ایران و شرکای منطقه ای اش باز می دارد . (م.ک)
این استدلال که جمهوری اسلامی ایران به نوع جدیدی از بازدارندگی نیاز دارد، با تجربه سال گذشته و آسیب جدی به شرکای غیردولتی ایران، حزب‌الله و حماس – از جمله کشتن [شهید] اسماعیل هنیه رهبر سیاسی حماس توسط اسرائیل در تهران و ترور [شهید] سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله و فرماندهان ارشد نظامی در لبنان و همچنین آسیب جدی ناشی از تهاجم جدید اسرائیل به لبنان تقویت شده است.
براساس فتوای [حضرت] آیت‌الله سید علی خامنه‌ای که در پیامی به کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه صادر شد، «علاوه بر سلاح‌های هسته‌ای، انواع دیگر سلاح‌های کشتار جمعی مانند سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی نیز تهدیدی جدی برای بشریت محسوب می‌شوند. ما استفاده از این سلاح ها را حرام می دانیم.»
با این حال، حسنعلی اخلاقی امیری، نماینده مجلس اخیرا گفته است که در صورت تغییر شرایط، فتوا ممکن است تغییر کند.
با این حال، بسیاری از اصلاح‌طلبان و میانه‌روها با چنین تغییری مخالفت می‌کنند و آن را مغایر با منافع ملی می‌دانند. برخی آن را تصمیمی احساسی می‌دانند که می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای مردم ایران که در حال حاضر با تحریم‌های اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، داشته باشد.
رحمان قهرمان پور، کارشناس خلع سلاح، خاطرنشان کرد که خروج از پیمان ان. پی. تی با برنامه جامع اقدام مشترک [برجام] مغایرت دارد، این در حالیست که کشورهای اروپایی تا اکتبر 2025 فرصت دارند تا تحریم‌های سازمان ملل را که با توافق هسته‌ای سال 2015 لغو شده بودند، «بازگردانند». علاوه بر این، قهرمان پور گفت که برای دستیابی به بازدارندگی کامل، ایران به یک سه گانه هسته ای متشکل از موشک های مجهز به سلاح هسته ای، بمب افکن ها و زیردریایی ها نیاز دارد. در حالی که جمهوری اسلامی ایران مواد شکافت پذیر کافی برای ساخت چندین بمب را در اختیار دارد، در حال حاضر تنها سیستم انتقال آن موشک است.
برخی از مخالفان ساخت بمب نیز نگران فرصت‌هایی هستند که منجر به گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه می‌شود – از جمله با تشویق عربستان سعودی به هسته‌ای شدن. همچنین، ایران – برخلاف کشورهای کره شمالی، هند، پاکستان و اسرائیل [رژیم صهیونیستی] که همگی خارج از پیمان ان. پی. تی به سلاح هسته‌ای دست یافته‌اند – علیرغم گرم شدن روابط با روسیه و چین، از حمایت صریح هیچ قدرت بزرگی برای ساخت سلاح هسته‌ای برخوردار نیست.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفت: درخواست نمایندگان برای تغییر استراتژی دفاعی و هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در بحبوحه جنگ واقعاً می‌تواند به نفع اسرائیل [رژیم صهیونیستی] باشد. وی گفت: «همه کشورهایی که بمب هسته‌ای را دریافت کردند، از ایالات متحده گرفته تا اسرائیل، کره شمالی و پاکستان، همه در یک فرآیند مخفیانه این بمب را دریافت کردند». زیرا اگر کشوری بخصوص در خاورمیانه بخواهد آشکارا بمب اتمی بدست آورد، مورد هدف قرار می گیرد.
در حالی که ایران در حال بررسی این موضوع است که آیا دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد یا خیر، همچنین در نظر دارد برد موشک‌های خود را فراتر از حد تعیین‌شده 2000 کیلومتر افزایش دهد. کمال خرازی وزیر خارجه پیشین ایران، به اعتماد تاریخی ایران به اروپا به عنوان یک راه نجات دیپلماتیک اشاره کرد که اخیراً کمرنگ‌تر شده است. او گفت: «در زمینه برد موشک، ما تا کنون حساسیت‌های غرب به ویژه اروپایی‌ها را در نظر گرفته‌ایم. وقتی آنها حساسیت‌های ما به‌ویژه در مورد تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران را نادیده می‌گیرند، دلیلی ندارد که نگرانی‌های آنها را در نظر بگیریم». او گفت: «احتمال افزایش برد موشک‌های ایران وجود دارد.»
جمهوری اسلامی ایران در سال 2015، در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، یک توافق هسته‌ای با ایالات متحده و دیگر قدرت‌های جهانی امضا کرد و وعده داد که برنامه هسته‌ای خود را در ازای میلیاردها دلار کاهش تحریم‌ها محدود کند.
آقای خرازی پس از سخنرانی 11 اکتبر [حضرت] آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «برخی از مقامات ایرانی با تحلیل‌ها و تخیلات عجیب فکر می‌کنند که خودداری از تولید تسلیحات از جمله موشک می‌تواند امنیت را برای ایران به ارمغان بیاورد. اما این تصور و تفکر غلط در واقع به ملت و مسئولان می‌گوید که کشور را ضعیف نگه دارند تا در امان بمانند.»
بنابراین حتی اگر جمهوری اسلامی ایران تصمیم به ساخت سلاح هسته‌ای نداشته باشد، ممکن است شاهد تغییرات در برد موشک‌های ایران باشیم.
جواد حیران نیا، مدیر گروه مطالعات خلیج فارس و کشورهای همجوار در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی دانش آموخته دکتری رشته روابط بین الملل در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران می باشد. حوزه مطالعاتی آقای حیران نیا مسائل خاورمیانه و مطالعات خلیج فارس می باشد. نامبرده مقالاتی به فارسی در مجلات معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسانده است. آخرین آثار پژوهشی وی عبارتند از:
«نظم های امنیتی خلیج فارس؛ گذار از رئالیسم به لیبرالیسم»، در کتاب «سیاست، هویت و امنیت در خلیج فارس»، تالیف سید جواد صالحی و همکاران، (تهران: پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، ۱۳۹۸)؛ مقاله «استراتژی چین در قبال ایران»،(مشترک با پروفسور محمود منشی پوری استاد دانشگاه کالیفرنیا برکلی) منتشر شده در مجله The Middle East policy .(م.ب)