دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ و نگرانی های ایران
دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ و نگرانی های ایران
الاهرام ؛ 14 دسامبر (24 آذر)
همزمان با پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ، نگرانی های تهران از اینکه در دوران جدید ریاست جمهوری وی مکانیزم های شدیدتری علیه ایران به کار گرفته شوند، افزایش یافت . نگرانی های ایران در دوران شکل گیری سیاست خارجه آمریکا در دوران ترامپ را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد :
1 – ازسرگیری سیاست فشار حداکثری : افراد منتقد جو بایدن رئیس جمهوری فعلی انتقادهای بسیاری از نحوه تعاملش با ایران به عمل آورده اند از جمله اینکه تحریم های اعمال شده در دوران وی به طرز صحیح به اجرا در نیامد و دولت متبوع وی عمدا آنها را نادیده می گرفت. هر چند دولت بایدن تحریم های اعمال شده علیه ایران را به حال خود نگه داشت بلکه آنها را افزایش داد اما محدودیت های شدید اعمال شده در دوران ترامپ به ویژه موارد مربوط به فروش نفت را کاهش داد زیرا دولت بایدن مایل بود تا به توافق هسته ای خود با ایران بازگردد هر چند در آن ناکام مانده بود. صادرات نفت خام ایران و فرآورده های آن در طی نیمه دوم دو سال 2019 و 2020 همزمان با به اجرا درآمدن تحریم های اعمال شده از سوی ترامپ کمتر از 500 هزار بشکه در روز بود اما در سال 2021 افزایش یافت و این روند افزایشی از آن زمان به این سو ادامه یافت. بر اساس داده های دو شرکت تحلیل گر کپلر و ورتسکا، میانگین صادرات نفت خام ایران از ژانویه تا اکتبر سال جاری به تقریبا یک میلیون و 600 هزار بشکه در روز رسید یعنی تقریبا 500 تا 600 هزار بشکه در روز کمتر از آنچه که ایران طی دو سال قبل از تجدید اعمال تحریم ها به فروش می رساند.
بر همین اساس پیش بینی می شود ترامپ در دوارن ریاست جمهوری جدید خود سیاست قاطعانه تری در قبال ایران در پیش بگیرد و دولت متبوع وی به تلاش هایی که در گذشته جهت به صفر رساندن صادرات نفت ایران مبذول داشته ، ادامه دهد به ویژه با توجه به اینکه بسیار از افراد انتخاب شده از سوی ترامپ جهت تصدی پست های دولت متبوع وی باعث قدرت گرفتن این پیش بینی ها شده است. به عنوان مثال برایان هوک که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ فرستاده ویژه آمریکا در ارتباط با مسائل ایران بود و از ابتدای فعالیت های سیاسی اش در دوران ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش به عنوان یک فرد تندرو نسبت به ایران به عنوان یک فرد تندرو نسبت به ایران شناخته شده است. هوک در هفتم نوامبر 2024 در گفت وگو با شبکه سی ان ان تاکید کرد که ترامپ به سیاست گذشته خویش نسبت به ایران بازخواهد گشت. وی گفت : ایران ترامپ را از نظر دیپلماتیک در انزوا قرار خواهد داد و اقتصادش را ضعیف تر خواهد کرد. قرار است هوک در تشکیل دولت رئیس جمهور جدید آمریکا نقش مهمی ایفا کند که از یک خط مشی سخت گیرانه علیه ایران حکایت دارد.
2 – افزایش کمک های نظامی به اسرائیل : اطلاعات موجود حکایت از آن دارد که تل آویو در حمله اخیر خود علیه ایران در 26 اکتبر گذشته بر انهدام سامانه های دفاعی ایران تاکید داشت. ایران بیم آن دارد که با به قدرت رسیدن ترامپ ، فراخوان ها در کشورهای غربی برای حمله به تاسیسات هسته ای ایران افزایش یابد.
ترامپ در اکتبر 2024 اظهارات قابل توجهی به عمل آورده و طی آن گفت : “اسرائیل باید تاسیسات هسته ای ایران را بزند.” اسرائیل نیز از امکان هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای ایران سخن به میان آورد.
هر چند ترامپ حمایت خود را از حمله اسرائیل به تاسیسات ایران اعلام کرد اما این موضوع در نهایت بستگی به علل و عوامل متعددی دارد که مهم ترین آنها واکنش های بین المللی پیش بینی شده در این خصوص است. اما به طور حتم سیاست فشار حداکثری علیه ایران به زودی از سوی ترامپ از سر گرفته خواهد شد و آمریکا با هدف قرار دادن بازوها و گروه های شبه نظامی وابسته به ایران در صدد تضعیف نفوذ منطقه ای ایران برخواهد آمد و با همپیمانان منطقه ای خود جهت افزایش فشارها علیه نظام ایران همکاری خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که ترامپ در دوران جدید ریاست جمهوری خود اقدام به تصفیه فرماندهان نظامی ایران نماید زیرا معتقد است که اعمال تحریم های سهل انگارانه باعث شده تا ایران پهپاد و موشک در اختیار گروه های نیابتی خود همچون حوثی ها و حماس و حزب الله قرار دهد.
3 – احتمال دستیابی آمریکا و روسیه به یک معامله مشترک : ایران احتمال می دهد که رئیس جمهور جدید آمریکا به یک معامله جدید با روسیه جهت پایان دادن به جنگ در اوکراین شعله ور شده در 24 فوریه 2022 دست خواهد یافت . ترامپ چندی پیش قول داد تا برای پایان دادن به جنگ در اوکراین به یک راه حل دست خواهد یافت .
بر همین اساس ایران از این معامله احتمالی دور نخواهد ماند زیرا همکاری نظامی اش با روسیه همچنان محور اختلافات لاینحل باقی مانده میان تهران با کشورهای غربی به شمار می رود و پیش بینی می شود این موضوع در گفت وگوهای ایران و انگلستان و فرانسه در 29 نوامبر جاری در ژنو مطرح شود. بدون شک پیامدهای حاصل از پایان یافتن جنگ در اوکراین با محاسبات و منافع تهران در خصوص مسائل مختلف همخوانی نخواهد داشت.
در پایان می توان گفت که در دوران ترامپ در رویکرد سیاست خارجه آمریکا در مورد ایران تغییر صورت خواهد گرفت . پیش بینی می شود ترامپ به سیاست سخت گیرانه خود علیه ایران ادامه دهد اما این امر به معنای آن نیست که دو طرف در نهایت بتوانند با دستیابی به یک معامله مشترک اختلافات کنونی خود را کاهش داده و سایه جنگ مستقیم را از مرزهای ایران دور نگه دارند. (م.غ)