آیا هلال ایرانی از هم فروپاشیده است ؟

آیا هلال ایرانی از هم فروپاشیده است ؟

العربی الجدید ؛ 30 دسامبر  (10 دی)

اظهارات اخیر ایران چه رهبر انقلاب (حضرت آیت الله) خامنه ای و یا حتی (اقای) عراقچی وزیر خارجه در ارتباط با اوضاع جدید سوریه نمایانگر حجم بحرانی است که تهران پس از فروپاشی رژیم بشار اسد در سطح منطقه آن را احساس می کند.

این بحران پس از موافقت حزب الله با قطعنامه 1701 شورای امنیت و بسته شدن دستان حزب الله در منطقه و اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل علیه غزه و طرح های اسرائیلی بلکه بین المللی و منطقه ای پی ریزی شده برای آینده نوار غزه خارج از قلمرو حاکمیت سیاسی و نظامی جنبش حماس شکل گرفت که با پذیرش قابل توجه حماس مواجه شد زیرا حماس هم اکنون کاملا درک کرده که در آینده به دلایل متعددی نمی تواند بر نوار غزه حکمرانی نماید.

فروپاشی رژیم سوریه فقط باعث از دست رفتن همپیمان ایران نشد بلکه باعث نمایان شدن یک رژیم سیاسی جدید شد که رابطه خوبی با تهران ندارد. ایران به رژیم سابق کمک کرد و یاری رساند تا بتواند مخالفان مسلح را سرکوب نماید . این امر در اظهارات مبادله شده میان وزیر خارجه ایران و همتای جدید سوری وی یعنی أسعد الشیبانی نمایان است. علاوه بر آن محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق نیز در حال فاصله گرفتن از نفوذ ایران است .

در همین راستا ابراهیم صمیدعی مشاور سیاسی نخست وزیر عراق پس از اظهارات جالب توجه وی در خصوص خلع سلاح گروه های شبه نظامی استعفا داد. اظهارات وی از سخنان پشت پرده در مورد خلع سلاح الحشد الشعبی و سایر گروه های شبه نظامی حکایت دارد . دولت عراق بیم آن دارد که اسرائیل در صدد هدف قرار دادن این نیروها برآید و این همان چیزی است که بغداد را بسیار نگران کرده است.

به نظر می رسد نخست وزیر عراق تحت فشارهای آمریکایی و بین المللی قرار دارد تا به نرمی و مسالمت آمیز به ایران پشت نماید تا از نفوذ ایران در عراق کاسته شود و بسیاری از گزارش های دیپلماتیک بین المللی و منطقه ای از این امر حکایت دارد.

تهران پس از گذشت دو دهه از اشغال عراق در سال 2003 به آرامی و به طور بروکراتیک طولانی مدت یک ائتلاف منطقه ای بزرگ ایجاد کرد و در آرزوی جاده تهران به بیروت بسر می برد و در تمامی معامله های منطقه ای شرایط خود را بر سر میز مطرح می کرد و سعی داشت تا به عنوان یک قدرت منطقه ای اساسی شناخته شود.

ایران هم اکنون با از دست دادن رژیم سوریه یکی از ستون های اصلی خود را از دست داد. از دست دادن پایگاه ژئوپولتیک در سوریه یک ضرر و زیان بسیار شدید راهبردی برای تهران به شمار می رود زیرا راه راهبردی ، اقتصادی و نظامی را بر روی نفوذ منطقه ای ایران بست. علاوه بر برچیده شدن بسیاری از شبکه های در سایه اقتصادی و نظامی ایران که مخفیانه مجازات های اقتصادی را دور می زدند و هزینه های سنگین نفوذ منطقه ای نظامی خزانه دولت را تامین می کردند . خزانه ای که اساسا بخاطر تحریم ها از تاب و توان افتاده است.

علاوه بر همه اینها هر چند عراق همچنان جزو شبکه منطقه ای به شمار می رود اما فشارهایی علیه آن جریان دارد و برخی از رهبران سیاسی ناراضی هستند حتی برخی از آنها که به طور سنتی به تهران نزدیک هستند اما از سبک حاکم بر روابط دو کشور ناخشنود هستند که بر دنباله روی و سلطه سیاسی و نظامی ایران مبتنی است.

علاوه بر همه اینها تحلیل ها و پیش بینی های به عمل آمده در میان نخبگان آمریکایی نشان می دهد که واشنگتن می خواهد با سوء استفاده از اوضاع اقتصادی و اختلافات فرهنگی و نژادی و اجتماعی و جغرافیایی گسترده موجود در ایران راهبرد تلاش برای سرنگون کردن نظام ایران از داخل را فعال نماید.  هر چند ضربات شدید و تاثیرگذاری بر نفوذ منطقه ای ایران وارد آمده است اما به سختی می توان گفت این نفوذ به طور کامل پایان یافته است و در آینده به دلایل متعددی بار دیگر افزایش نخواهد یافت که برخی از آنها با مسائل طائفه ای و نژادی و گروه های تاثیرگذار در ارتباط هستند.

به عبارت دیگر این نفوذ با فروپاشی ساختار ملی دولت مبتنی است زیرا ایران نفوذ خود در منطقه را به طور عمده بر گروه های شبه نظامی و قدرت های غیردولتی پایه ریزی کرده است زیرا از نظر ایدئولوژیک و یا طائفه ای استحکام بیشتری دارند و با تهران در ارتباط می باشند.

اما دومین عامل استمرار خلاء منطقه ای است و نبود یک جایگزین منطقه ای جهت مقابله با اسرائیل می باشد که اهداف توسعه طلبانه اش بسیار گسترده است که به نوشته مجله ” امور خارجی ” شماره دسامبر 2024 دو پژوهشگر و نویسنده اسرائیلی به نام های عاموس یادلین و أفنیر جولوف از آن تحت عنوان ” رژیم اسرائیل در خاورمیانه ” نام برده اند.   تندباد تحولات در منطقه به سرعت در حال وزیدن است و مرتب در حال دگرگون شدن است و تا به این لحظه نمی توان هیچ چیزی را ثابت دانست . طرح جدید آمریکایی اسرائیلی برای شکل گیری یک نظام جدید منطقه ای و به عبارت دیگر صلح منطقه ای زیر سایه سلطه فرهنگی اسرائیل نمی تواند باعث برقراری ثبات شود و همین امر زمینه را برای بازگشت تهران و همچنین یک رویکرد ایدئولوژیک قدرتمند به عنوان یک موضوع امکان پذیر در مرحله آتی فراهم آورده است. (م.غ)