ادله ایی بر اثبات ولایت فقیه 6
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه:
در قسمت پنجم و در ادامه مباحث اثبات ادله ولایت فقیه به حکومت از دیدگاه قرآن و ائمه اطهار اشاره شد و در قسمت ششم موضوعاتی همچون اطاعت از معصومین و غیر معصومین ، تداوم نقش ولایت و رهبری امت اسلامی ، و تصدی رهبری در زمان غیبت و جایگاه صدور قانون در زمان غیبت و تصدی موقت امر اجرا اشاره می شود…
اطاعت از معصومین و غیر معصومین
در آیه کریمه (أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ)[1] ظاهر در معصومین (علیهم السلام) است و آنان، اولی الامر بالاصاله هستند، ولی در عصر غیبت معصوم، طبق رهنمود عقل و نیز به دستور خود معصومین (علیهم السلام)، نائبان ایشان اولی الامر هستند، اما «اولی الامر بالتبع» نه «اولی الامر بالاصاله» و همان گونه که در عصر حضور و ظهور معصوم، نائبان خاص، بسیاری از کارها را به عهده داشتند و مباشرت خود معصوم شرط نبود، در عصر غیبت نیز نائبان عام، اداره امور را به دست دارند.
نائبان عام و منصوبان امامان معصوم (علیهم السلام) در مسأله رهبری و حکومت، عالمان و فقیهانی هستند که سه شرط فقاهت، عدالت و تدبیر و مدیریت نظام اسلامی را داشته باشند و گرنه، برخی از عالمان و فقیهان، فقط برای مباحث علمی و تدریس و اقامه جماعت مناسب هستند.
هرگز همه فقیهان و عالمان وارد بخش های اجرایی نمی‌شوند؛ برخی وارد بخش قضایی می‌شوند، برخی وارد بخش اجرایی، و بعضی در امور فرهنگی و علمی و تربیتی به انجام وظیفه می‌پردازند[2].
ادله ایی بر اثبات ولایت فقیه 6
تداوم نقش ولایت و رهبری امت اسلامی
مقام امامت و ولایت ابراهیم (علی نبینا و آله و علیه السلام) همچنان بعد از آن حضرت در انبیاء و اولیاء الهی از ذریه پاک او ظهور پیدا کرده است و بعد از حضرت خاتم النبیین (صلی الله علیه و آله وسلم) نیز که آخرین رسول الهی از این سلسله بوده، در امامان معصوم (علیهم السلام) از ذریه ایشان ادامه یافته است. چنانکه هم اکنون نیز دوازدهمین امام از این ذریه پاک الهی یعنی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که وجود مقدس ایشان در غیبت کبری می‌باشد؛ در جایگاه مقام رهبری اصلی و جهانی نظام الهی اسلام استقرار دارد که همان جایگاه مقام حضرت ابراهیم (علی نبینا و آله و علیه السلام) و ذریه برگزیده ایشان در مرکزیت اصلی این نظام، یعنی در خانه کعبه است. ظهور این مقام در زمان غیبت معصوم (علیه السلام) تحت شرایطی به عهده فقهای عادل و باتقوایی می‌باشد که خط ولایت آنها در امتداد خط ولایت انبیاء و اولیاء الهی استقرار دارد.
بدیهی است که هر گونه ظهور و ایفاء نقش نظام اسلامی در شرایط موقت برپایی آن، یعنی در زمان غیبت معصوم (علیه السلام) در وهله نخست مربوط می‌شود به فراهم شدن شرایط ظهور و ایفاء نقش موقت عوامل اصلی متشکله این نظام، یعنی سه عامل رهبری، قانون و اجرا که در ادامه توضیحاتی هر چند به اختصار در رابطه با تصدی نقش این عوامل در شرایط موقت خواهد آمد.
ادله ایی بر اثبات ولایت فقیه 6
تصدی رهبری در زمان غیبت
آنطور که علماء اهل فن و علی الخصوص حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) به صراحت بیان داشته‌اند و در اصل آن جای هیچ تردیدی نیست، تصدی امر مهم رهبری جوامع اسلامی در زمان غیبت معصوم (علیه السلام) تحت شرایطی به عهده علماء دین شناس و فقهای خبره و عادل و باتقوایی است که در هر یک از این جوامع وجود دارند. زیرا آنها به سبب تفقهی که در امر دین پیدا کرده‌اند، می‌توانند بر مردم زمان خود ولایت تشریعی داشته باشند و به واسطه آن بهترین فرد برای تصدی امر حکومت و زمامداری آن مردم باشند. از این وظیفه در جامعه اسلامی به عنوان «ولایت فقیه» یاد می‌شود.
روشن است که در این صورت نقش «ولی فقیه» در این جوامع نقش همان عامل اصلی و محوری برپادارنده خیمه حاکمیت نظام الهی اسلام می‌باشد که در جایگاه تمرکز اصلی این نظام یعنی در مرکزیت اصلی هر یک از جوامع مزبور استقرار می‌یابد و البته این نقش می‌تواند از طریق نمایندگان مستقیم ولی فقیه به حوزه‌ها و نواحی داخلی چنین جوامعی گسترده شود.
ادله ایی بر اثبات ولایت فقیه 6
جایگاه صدور قانون در زمان غیبت
به منظور تداوم نقش دین و شریعت الهی از نظر ارائه احکام و قوانین اجرایی مورد نیاز جوامع اسلامی در زمان غیبت معصوم (علیه السلام) در این زمینه نیز مانند تداوم نقش «رهبری» اتکاء اصلی این جوامع از جنبه تشریعی موقتاً به علماء و کارشناسان عالم و خبره در این امور است که با استنباطات دقیق و عمیق فقهی خود برآورنده این نیاز در تمامی زمینه‌های آن می‌باشند.
در واقع به خاطر گستردگی احکام اسلامی و جامع بودن آن نظام اجرایی اسلام در وهله نخست نیاز به علمای آگاه و متعهد و اسلام شناسی دارد که با اطلاع کافی از احکام و قوانین الهی اسلام اصول بنیادی و قوانین زیربنایی آن را ارائه نمایند. سپس با توجه به شرایط و واقعیات موجود جامعه اسلامی شرح و بسط لازم را در هر زمینه بیان دارند، تا جای ابهامی باقی نماند و مبنای لازم برای تهیه و تنظیم کلیه احکام و دستورالعمل‌ها و برنامه‌های مورد نیاز شاخه‌های امور اجرایی از مجرای اصلی و حقیقی آن فراهم شود. در همین رابطه از حضرت ابی عبدالله الحسین (علیه السلام) روایت شده که آن حضرت در خطبه‌ای طولانی خطاب به علماء زمانش از جمله فرموده است: جایگاه جریان امور و احکام همواره به دست علما بالله است که امناء بر حلال و حرام خداوند می‌باشند.
تصدی موقت امر اجرا
همچنانکه در زمان تصدی مستقیم مقام رهبری نظام اسلامی بوسیله وجود مقدس معصوم (علیه السلام) که خط ولایت او در امتداد خط ولایت انبیاء و اولیاء الهی می‌باشد، عموم مردم موحد و دین باوری که بر محور این خط گردآمده و به ولایت معصوم (علیه السلام) ایمان داشته باشند می‌توانند در رابطه با مجموعه برنامه‌های نهضت ایشان نقش فعال اجرایی پیدا کرده و در جهت آرمان نهایی حرکت آنان که همانا برپایی نظام خلافت و ولایت حقه الهیه در کل زمین می‌باشد تلاش خود را تداوم بخشند، پس قطعاً در زمان غیبت معصوم (علیه السلام) و تصدی مقام مرجعیت و رهبری جامعه اسلامی به وسیله جانشینان شایسته آنان از میان علما و فقهای برجسته و واجد شرایط نیز عموم مردمی که مؤمن به شریعت الهی اسلام باشند و مقام ولایت علما و فقهای مزبور را باور داشته باشند، می‌توانند متناسب با شایستگی‌هایی که دارند در فعالیت‌های اجرایی مربوط به حرکت آنان که خط آن در ادامه خط حرکت معصومین (علیهم السلام) است، شرکت فعال نمایند و نقش اجرایی خود را در این مسیر تداوم بخشند. (رازانی، 1381: 270 الی 273)
[1] سوره نساء ، آیه 59 .
[2] جوادی آملی، عبدالله. (1378). ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت. تنظیم و ویرایش: محمد محرابی. قم: مرکز نشر اسراء. صص 370 و 371.