خلاصه اطلاعات دفاعی منا MENA سکوهای دریایی غیر متعارف ایران
موسسه هادسون ؛ 25 فوریه (7 اسفند)
نویسنده: کان کاساپوغلو
جمهوری اسلامی ایران برای کمک به رفع معایب صنایع نظامی متعارف خود ، شناورهای تجاری را به ناوهای حامل هواپیماهای بدون سرنشین و سکوهای پرتاب موشک دریایی تبدیل کرده است . تهران کشتی‌های تجاری اولیه را با عرشه‌های حامل و سلاح‌های تهاجمی نامتقارن مانند پهپادهای رزمی ، قایق‌های بدون سرنشین مملو از بمب و موشک‌های بالستیک ضد کشتی مجهز کرده است . به نظر می رسد این پلت فرم های جدید قادر به ایجاد تخریب و ویرانی در منطقه هستند .
از آنجایی که تهران این کشتی‌ها را با اجزای عمدتا تجاری تغییر می‌دهد ، اقدامات سنتی کنترل تسلیحات در محدود کردن ساخت آنها بی‌اثر است . در حالی که تهران نمی‌تواند با ناوهای هواپیمابر و اسکله‌های فرود هلیکوپترهای برتر از نظر فنی دشمنان خود برابری کند ، این کشتی‌های جایگزین به ایران اجازه می‌دهند کشتی‌های دریایی منطقه‌ای را به خطر بیندازند و حضور نیروی دریایی ایالات متحده در خاورمیانه را تهدید کنند .
ایران اولین پهپاد خود را راه اندازی کرد
در اوایل بهمن 1394 اولین ناو هواپیمابر ایران به نام شهید باقری IRIS رسماً به نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست . مراسم افتتاحیه در شهر بندرعباس واقع در تنگه هرمز برگزار شد .
سکوی جدید نیروی دریایی ایران ممکن است از نظر فنی و ساختاری پایین‌تر از ناوهای هواپیمابر مدرن و کشتی‌های تهاجمی آبی خاکی به نظر برسد . اما یک ارزیابی دقیق از فلسفه طراحی کشتی نشان می‌دهد که ایران از موفقیت حوثی‌های مستقر در یمن درس گرفته و آنها را در مقیاس بزرگ‌تری اجرا کرده است . مانند زرادخانه حوثی ها ، این ناو هواپیمابر جایگزین برای ایجاد مزیت های تاکتیکی و اهرم استراتژیک طراحی شده اند .
کشتی شهید باقری قبلا یک کشتی کانتینری به نام پرارین بود . کشتی شهید باقری با طول 787 فوت و باند پرواز حدوداً 570 فوت ، مجهز به پشتیبانی از انواع پهپادهای ایرانی از جمله مهمات پرسه زن است . سکوهای پرواز عمودی این امکان را فراهم می کنند تا پهپادهای عمود پرواز بتوانند بدون هیچ گونه تغییر خاصی از عرشه بلند شوند و پس از اجرای مأموریت روی همان سکو هم به صورت ایمن و بدون دردسر فرود بیایند . این کشتی همچنین دارای یک ویژگی طراحی منحصر به فرد است: عرشه پرواز زاویه دار ، شبیه به پرش اسکی ، که به سمت لبه سمت راست کشتی اشاره می کند . این طراحی به عرشه پرواز اجازه می دهد تا فراتر از شاسی پرارین گسترش یابد ، باند فرودگاه را طولانی تر کرده و به پهپادهای بزرگتر اجازه می دهد تا از ناو هواپیمابر پرتاب شوند . تغییر کاربری این کشتی تجاری به ناو نظامی در بندرعباس که یکی از سه پایگاه اصلی نیروی دریایی ایران به شمار می‌رود ، بخشی از یک استراتژی جنگ دریایی جدید است .
با این وجود ، تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که طراحی عرشه پرواز این ناو ، فضای کمی برای عملیات بازیابی هواپیمای سنگین باقی می‌گذارد ، زیرا هر گونه خطای فرود می‌تواند به کشتی آسیب برساند . این که آیا این کشتی دارای قابلیت بازیابی مانع است یا از ویژگی های فرود متوقف شده برای محافظت از کشتی و خدمه در حوادث برخورد و توقف برخوردار می باشد یا خیر ، مشخص نیست .
نگاهی نزدیک به کشتی شهید باقری
کشتی شهید باقری طیف گسترده ای از گزینه های جنگ رباتیک را در اختیار اپراتورهای خود قرار می دهد . این کشتی در اولین برنامه خود ، دو نوع زیرمقیاس از هواپیمای بدون سرنشین قاهر (UAV) [ که در ابتدا به عنوان یک جنگنده معرفی شده بود ، حالا قرار است به‌عنوان یک هواپیمای بدون سرنشین پنهان‌کار مورد استفاده قرار گیرد] را حمل کرد ، یکی 60 درصد کوچکتر و دیگری 25 درصد کوچکتر از بدنه اصلی هواپیمای قاهر . در حالی که مشخص نیست که نوع بزرگتر توانسته از روی پلت فرم بلند شود یا خیر ، قاهر کوچکتر با موفقیت راه اندازی شد .
ابابیل-3 که می تواند مهمات هدایت شونده را حمل کند یا به عنوان یک پهپاد کامیکازه عمل کند نیز با موفقیت از ناو برخاست [ این پهپاد قابلیت پرواز تا ارتفاع ۱۵ هزار پا را داشته و نیز می‌تواند در ۸ ساعت به لحاظ مداومت پرواز در پروژه‌های تحقیقات نظامی و تجاری عمل کند]. نوع فرعی اطلس ابابیل-3 دارای بدنه هوایی مستحکمی است که به آن امکان می دهد محموله بیشتری را حمل کند . قابل توجه است که حوثی ها از نوع کامیکازه خانواده ابابیل به نام قاصف استفاده کرده اند .
همچنین در مراسم رونمایی از کشتی شهید باقری یک فروند پهپاد مهاجر-6 نیز به پرواز درآمد . پهپاد مهاجر-6 که توسط صنایع هوایی قدس طراحی شده است ، از مواد پلاستیکی کامپوزیت برای کاهش وزن خود استفاده می کند . این هواپیما مجهز به مسافت یاب لیزری و حسگرهای الکترواپتیکال مادون قرمز است . این پهپاد قادر به انجام پرواز و فرود خودکار است و محموله های پارازیت و حسگر الکترومغناطیسی را حمل کند که قابلیت های مهمی برای مبارزه با عملیات جنگ الکترونیک است . در نهایت ، برد کنترل خط دید 120 مایلی و سقف 18000 فوتی دارد که به آن امکان می‌دهد از محدوده‌های درگیری بیشتر پدافند هوایی کوتاه برد در ارتفاع پایین فرار کند .
اکثر تحلیلگران تخمین می زنند که این پهپاد می تواند حدود 12 ساعت پرواز کند ، اگرچه برخی گزارش داده اند که می تواند تا 24 ساعت در هوا دوام بیاورد . مهاجر-6 همچنین اولین نوع از کلاس خود است که برای مهمات هدایت شونده مانند بمب های سرشی قائم-1 تأیید شده است [بمب سرشی بمبی است که به وسیله هواگرد پرتاب می‌شود و دارای بدنه‌ای آیرودینامیک است و نسبت به بمب‌های سنتی توانایی سرخوردن و پرواز در هوا را دارد و این توانایی سبب می‌شود که نسبت به بمب‌های سنتی که درست روی هدف رها می‌گردند در فاصله بیشتری از هدف رها گردد و نیازی نباشد تا هواگرد برای یک حمله موفقیت‌آمیز تا روی هدف پرواز نماید] . ارتش روسیه از تعداد محدودی پهپاد مهاجر-6 در اوکراین برای هماهنگی حملات به ویژه بر فراز اودسا استفاده کرد .
کشتی شهید باقری همچنین می تواند مهمات پرسه زن پایه شاهد ، وسایل نقلیه سطحی بدون سرنشین برای عملیات های جنگ دریایی نامتقارن و از نظر تئوری خودروهای بدون سرنشین زیردریایی را پرتاب کند . سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از تجربیات رزمی بسیار ارزشمندی که از حملات پهپادی و موشکی حوثی ها علیه دارایی های نیروی دریایی آمریکا در منطقه به دست آورده است ، برای توسعه این قابلیت های مخرب استفاده کرده است .
سپاه پاسداران با استفاده از ناوگان پهپاد خود می‌تواند عملیات‌های رزمی بسیار فرسایشی حوثی‌ها را در مقیاس بزرگ‌تری تکرار کند . پایگاه‌های شناور ایران می‌توانند با تجهیزات ترکیبی مختلط متشکل از پهپادهای دریایی ، مهمات پرسه زن و پهپادهای هوایی ، موشک‌های بالستیک ضد کشتی ، موشک‌های کروز ضد کشتی و سکوهای جنگ روباتیک زیر آب خود ، به اهداف حمله کنند . چنین زرادخانه ای هر گروه دریایی در خاورمیانه را تهدید می کند .(م.ر)
سکوهای موشکی دریایی
ناوگان ایران که از آن برای قدرت نمایی استفاده می کند، همچنین می‌تواند موشک‌های ضد کشتی، پدافند هوایی و موشک های حمله زمینی [موشکی که از دریا به سمت خشکی شلیک می شود] را حمل کند. سکوی موشکی [ناو لجستیکی] شناور شهید مهدوی بر روی کشتی کانتینری ساخته شده و طول آن تقریباً به اندازه سکوی موشکی [ناو پهپادبر] شهید باقری است. این پلت فرم دارای پدهای بالگرد به همراه مواضع پرتاب موشک بالستیک است. در سال 2024، این شناور، موشک های بالستیک خط پایه فاتح را آزمایش کرد که احتمالاً نوع دوربردتر دزفول است. *[ناو لجستیکی شهید مهدوی، ناو جنگی ساخت ایران است که در نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعال است. این ناو در یک مراسم رسمی در ۱۸ اسفند سال ۱۴۰۱ به سازمان رزم نیروی دریایی سپاه پاسداران در خلیج فارس الحاق شد. ناو لجستیکی شهید مهدوی در ابتدا به عنوان یک کشتی کانتینری غیرنظامی ساخته شد که برای حمل کالا در سراسر جهان در کانتینرهای حمل و نقل فولادی طراحی شده بود. این کشتی تقریباً ۲۱۳.۳ متر طول داشته و در حالت خالی حدود ۳۵,۰۰۰ تن وزن دارد. همه اینها برای یک کشتی کانتینری کاملاً عادی است. اما آنچه مسلماً عادی نیست این است که ناو شهید مهدوی برای پرتاب موشک های بالستیک مجهز شده است.]
حوثی ها نشان دادند که موشک های بالستیک ضد کشتی ساحلی می توانند حتی علیه اهداف متحرک نیز موثر باشند. یک ناو شناور موشکی و پهپادی ایرانی تا حد قابل توجه و نگران‌کننده ای بر وجود پدافند هوایی و موشکی در منطقه تاکید می‌کند.
جمهوری اسلامی به غیر از ناو پهپاد شهید باقری و سکوی موشکی شهید مهدوی، ناو مکران را _ که پیشتر یک نفتکش نفت خام بود _ به عنوان یک کشتی رو به جلو با ویژگی‌های پشتیبانی هوانوردی دریایی معرفی کرده بود. تهران همچنین از کشتی شهید رودکی، یکی دیگر از کشتی‌های کانتینری سابق، به عنوان سکوی پرتاب موشک و پهپاد استفاده می‌کند. *[ ناو مکران شناور نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در دی ماه ۱۳۹۹ رونمایی شد. این ناو بالگردبر مانند ناو شهید رودکی، از نوسازی یک نفتکش ساخته و تجهیز شده‌است. ناوبندر مکران بزرگ‌ترین شناور نظامی ایران است.]
ناوگان حامل پهپادها و ناوهای موشکی شناور ایران _که به سرعت در حال پیشرفت می باشد_ توسط شناورهای جاسوسی مانند ساویز و بهشاد که از شناورهای کانتینری به شناور جاسوسی تبدیل شده اند، تقویت می شود. این پلتفرم‌ها که به قابلیت‌های اطلاعاتی و ویژگی‌های فرماندهی _ کنترل مجهز شده‌اند، همزمان نقشی حیاتی در ارائه داده‌های هدف‌گیری پهپادها و پایگاه‌های موشکی شناور ایران دارند.
تأثیر ژئوپلیتیکی توانمندی های مخرب دریایی ایران
آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) در گزارش سال 2019 خود درباره توانایی نظامی جمهوری اسلامی ایران به این نتیجه رسید که هواپیماهای بدون سرنشین سریع‌ترین توانمندی نیروی هوایی در حال پیشرفت ایران هستند. تهاجم بی مانند و گسترده روسیه به اوکراین در سال 2022، یافته‌های آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا DIA را تأیید می کرد، زیرا کرملین ، اوکراین را با مهمات و پهپاد شاهد _ که ساخت ایران می باشد _ مورد حمله قرار داد. در همین حال، شبه‌نظامیان حوثی نشان دادند که فناوری‌های موشکی ضد کشتی ایران در صورت استفاده در کنار تجهیزات جنگی دریایی روباتیک چه کارهایی را می‌توانند انجام دهند.
آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) اینگونه ارزیابی کرد که فعالیت های حوثی ها در دریای سرخ موجب کاهش بیش از 90 درصد ترافیک دریایی در این منطقه شده است. این امر اقتصاد جهانی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است، زیرا 15 درصد کشتیرانی جهانی از این منطقه عبور می کند و مسیرهای جایگزین تقریباً 11000 مایل دریایی به مسافتی که می بایست طی شود اضافه می کند. این مسیر های جایگزین همچنین هزینه ای بالغ بر 1 میلیون دلار بابت سوخت در هر سفر به هزینه های جاری اضافه می کنند. حملات حوثی‌ها نیز سودآور بودند: گفته می‌شود که شبه‌نظامیان سالانه ۲ میلیارد دلار از طریق اخاذی و تسلیح قوی شرکت‌های کشتیرانی به دست می‌آورند.
ناوهای هواپیمابر ایران می‌توانند آسیب‌های بزرگتر و بیشتری به کشتیرانی و تجارت دریایی در مقیاس جهانی وارد کنند، به‌ویژه اگر اقدامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با حوثی‌ها هماهنگ شود. بدتر از آن، پهپادها و قابلیت های موشکی ایران قوی تر از همیشه هستند. درس‌هایی که تهران از جنگ دراز یمن و اوکراین آموخته است، دانش ارزشمندی در خصوص آزمایش این مهمات در دنیای واقعی را در اختیار تهران قرار داده است. و از آنجایی که ایران شبکه لجستیکی خود را با مولفه های تجاری موجود تنوع بخشیده است، چارچوب‌های سنتی کنترل تسلیحات نمی‌تواند کاری برای متوقف کردن این تهدید انجام دهد.
بسیاری در غرب مدت هاست به این موضوع می اندیشند که گفتگو و دیپلماسی می تواند جاه طلبی های خصمانه تهران را مهار کند. پهپادهای شاهد بر فراز آسمان اوکراین، موشک های حوثی‌ها که کشتیرانی در دریای سرخ را هدف قرار می‌دهند، و نیروهای نیابتی ایران که بی‌ثباتی را در سراسر خاورمیانه ایجاد می‌کنند، بی‌اساس بودن این فرضیات را اثبات کردند. در غیاب رویکرد واقعی‌تر غرب در برابر ایران، سکوهای دریایی غیرمتعارف جدید تهران تهدیدی برای بی‌ثبات کردن بیشتر منطقه است.
کاساپوغلو یک کارشناس ارشد غیر مقیم در موسسه هادسون است. کار او در هادسون بر امور سیاسی_ نظامی در خاورمیانه، شمال آفریقا و مناطق شوروی سابق متمرکز است. او در اطلاعات دفاعی دارای منابع آشکار، ارزیابی های ژئوپلیتیکی، بازار تسلیحات بین المللی، و همچنین فناوری های دفاعی نوظهور و مفاهیم مربوط به عملیات تخصص دارد. دکتر کاساپوغلو پیشتر یکی از همکاران آیزنهاور در کالج دفاعی ناتو در ایتالیا و یک محقق مدعو در مرکز عالی دفاع سایبری همکاری ناتو در استونی بود. او در مرکز مطالعات استراتژیک بگین سادات، بنیاد جیمزتاون، بنیاد تحقیقات استراتژیک و مؤسسه آلمانی امور بین‌الملل و امنیتی پست‌های پژوهشی داشته است. دکتر کاساپوغلو دکترای خود را از دانشکده ترکیه و کارشناسی ارشد خود را از آکادمی نظامی ترکیه دریافت کرد. (م.ک)