درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-18
راهبردهاي مقابله با تهديدات انساني
تهديدات انساني شامل اقدامات و پديده اي است كه از سوي عامل انساني با انگيزه هاي عمدي يا سهوي انجام ميشود و منجر به آسيب زدن يا آسيب پذيرشدن تأسیسات ميگردد، اين اقدامات ممكن است از سوي نيروي انساني خودي به صورت سهوي مانند سهل‌انگاري افراد خودي انجام شود يا ممكن است به صورت عمدي مانند خيانت از سوي نيروهاي خودي يا از سوي نيروهاي حريف به صورت جاسوسي و خراب كاري انجام شود. در واقع هر سناريويي را كه حريف با توجه به امكانات خود براي حمله و نفوذ به يك تأسیسات اتخاذ ميكند جزو تهديدات عامل انساني قلمداد ميگردد. بنابراین براي مقابله با تهديدات عامل انساني بايد آن را به شكلي توصيف و بررسي كرد تا در تعيين آسيب پذيريها و اقدامات حفاظتي كارآمد باشد. اين توصيف بايد شامل نيروهاي خودي و حريف و اهداف و تاكتيك هاي مورد استفاده حريف كه موجب به خطر انداختن هدف ميگردد باشد. بنابراين در اينجا تهديدات عامل انساني در دو دسته تهديدات نيروهاي خودي و تهديدات حريف كه شامل كليه نيروهاي سرويس هاي اطلاعاتي كشورهاي ديگر، تروريست هاي داخلي و خارجي و… ميگردد در حوزه حفاظت تأسیسات و اماكن مورد واكاوي و تبيين قرار ميگيرد.
اشكال مختلف تهديدات انساني
اشكال مختلف تهديدات انساني را از سه منظر، منشأ و مكان كه حكايت از محل و مكان وقوع تهديد دارد و از منظر عامل آن كه بيانگر وقوع تهديد از سوي نيروي خودي يا نيروي حريف باشد و از نظر شيوه و روش و ماهيت ميتوان آن را بهشرح زير تبيين نمود:
تهديد از نظر منشأ و مكان
- تهديد داخلي؛ كه منشأ آن از داخل هدف شكل ميگيرد.
- تهديد خارجي؛ كه نشات گرفته از خارج هدف ميباشد.
تهديد از نظر عامل
تهديدات نيروهاي خودي
تهديداتي كه عامل آن نيروهاي خودي است با دو انگيزه سهوي و عمدي ميباشد كه غالب فعاليتهايي كه براي مقابله با تهديداتي كه از سوي نيروهاي خودي به صورت سهوي يا عمدي، انجام ميگيرد در حوزه حفاظت پرسنلي ميباشد ولي قسمتهاي از آن مانند اقدامات فيزيكي براي اجرایی کردن طرح هاي تعيين صلاحيت و حیطه بندی حفاظتي نيروي انساني و غيره كه از سوي حفاظت پرسنلي تعيين و به نيروهاي حفاظت جهت اطلاع و اقدام ابلاغ ميگردد در حوزه حفاظت تأسیسات اعمال ميشود.
تهديدات نيروهاي حريف
تهديداتي است كه عامل آن نيروهاي حريف ميباشد و همانگونه كه قبلاً گفته شد در هر اقدام حفاظتي دو بازيگر اصلي وجود دارد؛ بازيگر دفاعي كه هدفش دفاع در مقابل تهاجم است و بازيگر تهاجمي؛ كه عليه اهداف حفاظتي عمليات مينمايد و اصطلاحاً به آنان حريف گفته ميشود و غیر از تهديدات سهوي كه ممكن است از سوي نيروهاي خودي انجام گردد اغلب تهديدات انساني از سوي حريف اعمال ميگردد.
شيوه و روش تهديدات انساني
همانگونه كه يك تأسیسات براي نيروهاي خودي داراي طبقه بندي و ارزش حفاظتي ميباشد همان تأسیسات هم براي حريف ميتواند به عنوان يك هدف عملياتي داراي ارزش باشد. بنابراين حريف متناسب با ارزش عملياتي هدف و هم‌چنين استحكام و موقعيت مكاني آن و با توجه به امكانات تهاجمي و تخريبي خود سناريوي تهاجم به هدف خود را طراحي ميكند در واقع سناريوي را كه حريف با توجه به امكانات خود براي حمله به يك تأسیسات اتخاذ ميكند؛ تهديد حريف براي تأسیسات ميگويند. بر این اساس تهديد و اهداف حريف از تجاوز به تأسیسات و اماكن داراي ارزش عملياتي را ميتوان در هشت هدف اصلي تعريف نمود و هر يك از سه هدف نخست ميتواند براي تحقق هدف چهارم تا هشتم به كار گرفته شود.
- نفوذ و جاسوسي كه تهديد و تجاوز نرم محسوب ميگردد.
- سرقت اطلاعات، تجهيزات و موارد مورد نياز براي حريف.
- ربايش و گروگان‌گيري افراد.
- حذف فيزيكي يا ضرب و جرح.
- از بين بردن كاركنان و مسئولان داخل تأسیسات.
- تخريب يا انهدام سازه ها، سيستمهاي الكتريكي حفاظتي و اطلاعاتي، تجهيزات.
- ايجاد رعب و وحشت و انتشار تبليغات منفي و جنگ رواني به‌منظور تضعيف روحيه نيروهاي خودي.
- ايجاد اختلال و وقفه در ماموريت.
تاكتيكهاي حريف در تهديد تأسیسات:
معمولاً حريف براي رسيدن به نيات سوء خود و عملي كردن تهديد تأسیسات قادر است طيف وسيعي از تاكتيك هاي تهاجمي كه منبعث از شيوه هاي تهديدات ميباشد را بسته به قابليت ها و اهداف خود روي تأسیسات و اماكن مورد نظر انجام دهد. اين تأسیسات و اماكن براي حريف يك هدف عملياتي محسوب ميشود بنابراين چون بررسي و مداقه روي تاكتيك هاي حريف امكان تعريف و تبيين تهديدات انساني در شيوه هاي مختلف را براي طراحان حفاظت به عنوان مبنايی براي طراحي حفاظت از تأسیسات فراهم ميكند. بنابراين در این جا به منظور تنوير اذهان و مقابله با شيوه ها و راه كارهاي كه از سوي حريف غالباً براي نيل به اهداف تهاجمي انجام ميگيرد، تحت عناوين تاكتيك هاي اطلاعاتي و عملياتي تقسيم بندي و نام گذاري شده و مورد بررسي قرار ميگيرد.
تاكتيكهاي اطلاعاتي
اين تاكتيك عبارت است از راه كارها و شيوه هايی كه به منظور كسب اطلاعات لازم از موقعيت بيروني و دروني اماكن و تأسیسات هدف انجام ميشود كه شامل موارد زير ميباشد.
- ايجاد پست مراقبت ثابت و سيار: حريف به منظور شناسايي افرادي كه در اماكن و تأسیسات هدف فعاليت و تردد دارد ممكن است اقدام به ايجاد پست مراقبت ثابت و سيار نموده تا با تعقيب و مراقبت مأمورین مورد نظر، آنان را شناسايي كامل نموده تا از اين طريق امكان هرگونه اقدام اطلاعاتي و عملياتي را براي خود فراهم نمايد.
- ورود پنهان: حريف تلاش ميكند تا با استفاده از اقدامات پنهاني، مجوزهاي جعلي يا با بهره‌گيري از شيوه هاي نفوذ مثل كارگر فني موقت و غيره وارد اماكن و تأسیسات مورد نظر خود شود. هدف حريف از اين اقدام ممكن است نصب وسايل و تجهيزات جاسوسي يا پنهان كردن سلاح و تجهيزات به منظور بهره برداري در فرصت مناسب يا كسب و كشف اطلاعات يا سرقت اموال و تجهيزات باشد.
3. نفوذ با استفاده از خيانت عوامل دروني: در اين تاكتيك حريف با استفاده از شگردهاي پيچيده اطلاعاتي اقدام به نشان و جذب عوامل دروني تأسیسات هدف نموده و سپس با استفاده از وي اقدام به سرقت يا كشف اطلاعات يا ورود و جاسازي تجهيزات جاسوسي يا سلاح و مواد منفجره به درون تأسیسات به‌منظور استفاده از اين وسايل در فرصت مناسب مينمايد.
- جمع‌آوري بصري: در اين روش؛ حريف با استفاده از دستگاهها و دوربين هاي چشمي (بصري) و تصويربرداري يا فيلم‌برداري از فواصل دور يا نزديك اقدام به مراقبت ديداري يا تصويربرداري از تأسیسات هدف مينمايد. حريف از اين شيوه براي كسب اطلاعات مورد نظر خود استفاده ميكند.
- شنود آكوستيك: حريف باهدف كسب و كشف اطلاعات با استفاده از ابزار و تجهيزات شنيداري ارتباطات صوتي و مكالمات داخل تأسیسات را كنترل و ضبط ميكند.
- شنود تابش هاي الكترونيكي: حريف با استفاده از تجهيزات لازم جريان هاي الكترونيكي تابشي برآمده از محيط دروني اماكن و تأسیسات را كه ناشي از تابشهاي الكترونيكي رايانه ها، ابزارهاي مخابراتي و تجهيزات مربوطه در درون تأسیسات است بهدست ميآورد. هدف از اين تاكتيك كشف و سرقت اطلاعات است.
تاكتيك هاي مزبور تهديدات مرسوم عليه تأسیسات است كه به قصد تخريب و خراب‌كاري از سوي حريف انجام ميگيرد كه عبارت است از:
- ورود به عنف: در اين روش حريف با كسب آمادگيهاي لازم مسلحانه به عنف وارد تأسیسات ميشوند (حمله مسلحانه). هدف حريف سرقت يا انهدام اطلاعات و تجهيزات یا ضرب و جرح و قتل افراد داخل تأسیسات است.
- ورود پنهان: حريف به قصد جاسازي تجهيزات جاسوسي يا مواد منفجره براي تخريب تأسیسات يا سرقت اسناد و اقلام مورد نظرش اقدام به ورود پنهان ميكند. حريف ممكن است از خيانت يا سهل‌انگاري عوامل درون تأسیسات بهره‌برداري نمايد.
- آتش‌سوزي عمدي: حريف ممكن است با استفاده از ابزارهاي مختلف آتش‌زا با برنامه ريزي قبلي اقدام به آتش‌سوزي تعمدي در اماكن و تأسیسات نمايد. در آتش‌سوزي عمدي معمولاً عامل انساني به گونهاي برنامه‌ريزي ميكند تا حريق با تاخير انجام پذيرد تا امكان فرار از محل را داشته باشد يا اينكه بتواند عدم حضورش در محل آتش‌سوزي قابل توجيه نمايد. در هر صورت راه هاي مقابله با آتش‌سوزي عمدي مانند مقابله با آتش‌سوزي غیر عمدی است كه قبلاً در بخش تهديدات طبيعي و غيرانساني توضيح داده شده است.
- بمب‌گذاري: يكي از تهديدات مهم كه خسارات ناشي از آن در بعضي از موارد غيرقابل جبران ميباشد، بمب‌گذاري در تأسیسات است حريف به طور غيرمحسوس اشياي جاسازي شده و مملو از مواد منفجره را در تأسیسات يا در نزديكي آن پنهان مينمايد و سپس مواد منفجره را به وسيله ابزار تاخيري يا كنترل از راه دور منفجر ميكند. يكي ديگر از شيوه هاي بمب‌گذاري، بمب گذاري در خودرو ساكن است حريف به طور پنهاني خودروي حاوي مواد منفجره را در داخل يا نزديكي تأسیسات پارك ميكند و سپس مواد منفجره را به وسيله ابزار تاخيري يا كنترل از راه دور منفجر ميكند البته بمب‌گذاري شيوههاي متنوعي دارد.
- حمله بيروني: حريف ممكن است با استفاده سلاحهاي گوناگون از قبيل پرتاب ابزارهاي دست ساز آتش‌زا يا انفجاري و نارنجكهاي دستي، استفاده از سلاحهاي مستقيم‌زن مانند سلاحهاي ضدتانك و يا سلاحهايی مانند اسلحه كمري ، مسلسل و تفنگ، سلاحهاي منحني‌زن مانند خمپاره، حملات هوايي يا حتي حملات انتحاري با استفاده از خودرو سبك يا سنگين بمب‌گذاري شده يا حيوانات و افراد حامل مواد منفجره به درون تأسیسات مورد نظر حمله نمايند.
- آلودگي هوا: حريف از طريق پرتاب يا واردكردن، عوامل شيميايي يا ميكروبي موجب آلودگي و فساد هواي داخل تأسیسات ميشود هدف حريف كشتن يا مصدوم کردن افراد يا تضعيف نيروها ميباشد.
- آلودگي آب و مواد غذايي: حريف از طريق مسموم کردن آب و مواد غذایی با مواد شيميايي يا ميكروبي و واردكردن آن به داخل تأسیسات افراد را مسموم يا مصدوم مينمايد.
تاكتيكهاي فوق تهديدات غالب و معمولي است كه احتمال ميرود توسط حريف عليه تأسیسات و اماكن طبقهبندي شده به كار گرفته شود بنابراين، فرا دستان و طراحان حفاظت بايد اين تاكتيكها را شناسايي و پيش بيني كرده و پس از مشخص‌كردن ارزش عملياتي و طبقاتي تأسیسات هدف ، تهديد و سناريويي را كه حريف با توجه به امكانات و سلاحهاي تهاجمي خود براي آن تأسیسات ميتواند اتخاذ نمايد را با بهره گيري از توانمنديهاي عوامل خودي و تجهيزات فني و اتخاذ راهبردهاي براي مقابله با اين تاكتيكها خنثی نمايند. بديهي است همانگونه كه يك تأسیسات براي نيروهاي خودي داراي ارزش عملياتي است همانطور براي حريف هم داراي ارزش يك هدف عملياتي است كه متناسب با ارزش هدف و استحكام و موقعيت مكاني آن و با توجه به امكانات موجود ، خود سناريوي تهديد آن هدف را كه ميتواند يكي از تاكتيكهاي فوق باشد عملي نمايد. بنابراين راهبردهاي مقابله با تاكتيكهاي حريف در تهديد تأسیسات در ادامه تبيين ميگردد. بديهي است اين راهبردها مبتني بر تركيب انديشه و تكنولوژي است.
گونه‌شناسي حريف در حوزه حفاظت تأسیسات
براي شناخت و مقابله با تهديدات حريف در حوزه حفاظت تأسیسات ابتدا لازم است گونه هاي مختلف آن و انواع تهديداتي كه از سوي آنان براي اهداف حفاظتي متصور خواهد بود و اهداف آنان از انجام اين‌گونه تهديدات شناخت كاملي داشته باشيم.
حريف يا دشمن به شش گروه يا گونه اصلي شامل سرويسهاي اطلاعاتي، تروريستها ، گروه هاي تندرو ، گروه هاي معترض ، مجرمان و ويرانگران دسته‌بندي و بهشرح زير تبيين ميگردند.
سرويس اطلاعاتي رقيب
عوامل سرويس اطلاعاتي رقيب كه غالباً در پي، جاسوسي، نفوذ و جذب افراد خودي در راستاي اهداف خود و كسب اطلاعات اين عنصر ارزش‌مند تصميم‌سازي ميباشند و كم‌تر به دنبال خراب‌كاري و تخريب تأسیسات و اماكن هستند مگر در شرايط كاملاً ويژه و استثنايي.
تروريستها
تروريست ها افرادي با گرايش هاي عقيدتي، سياسي يا نژادي خاصي هستند كه در گروه ها يا هسته هاي كوچك و سازمان يافته عمل ميكنند، آنان بسيار پيچيده اند و در كاربرد ابزار و تسليحات مهارت دارند و از قابليت برنامه‌ريزي موثري براي رسيدن به اهداف سوء خود برخوردارند (1388).
گروههاي تندرو
اين گروهها عقايد سياسي افراطي دارند و گاهي براي پشتيباني از عقايد و آرمانهاي خود دست به اقدامات افراطي و خشونت‌آميز ميزنند.
گروه هاي معترض
گروه هاي مزبور با گرايش هاي سياسي و نژادي از روي سرخوردگي، عدم رضايت يا عصبانيت، عليه اقدامات اجتماعي يا گروه هاي سياسي ديگر وارد عمل ميشوند. اهداف اصلي آنان عبارت است از تخريب و تبليغ. غالباً اهداف انتخاب شده براي تخريب بستگي به ريسك عجين شده با هدف دارد يعني انتخاب هدف براي حمله بسته به خطرناک بودن آن هدف متغير خواهد بود.
مجرمان
هدف عمده مجرمين سرقت اموال و اشيا با ارزش است. مجرمين ممكن است به انگيزه سرقت با علم به هويت طبقه بندي شده مكان، به داخل آن نفوذ كنند يا بدون اطلاع از هويت واقعي آن مكان اقدام به سرقت نمايند.
ويرانگران
معمولاً افرادي هستند كه از روي عمد و به‌منظور كسب لذت شخصي يا ارضاي عقدههاي رواني خود اقدام به تخريب يا صدمه زدن به اموال و اماكن عمومي، شخصي و دولتي ميكنند.
ادامه دارد….