همانطور که آمریکا باید در انتقامجویی از دشمنان خویشتن داری نشان دهد تهران نیز باید از خویشتنداری کند
ریسپانسیبل استیت کرافت: ۲۲ ژانویه
نویسنده: ابراهيم المرعشی
همانطور که آمریکا باید در انتقامجویی از دشمنان خویشتن داری نشان دهد تهران نیز باید از خود خویشتنداری کند.
روز شنبه یک حمله هوایی ادعایی اسرائیل به کشته شدن پنج تن از اعضای ارشد سپاه پاسداران انقلاب ایران در دمشق منجر شد. در همان روز یک شبه نظامی شیعه عراقی وابسته به ایران موشکهای بالستیک را به سمت پایگاه الاسد در عراق پرتاب کرد که در آن نیروهای آمریکایی مستقر بودند که منجر به زخمی شدن پرسنل آمریکایی شد. معمولاً شبه نظامیان عراقی از هواپیماهای بدون سرنشین با موشک استفاده میکنند نه از موشک های بالستیک مد نظر جمهوری اسلامی ایران
این حملات در نقطه عطف ایران رخ می دهد.
از ۱۵ ژانویه تا ۱۶ زاویه جمهوری اسلامی ایران حملات نظامی را در عراق، سوریه و پاکستان انجام داد که به طور عمده این حملات به تلافی حمله در داخل مرزهای خود در ۳ ژانویه انجام شد. دولت اسلامی عراق و سوریه (داعش) و شاخه آن در افغانستان دولت اسلامی – ولایت خراسان ولایه خراسان با داعش خراسان مسئولیت انفجارهای را بر عهده گرفت که یکی از مرگبارترین حملات تروریستی در جمهوری اسلامی از سال ۱۹۷۹ محسوب می شود که در خلال آن نزدیک به ۹۰ نفر در شهر کرمان ایران کشته شدند.
حضرت آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران وعده داد که این حمله تروریستی با «پاسخ سختی» مواجه خواهد شد با این حال ایران پایگاه های ادعایی جدایی طلبان کرد و بلوچ را به ترتیب در عراق و پاکستان و بقایای داعش در سوریه و نه افغانستان هدف قرار داد این اقدامات نشان میدهد که تهران این جسارت را دارد که به هر گروهی که تهدیدی برایش محسوب شود حمله کند و از حمله ۳ ژانویه به عنوان پوشش استفاده کند. ایران قبلا در واکنش به حملات تروریستی داخلی از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ خویشتن داری بیشتری از خود نشان داده بود.
تحلیل و بررسی رشته وقایعی که منجر به اقدامات تلافی جویانه اخیر ایران شد نشان می دهد که پس از حملات حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ یک جنگ منطقه ای حتی فراتر از حملات اخیر ایالات متحده و بریتانیا در بین، در خاورمیانه در حال وقوع است. در حالی که ایالات متحده آمریکا هنوز این واقعیت را نپذیرفته است اما تاریخچه حملات تروریستی در ایران نشان می دهد که چرا ایران معتقد است این جنگ با رویدادهای دیگر مرتبط بوده و چگونگی حمله تهران را روشن می کند.
زمانی که حملات تروریستی در ایران رخ می دهد. به ندرت منجر به پوشش رسانه ای در این کشور می شود که نشان دهنده بی تفاوتی تاسف بار مردم ایران به این مسائل است. با این حال، ایران نیز جنگ خود را با تروریسم آغاز می کند. مروری بر حملات گذشته و نحوه واکنش ایران به این حملات نشان میدهد که پاسخ قوی جمهوری اسلامی در برابر استراتژی تروریسم تلاشی برای ایجاد بازدارندگی است. همانطور که ایالات متحده و اسرائیل به دنبال انجام همین کار در منطقه هستند.
مارس خشونت در ژانویه 2024
در 25 دسامبر 2023 در حمله اسرائیل، سردار ایرانی (شهید رضی موسوی) در دمشق به شهادت رسید. همزمان، آمریکا شبه‌نظامیان عراقی کتائب حزب‌الله را که با جمهوری اسلامی همکاری میکنند، در اقدامی ظاهراً تلافی‌جویانه برای پرتاب هواپیماهای بدون سرنشین به سمت نیروهای آمریکایی در اربیل کردستان عراق هدف قرار گرفت.
در 1 ژانویه 2024، ایالات متحده سه قایق تندر و مهاجم را در دریای سرخ غرق کرد و 10 حوثی را کشت. در 2 ژانویه یک حمله پهبادی اسرائیل صالح العاروری، معاون رهبر حماسی را کشت. در 3 ژانویه حمله داعش به ایران رخ داد. در 4 ژانویه آمریکا ابوتقوی، فرمانده سابق تیپ 12 حشد الشعبی، معاون نظامی نجباء و جانشین فرمانده عملیات حشد در جاده کمربندی بغداد را به همراه یکی از همرزمانش در حمله پهبادی در بغداد به دلیل نقشش در حملات به اهداف آمریکایی در منطقه، که گفته می شود به دستور جمهوری اسلامی ایران بوده، ترور کرد. سپس آمریکا و انگلیس در روزهای یازدهم و هفدهم دی ماه سه روز پس از حمله اسرائیل به دمشق، حملات هوایی خود را علیه اهداف حوثی ها، گروه شبه نظامی متحد ایران در سراسر یمن آغاز کردند. طبیعتا جمهوری اسلامی زمان این حملات را با هم مرتبط می داند.
حملات تروریستی داعش در نزدیکی آرمگاه شهید قاسم سلیمانی در زادگاهش رخ داد و عزادارانی را که برای چهارمین سالگرد ترور وی در آنجا تجمع کرده بودند، هدف قرار داد. شهید سلیمانی در ساعات اولیه 12 دی 1399 بر اثر حمله هوایی آمریکا به شهادت رسید.
گمانه زنی هایی درباره عوامل مختلفی که ممکن است عامل این حمله تروریستی در کرمان بوده باشد، مطرح شده است. از دیدگاه جمهوری اسلامی، دشمنان آن عبارتند از داعش و شاخه آن در افغانستان، جدایی طلبان عرب، کرد و بلوچ، سازمان مجاهدین خلق منافقین در ایران و همچنین اسرائیل و یا ایالات متحده آمریکا است. ایران همه بازیگران را به خاطر اقدامات هماهنگ و همزمان در این ترور سرزنش کنند.
حمله به کرمان نشانه های عملیات داعش را داشت و این گروه تروریستی مسئولیت آن را بر عهده گرفت. جدایی طلبان قومی معمولاً اهداف نظامی ایران را انتخاب می کردند. اسرائیل معمولاً تمایل به ترور هدفمند دانشمندان ایرانی، اخیراً یک ژنرال ایرانی در سوریه را هدف قرار داد، اما حملات دولت اسلامی داعش بی هدف و کور است.
شهید سلیمانی شبه نظامیان عراقی را برای مبارزه با گروه تروریستی در عراق سازماندهی کرد و به داعش دلیلی برای انتقام جویی داد.
بین تبعیدیان، شورشیان قومی و داعش
جمهوری اسلامی ایران پس از سال 1358 با دو مشکل عمده و جدی در استان کردستان غربی خود که دارای جمعیت قابل توجهی کُرد است و استان جنوبی خوزستان که دارای جمعیت قابل توجهی عرب در غرب است، دست و پنجه نرم می کرد. هر دو منطقه کردستان و خوزستان مشکل ساز شدند، زیرا دولت ایران به دنبال غلبه بر اختلافات قومی بین ناسیونالیسم فارس و خواسته های کُرد و عرب با آشتی دادن آنها در زیر پرچم جمهوری اسلامی ایران بود.
در اوایل دهه 1980، چندین دوره خشونت، به ویژه با حزب دمکرات کردستان ایران (KDP) رخ داد، اما این استان‌ها تا سال 2003 ساکت بودند. در آن زمان، دولت بوش ظاهراً مسئول تحریک شورش‌های قومی ایران در طول جنگ خود بود. شورش قومی بلوچ نیز به مخالفان در کردستان، خوزستان و در میان جمعیت آذربایجانی قومی ایران که بخشی از جمعیت جمهوری ایران آذربایجان بیشتر است، اضافه شد.
القاعده هرگز به ایران حمله نکرد، اما داعش با هستی شناسی خشونت آمیز ضد شیعی خود علیه ملت اکثریت شیعه جمهوری اسلامی حمله کرد. در ژوئن 2017 چهار تروریست داعش به مجلس ایران حمله کردند و 18 نفر را کشتند.
استراتژی بالستیک ایران برای مقابله با تروریسم
در اقدامی تلافی جویانه، در 27 خرداد 1396، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 6 فروند موشک بالستیک ذوالفقار ساخت داخل را با برد بیش از 200 مایل به مواضع داعش در استان دیرالزور در شرق سوریه شلیک کرد.
هر چند گفته شد هدف داعش بوده است. اما این حمله پس از اظهارات محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان مبنی بر جنگیدن با جمهوری اسلامی در داخل خاک ایران در اوج جنگ سرد بین ایران و عربستان سعودی در خاورمیانه، سیگنالی را به ریاض فرستاد. در واقع این موشک ها برد کافی برای حمله به ریاض را داشتند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بار دیگر در اوایل سپتامبر 2018 موشک‌هایی را علیه حزب دمکرات کردستان تبعید شده در پایگاه‌های عراق به تلافی حملات ادعایی آنها به نیروهای نظامی ایران شلیک کرد. در آخرین حمله در دی ماه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دوازده موشک بالستیک و پهباد انتحاری به سمت اهدافی در شمال عراق شلیک کرد و مدعی شد که پایگاه موساد را در آنجا هدف قرار داد که برای سازماندهی بمب‌گذاری‌های 2 ژانویه در کرمان که حداقل چهار نفر را کشتند، مورد استفاده قرار گرفت. در واقع، ایران به احتمال زیاد به دنبال بازدارندگی حزب دمکرات کردستان از حملات آینده بود. حزب دمکرات کردستان ایران در 25 مرداد 1334 توسط قاضی محمد در شهر مهاباد تأسیس شد. آنها علیه جمهوری اسلامی ایران کار می کنند.
داعش در سال 2018 به رژه نظامی ایران در 31 شهریور در جنوب شهر اهواز حمله کرد. گروه مقاومت ملی الاحوازیه، یک گروه حامی گروه های جدایی طلب عرب نیز مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت. با این حال، گروه اهواز پیش از این هرگز چنین حمله تهاجمی و سرکشی انجام نداده بود و ترجیح می داد تأسیسات خط لوله ایران را معمولاً در شب تخریب کند. مقاومت ملی اهواز و مقاومت ملی اهواز جنبشی متشکل از اعراب ایرانی در خوزستان ایران است که هدف مبارزه و فعالیت آن استقلال خوزستان و مناطق عرب نشین ایران است. از سوی دیگر داعش در سال ۲۰۱۷ در روز روشن به مجلس ایران حمله کرد.
علاوه بر این، به دلایل مصرف داخلی، راحت‌تر و مطلوب‌تر بود که داعش مقصر حمله 2018 اهواز باشد. اگر تهران گروه اهواز را مقصر می داند. این اعتراف به ناتوانی دولت در رسیدگی به شرایط رکود در استان خوزستان و همچنین در کردستان و بلوچستان است – شرایطی که به نارضایتی منجر شده و برخی از مردم محلی را به پذیرش تروریسم و عضویت در آن کشانده است. دوم اینکه گروه اهواز هیچ پایگاه نظامی در خارج از ایران برای مقابله نداشت.
ایران با موشک های بالستیک به شهر هجین در شرق سوریه که در کنترل داعش است حمله کرد. زمانی که داعش تمام قلمرو خود را در شرق سوریه از دست داد، ظاهراً برخی از شبکه ها را در ادلب تحت کنترل شورشیان زنده نگه داشت. اگرچه مسئولیت حمله 3 ژانویه برعهده دولت اسلامی – شاخه خراسان (ISKP) بود. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با این ادعا که تروریست های داعش در ادلب آموزش می بینند و سپس توسط آمریکا به افغانستان منتقل می شوند، به جای افغانستان به سوریه حمله کردند. او توجیه کرد که حمله به خاک افغانستان روابط پرتنش با طالبان در افغانستان را مختل می کند.
در سال 2019، داخل کشور جمهوری اسلامی ایران در استان ناپایدار سیستان و بلوچستان، هم مرز با پاکستان، دو بار هدف حملات تروریستی قرار گرفت. اولین حمله به پایگاه بسیج شبه نظامیان وابسته به سپاه همزمان با جشن ایران یعنی چهلمین سالگرد انقلاب سرنگونی شاه انجام شد.
حمله دیگری در پی آن انجام شد که در آن 20 نفر از نیروهای سپاه در یک عملیات انتحاری کشته شدند. در هر دو مورد، ارتش عدالت جیش العدل مسئولیت این حملات را پذیرفت، گروهی که در سال 2012 نماینده سنت گرایان بلوچ بود که از نظام شیعه ایران در مورد تبعیض شکایت داشتند قرار گرفتند. جمهوری اسلامی به این حملات پاسخی نداده است زیرا این گروه بلوچ مخفیانه در داخل استان سیستان و بلوچستان و خارج از استان بلوچستان پاکستان فعالیت می کند. در آن زمان ایران نمی خواست حاکمیت همسایه خود را نقض کند. با این حال، هفته گذشته در اواسط دسامبر، گروه بلوچ با حمله به پاسگاه پلیس ایران در شهر راسک، دست کم 11 افسر را کشت.
سال 2020 شاهد دو خبر بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران بود. پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی در ژانویه 2020، ایران 22 موشک بالستیک فاتح را به دو پایگاه نیروهای آمریکایی مستقر در عراق شلیک کرد. در دسامبر 2020 محسن فخری زاده، دانشمند هسته ای ایرانی، در خودروی خود توسط یک مسلسل پیچیده که از راه دور کنترل می شد، ترور شد اسرائیل و متحدش سازمان مجاهدین خلق (منافقین به ندرت سلسله ترورهایی که دانشمندان هسته ای ایران انجام دادند) هدف گرفته اند، قبول می کنند، هرچند ایران محکومیت های بسیار کم ولی مستمری را صادر می کند، اینکه متحدان ایران در لبنان، سرزمین های فلسطین، سوریه و یمن به منافع اسرائیل ضربه زده اند به عنوان انتقام غیر مستقیم در مناقشه منطقه ای شناخته می شود.
جمهوری اسلامی ایران با نشان دادن اینکه در مقابل حملات اخیر به خاک کشورش تلافی کرده است، ماموریت خود را انجام گرفته می‌داند. به دنبال جلب رضایت مخاطبان داخلی بوده است. از سوی دیگر اقدامات تلافی جویانه بیشتر دستاوردهای آن را به خطر می اندازد. ایران پیش از این با احیای محور مقاومت حماسی حزب الله از اکتبر در یک درگیری منطقه ای پیروز شده است . اما مردم ایران متحمل خساراتی شدند.
با این حال، رویدادهای اخیر ماهیت به هم پیوسته و وابسته به هم خاورمیانه و اینکه چگونه یک سری حملات در ایران با تنش های جاری در مدیترانه شرقی و دریای سرخ مرتبط است را نشان داده است.
ابراهیم المرعشی دانشیار گروه تاریخ خاورمیانه در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا سن مارکوس و عضو هیئت مشورتی برنامه بین المللی امنیت و حل منازعه (SCOR) در دانشگاه ایالتی سن دیگو است. او دارای دکترای تاریخ از دانشگاه آکسفورد (در سال 2004) است و در آنجا از تز خود در مورد حمله عراق به کویت دفاع کرد. او مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته علوم سیاسی از دانشگاه جورج تاون در سال 1997 و مدرک تحصیلی خود را در رشته تاریخ و مطالعات خاور نزدیک از دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس دریافت کرد. نشان می دهد که دولت عراق در حال ساخت سلاح های کشتار جمعی است و در نتیجه مداخله نظامی خارجی علیه عراق را توجیه می کند. وی در سال 2003 یکی از نویسندگان کتاب های نیروهای مسلح عراق، تاریخ تحلیلی (2008)، تاریخ مدرن عراق (2016) و تاریخ خبرچین بود.