اخلاق رسانه – سواد رسانه -8
روشنگری یا دروغ؟
از مهمترین ارکان مهم حضور در فضای رسانه، توجه به اخلاق رسانه ایی است.
در میان انبوه ویژه گی های اخلاق رسانه ایی باید به دو موضوع “روشنگری” و “خبر دروغ” به عنوان اصلی‌ترین و مهمترین مبانی سواد رسانه، اشاره نمود که هوشمندی مخاطب و صاحب رسانه را به هنگام مواجهه با خبرها را می توان از آن مورد بررسی، توجه و حتی ارزیابی قرار داد.
به خوبی روشن است انبوه خبرهای متعدد و مطالب متنوع در دنیای نامحدود مجازی، فرصت بررسی و درست سنجی کافی و وافی را برای هرفرد و مخاطبی فراهم نمی سازد؛ آنهم در حالی که پیام هایی بدون منبع خبری و از هر جایی از طرف گروه‌های خانوادگی گرفته تا کانال های طنز، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به صورت متن، فیلم، صدا و کلیپ توسط رسانه‌های داخلی و برون مرزی دولتی و غیر دولتی بدون وقفه و شبانه روز منتشر می شود…
بنابراین باید اذعان نمود با توجه به زمان محدود و تکثر و افزایش و سرعت اخبار و خبرها و پیام ها، می توان مدعی شد تفسیر و تجزیه و تحلیل خبرها و معنا دهی به آن، به جای ذهن مخاطب، تحت نفوذ شبکه و کانال منتشر کننده خبر بوده و مدیریت می گردد و گزاف نیست اگر گفته شود امروزه بررسی و تفسیر خبر از محدوده کنترلی مخاطب رسانه خارج گردیده است.
…و به تبع این موضوع هررسانه تلاش خواهد کرد بیشترین تاثیرات را بر ناخودآگاه مخاطب و البته با هیجان و احساس همگرایی بیشتر، انجام دهد. به نحوی که شاهد هستیم یک خبر جعلی آنقدر ضریب می خورد که قادر می گردد در حساب کاربری یک شخصیت معروف و حتی رسمی به عنوان یک خبر راست و واقعی بازنشر گردد.
مصادیق این موضوع بارها خوانندگان در کانال ها و فضای مجازی به صورت مکرر در کانال های افراد سیاسی یا مشهور مشاهده و ملاحظه نموده اند که در نهایت با سکوت، تکذیب یا پوزش تلاش شده موضوع به فراموشی سپرده شود، غافل از اینکه خبر دروغ و باز نشر آن توانسته است تاثیرات مخرب خود را حتی برای لحظاتی بر ذهن، فکر، اندیشه و اهداف مخاطب بجا بگذارد و تکذیب های بعدی و طلب پوزش؛ دیگر قادر نخواهند بود آنچه در ذهن مخاطب تخریب شده است را؛ بازسازی نموده یا به سان اول نمایند.
از سویی دیگر این فضا در عصر ارتباطات توانسته است بستر مناسبی برای مراودات فکری باشد که توقع می رود درخلال آن، باید با تحقیق، بررسی، آگاهی بخشی و صداقت در خبررسانی اطلاعات و داده های درست منتقل گردند.
در شرایط فعلی به دلیل گستردگی فضا و محتوا و عدم کنترل و نظارت صحیح بر این حوزه، انتظار می رود مخاطب دارای مسئولیتی اخلاقی در انتقال خبر باشد و شدیدا از مطلبی که فاقد اعتبار و منابع معتبر بوده؛ خود داری کرده و با احساس مسئولیت فردی و وجدانی و با نگاه انتقادی به خبرها و اطلاعات بنگرد.
از همین‌رو بایستی هر یک از مخاطبین در فضای مجازی، یک رسانه باشند، نه صرفا گیرنده؛ تا با همرسانی و هم‌افزایی بر مستند و سالم بودن خبر و اخبار دریافتی بیافزایند.
گفتگو در فضای مجازی:
یکی از خصلت های مهم آدمیان گفتگو است که به همت تکنولوژی و شرایط ویژه امروزی، این گفتگو از رودرو و چهره به چهره بودن به گفتگوهای رسانه ایی منتقل شده است که در فضای مجازی به آن گفتگوهای متنی، پیامک و اتاق های گفتگو و کلاب هاوس و غیره … گفته شده که به صورت های یک طرفه و دو طرفه و جمعی انجام می پذیرد و اکنون محبوبیت خاص خود را در این فضا ها، بدون جانشین پیدا کرده است.
یکی از دلایلی که بعضا در گفتگوهای رودرو و چهره به چهره، مباحث و گفتگوها را به نتیجه می رسید؛ این است که طرفین با حضور فیزیکی مقابل هم و با استفاده از ترفندهای بیانی و زبانی و چهره ایی، از طریق زبان بدن، می توانند منظور خود را از بکار گیری کلمات و مفاهیم به مخاطب برساند. اما به دلیل فقدان این رودرویی در فضای مجازی متاسفانه به کرات مشاهده شده است یک طرف در این گفت‌وگوها به دلیل ناتوانی از بیان صحیح مطلب خود که به صورت متن یا حتی گفتار ارائه شده، نتواند به نتیجه مطلوب نظر خود در بحث و گفتگوها برسد، هرچند تمام تلاشش را بجای پذیرفتن مطلب مخاطب؛ معطوف به اثبات رساندن نظر و دیدگاه خود به طرف مقابل در گفتگو به هر طریق ممکن نماید.
در فرهنگ گفت‌وگو؛ خوب گوش‌کردن، خوب استدلال‌کردن واحترام گذاشتن از اصول اساسی است که باید هر آنکسی که در این ورطه وارد می شود؛ بدان توجه داشته و از آن بهره ببرد و بایستی توجه کرد اگر دربحثی یک طرف متقاعد نمی شود لزوما نشان از این نیست که یک طرف شکست خورده و طرف دیگر برنده شده است، نفس متقاعد شدن در ذات خود؛ نشان خردورزی بوده که بسیار ارزشمند و پسندیده است و نشان از بلوغ فکری و رشد شخصیت فرد به ظاهر مغلوب در گفتگوها می رساند.
باید اذعان کرد همینقدر که یک فرد یا جماعتی در یک گفتگو با پذیرش سخنان و ادله طرف مقابل سر تعظیم و تسلیم به معنای پذیرش سخنان وی می نماید، در حقیقت نشان داده است، توانسته از این طریق به دانش و اندوخته های قبلی خود بیافزاید و این منش و رفتار در خور احترام است.
از آسیب های جدی که در گفتگوهای فضای مجازی وجود دارد این است که فضای گفت‌وگوها بجای مباحثه به فضای مجادله مبدل گردیده و در ادامه با بکارگیری برچسب ها یا نسبت های ناروا و حتی تهمت، موجبات به‌حاشیه راندن اصل موضوع و قربانی شدن حقیقت مطلب و درانتها رنجش طرفین بحث می گردد.
متاسفانه در برخی اوقات تعدادی از کاربران بجای اینکه کمی دقت و تامل در رفتار رسانه‌ای خود داشته باشند، در عوض زبان به کنایه بازکرده و با کاربرد القاب و صفات به طرف دیگر بحث، اسیر فضاهای مملو از دروغ و نفرت در شبکه‌های تو در توی مجازی می شوند.
نتیجه:
برای آنکه از مصادیق بارز “چوپان دروغگو” در فضای مجازی قرار نگیریم بایستی قادر باشیم به مخاطبین خود این مطلب را برسانیم که در انتشار و باز نشر خبرها و مطالب به منابع خبری از یکسو توجه لازم را داشته ایم و قدرت رسانه ایی مرجع منتشره خبر را ملاک درست یا غلط بودن خبر تلقی ننموده ایم.
از سوی دیگر خودمان نیز توجه کنیم باز نشر خبر و مطلب همیشه به معنای پذیرش آن توسط مخاطب نیست و اگر صحیح منتقل نشود می تواند به وسیله هایی بر ضد خودش تبدیل گردد.
لذا در مباحث و گفتگوهای مجازی و انتشار اخبار در این فضا؛ با رعایت جنبه های انصاف، حقیقت، خرد ورزی، و اصالت موضوع و خبر، حضور داشته باشیم.
باید اذعان کنیم بی تردید ضرر و زیان شگردهای تبلیغاتی منحرف و مخرب که با اهداف خاص و ویژه توسط رسانه تولید کننده آن انتشار و باز نشر می گردد؛ می تواند آثار بسیار مخرب‌تر از آنی که عموم مردم تصورآن را دارند، بر افکار عمومی، رفتار، دانش و فرهنگ جامعه بگذارد.
مشتاقیان
با همکاری سرویس رسانه سایت تحلیل ایرانی
در دی ماه 1401