اخلاق سیاسی انتخابات -4
اقتصاد و انتخابات -3
مقدمه:
انتخابات مجلس در اسفند ماه سال جاری، میدانی است که جریان های سیاسی برای جلب آرای شهروندان در آن به رقابت خواهند پرداخت. ابعاد اقتصادی انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی که به عنوان مهم ترین نهاد قانون گذاری کشور سهم غیر قابل اجتنابی در هماهنگی با دولت در جهت گیری توسعه اقتصادی و شفافیت درعملکرد اقتصاد ملی دارد، از اهمیت ویژه ای برخورداراست.
يكي از پرسش هاي مهم پیرامون انتخابات در شرایط کنونی میزان تاثیر متغيرهاي اقتصادي بر سطح مشاركت مردم در انتخابات است. به عبارتی دیگر مقدار اثرگذاري متغيرهاي درآمدسرانه، ماليات، سطح سواد، نرخ تورم و بيکاری بر میزان مشارکت مردم چه اندازه است؟
در قسمت های گذشته نگاهی به نظریه های کلان اقتصاد و انتخابات و تحلیل انتخابات از بُعد اقتصاد شده بود و در اینجا به موضوع انگیزه، مشارکت، تبلیغات، شعارها و آسیب ها و آفت های اقتصادی انتخابات و ارائه پیشنهاداتی برای کاهش اینان می پردازد.
۲– اقتصاد و انتخابات : «انگیزه» – «مشارکت»
مشارکت سیاسی یکی از پیچیده ترین مسائل جوامع جدید و در عین حال پر طرفدارترین حوزه هاي مشارکت در عصر حاضر است. درخصوص انتخابات نیز میزان مشارکت حرف اول را می‌زند. بدیهی است که هر گونه مشارکتی از سوی مردم در عرصه انتخابات نیز مستلزم انگیزه است. از این رو هدف همه وعده‌ها و شعارهای کاندیداها در هر انتخابات، بالا بردن انگیزه است. آنـتونی داونـز در کتاب «نظریه اقتصادی دموکراسی » نظریه ای فایده گرایانه از مشارکت را طرح مـی کـند که محدود به رفتار رأی دادن است که در آن فـرد پس از مـحاسبه اقتصادی و منافع فردی، خود تصمیم می گـیرد رأی بـدهد یا نه. او یک فرد محاسبه گر اقتصادی را مطرح می کند که می خـواهد هـزینه ها را کاهش و به حـداقل بـرساند و منافع را بـه حـداکـثر برساند. رای دهنده در سیستمی عمل می کند که احزاب برای به حداکثر رساندن رأی، فعالیت می کنند و شهروندان به طور عـقلانی رفـتار می کنند.
لذا با توجه به مشکلات اقتصادی موجود در کشور، گمانه و ابهاماتی در خصوص میزان مشارکت مردم در انتخابات آتی وجود دارد. چرا که تورم، رکود و بیکاری از عوامل تاثیرگذار بر مشارکت مردم است. در واقع باید گفته شود؛ انگیزه در هر فعالیت اجتماعی از جمله انتخابات، اهمیت زیادی داشته و همواره احزاب و نامزدها در تبلیغات انتخاباتی، سعی می کنند با وعده های مختلف اقتصادی، جامعه را برانگیزانند تا بین رقبای مختلف به آنها رای دهند. از طرف دیگر اگر مردم نیز تشخیص دهند وعده های آنان تحقق نخواهد یافت یا اینکه دولت ها یا نامزدهای پارلمان نمی توانند وضعیت اقتصاد و معاش آنها را بهبود بخشند، انگیزه کافی برای مشارکت در انتخابات نخواهند داشت.
مردم برای مشارکت انتخاباتی، وضعیت اقتصادی و مقدار متغییرهای اقتصادی در آخرین مقطع زمانی قبل از انتخابات را ملاک تصمیم گیری قرار می دهند. هر چقدر این متغیرها برای مردم مطلوب تر و باعث بهبود سطح معاش و رفاه مردم و جامعه باشد، به همان اندازه برای شرکت در انتخابات رغبت دارند.
البته برای اقشار و طبقات مختلف، متغییرهای اقتصادی متفاوتی مد نظر قرار می گیرد. به عنوان مثال برای تولید کنندگان و صاحبان سرمایه، متغییرهای مالیات، سود بانکی و…. برای مصرف کنندگان و خانوارها، متغییرهای نرخ تورم، افزایش رفاه و درآمد، برای جوانان متغییرهای اشتغال و بیکاری، مسکن و… اولویت و اهمیت بیشتری دارد.
اثر چرخه های اقتصادی یا وضعیت اقتصادی قبل از انتخابات بر مشارکت، همدلی و اشتیاق مردم جامعه برای برگزاری انتخابات مطلوب استوار است. این تحولات و وضعیت معاش جامعه به دو صورت در انتخابات موثر است.
اول: وضعیت اقتصادی باعث می شود نظر مردم به مشارکت در انتخاب جلب شود (یا نشود). یعنی اشتیاق شرکت به انتخابات در جامعه ایجاد گردد.
دوم: اینکه وضعیت اقتصادی بر رأی مردم به نامزدها(احزاب یا گزینه‌ها) موثر است. به عبارتی به چه احزاب یا کسانی رأی خواهند داد. مبنای بحث چنین است که تصمیم گیران(حاکمان و دولت ها) می توانند برای جلب آرای مردم در انتخابات، متغیرهای اقتصادی را به سمتی حرکت دهند که رضایت مردم جلب شود. البته برخی از اقتصاددانان عقیده دارند که شهروندان عاقلتر از این هستند که توسط سیاستمداران به سمت و سوی خاصی هدایت شوند. در واقع شهروندان می توانند تشخیص دهند که آیا کاندیداها توان بهبود رشد معاش و اقتصاد جامعه را داشته و دارند یا همچنان در حد شعار انتخاباتی تکرار و باقی خواهد ماند.
در هر صورت این واقعیتی است که حضور پر شور مردم در پای صندوق‌های رأی بر اعتماد مردم، بخش خصوصی و آینده ایران نیز تاثیر خواهد داشت، بطوری که امید ایجاد شده در دل صاحبان سرمایه، تولیدکنندگان و مسئولان اقتصادی، فعالیت در این عرصه را افزایش خواهد داد وعده‌های اقتصادی و رفع مشکلات در این حوزه در شرایط فعلی احتمالا در اولویت تمامی نامزدهای انتخاباتی خواهد بود.
3- اقتصاد و انتخابات : «تبلیغات»- «شعارها»
«تبلیغات انتخاباتی» نقشی بسیار تـعیین کننده، حـساس و مؤثر در جذب آرای مردم بازی می کند؛ چـراکه افـراد بـه صـورت مـستقل بوده و گرایش آنـان از قـبل تعیین شده نیست. رأی دهندگان سعی می کنند از میان تبلیغات نامزدها، به نامزد و برنامه ای رأی دهند که منافع آنـان را بـه خـوبی تامین می کند. این که کدام شعار آرای بیشتری را جذب خواهد کرد، سئوالی است که کاندیداها به آن می اندیشند. اگر چه واقعیت این است که با توجه به تحریم ها و تنگناهای موجود در سیاست خارجی و ساختار اقتصادی هیچیک از نامزدها یا ائتلاف های انتخاباتی نمی توانند وعده تحول سریع در وضعیت معیشتی مردم و اوضاع اقتصادی را مطرح سازند، اما به نظر می رسد در شرایط کنونی خواسته اصلی رای‌دهندگان، بهبود وضعیت اقتصادی است.
کاهش نرخ بیکاری و بهبود وضعیت معیشت اقتصادی، دو مطالبه اصلی مردم از مجلس شورای اسلامی است. لذا بدون شک یکی از اصلی‌ترین شعارهای انتخاباتی نامزدها، بهبود معیشت مردم خواهد بود که از سوی کاندیداها مطرح می گردد. در واقع کاندیداها تلاش خواهند کرد که با طرح شعارها و وعده‌هایی مرتبط با این خواست‌ها، آرای رای دهندگان را جذب کنند.
بر این اساس رای دهندگان انتظار دارند درشرایط کنونی اقتصادی کشور از جمله نرخ تورم و بیکاری جوانان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و شرایط رکود، مجلس شورای اسلامی در نقش نهاد تصمیم‌گیر بتواند براساس مطالبات مردم این وضعیت را بهبود ببخشد. حال اینکه آیا مجلس بتواند به این خواسته جامه عمل بپوشاند یا خیر؟ بحث دیگری است.
نکته قابل توجه و نگران کننده در این خصوص این است؛ با توجه به وجود برخی زمینه های نارضایتی در جامعه و دامن زدن فضای مجازی به این مقوله، عده‌ای از این کاندیدها بخواهند در بوق نارضایتی مردم بدمند و آنها را افزایش دهند و بر موج سوار شوند تا بتوانند رایی را کسب کنند. بنابراین نباید انتخابات بهانه‌ای برای دمیدن در بوق نارضایتی شود.
منبع: وبگاه راهبرد ملی با تغییرات
دکتر امیر حسین طاهری عضو هئیت علمی دانشگاه خوارزمی