انواع خطر پذیری سرمایه

انواع خطر پذیری سرمایه و مدیریت آن

سرمایه گذاری که با هدف سود آوری انجام می گردد دارای خطراتی است.

برخی از این خطرات در یادداشتی به قلم کارشناس محترم ابوذر ندیمی نماینده سابق ادوار مجلس امده است.

1 – خطر پذیری یا ریسک سرمایه گذاری (Risk-taking) :

اصل خطر پذیری (ریسک سرمایه گذاری (Risk-taking)) در مدیریت اقتصادی برای حفظ و افزایش داشته های مالی و اعتباری است.

اینگونه خطر پذیری و ریسک؛در قالب داشتن توجیه فنی، مالی و اقتصادی و… در ابتدای هر گونه سرمایه گذاری؛ توسط بانک ها یا سرمایه گذار با کسب تجربیات، مشاوره ها، اخذ آمارها، پیش بینی و آینده نگری، بازبینی و بازنگری به صورت مکرر با مطالعه و تفکّر بدست می آید.

بنابراین اقدام عاقلانه در سرمایه گذاری، منوط به شناخت از تولید، بازار مصرف، یا تعامل و بررسی در واردات و صادرات محصول مورد نظر خواهد بود.

این حرکت و اقدام از دو سو نیازمند به آشنایی با نیروی محرکه و بازدارنده، یا همان فرصت وتهدید است.

اصولا طبع بشر، به سمت جلب منفعت و پرهیز و دفع ضرر است.

و اساسا توّجه به این دو عامل، بخش مهمی از پیشرفت ها و توسعه عالم انسانی را باعث شده است.

همین دو عامل موجب تلاش انسان برای پیش بینی، اختلاف در برآورد و تحقق یا انتظار از عملکردها و بازده، گردیده و برای مدیریت گریز از خطر پذیری کافی است.

اصل پرهیز از هزینه (ضرر و زیان) یا مدیریت میزان برداشت سود از سرمایه، وابسته به این نگاه و تحلیل خواهد بود.

2- خطر پذیری و محاسبات:

بین خطرگریزان با افرادی که تهدید را به فرصت مبدل می کنند، تفاوت وجود دارد. در امور عادی و بی خطر، هرکسی می تواند حضور داشته باشد.

اما، وقتی از دهان شیر قصد بیرون کشیدن طعمه ایی را داریم افراد کمی حضور دارند.

افراد خطرپذیر با افراد خطرگریز یا افراد بی تفاوت یا کم تفاوت و خنثی فرق دارند، ولی معیار این فرق به میزان تفاوت کمّی و کیفی افراد بستگی دارد.

همانطور که، شجاعت با تهور، فرق دارد، معیار این تفاوت، با عقل، تجربه و تفکّر و برنامه ریزی و شعور افراد سنجیده می شود.

محافظه کاری فی نفسه بد نیست، امّا ترس مفرط و احتیاط بیش از حدّ یا بدون دلیل، قطعا و حتماً زیان بار است.

به اصطلاح، پس از تشخیص خیر بودن و مفید و ممکن بودن کاری یا نیت انجام یا ترک فعلی حاجت هیچ استخاره نیست.

پذیرش خطر پذیری باید، ریشه معقول داشته و توام با انواع محاسبات باشد، بنابراین بین ترسوها و نترس ها و شجاعان، تفاوت وجود دارد.

3- خطر پذیری و اهداف:

خطر پذیری ها بمانند تمام امور، ریشه در چهارگانه حکمت، شجاعت، عفت، عدالت دارد.

بهره گیری از چهارگانه های مدیریت علمی مانند؛ روش، کارکنان، آموزش و تربیت، هماهنگی و همکاری،یا روش های اجراء، زمان سنجی، مدیریت چندجانبه، استاندارد سازی، برنامه ریزی، انگیزش، تقسیم کار، طبقه بندی، سادگی امور، حسابداری، بهای تمام شده؛ یا همان جدول( swot قوّت وضعف، فرصت و تهدید) می تواند دسترسی به اهداف را ممکن سازند.

طبیعتاً، میزان تخلف و تباعد یا دوری و خلاف جهت حرکت داشتن؛ به نسبت اهداف یا‌ انحراف معیار بازده در طی ایام، با میانگین سرمایه‌گذاری، همواره با نظارت و پایش پروژه و عملکردها در هر مرحله، مانع تحمیل زیان بیشتر خواهد بود.

عملیات پیشگیرانه و پیش دستانه برای شناسایی و مدیریت خطر پذیری ها کمک قابل اعتنایی، در موضوع پرهیز از اتلاف منابع و زمان و… دارد.

4- خطر پذیری نرخ سود:

توجه به ارتباط خطر پذیری نرخ سود (Interest rate risk)با اعداد و ارقام ثابت؛ مانند، سود بانکی یا اوراق مشارکت یا اوراق ودیعه و… با بازار سرمایه و خرید سهام با در نظر گرفتن انواع نوسانات مانند خطرپذیری نرخ تورم(Inflation risk) .

در اقتصاد و سرمایه گذاری، مردم بزرگترین مانع سرمایه گذاری هستند.

زیرا بسیاری از افراد با سرمایه کمتر، با توجه به بازگشت اصل سرمایه و تأمین مخارج ماهانه خود اقدام به سرمایه گذاری می کنند.

اما بدلیل اُفت ارزش پول یا سرمایه اولیه و پایین آمدن قدرت خرید، که ناشی سیاست های بی وقت و زیانبار واردات و… یا فقدان سیاست های تراز مانند، سیاست تولید و عدم انبارش تولیدات یا نبود صنایع تبدیلی و….است، سرگردان مانده اند.

5- خطر پذیری و بانک ها:

از مشکلات دیگر خطر پذیری در حوزه بانک ها است.

زیرا بانک ها در تحمیل انواع برداشت های غیرقانونی از طرفین (سپرده گذار و تسهیلات گیرنده) مازاد آنچه به عنوان بر حقّ الوکاله برای خود برداشت می کنند، اقدام به انواع سوء استفاده ها از طریق واسطه گری انجام می دهند .

این موضوع به عنوان آفت سرمایه گذاری مطرح است.

بسیاری از در آمدهای بانک ها اوّلا بنام سپرده گذار ولی به کام بانک و مدیران آن می گردد و در هر صورت، به گران شدن پروژه ها تمام می شود.

از این رو هزینه ها یا خطر پذیری مالی (Financial risk) مانع دیگری در سرمایه گذاری و کارآفرینی خواهد بود.

زیرا حقّ مصادره و همراهی در اجراء و قضا در دفاع از بانک و… مزید برعلل مصادره و تعطیل و یا هرز رفتن منابع است.

در کناراین نوع خطر پذیری ها باید خطر پذیری نقدشوندگی (liquidity risk) را هم، اضافه نمود.

نقدشوندگی مانع استفاده خریدار یا فروشنده درباب سرمایه درگردش و…. بوده و بالطبع گردش نقدینگی یا سرعت امور وتأمین نیازها با کندی همراه خواهد بود.

6- خطر پذیری و ارز

خطر پذیری نرخ ارز (currency risk)

مانع دیگر برای تولید شغل و کاهش واردات و افزایش صادرات خطر پذیری نرخ ارز است.

در طول این سالیان، اصل تأمین، آوردن و انتقال، و یا تسعیر از معضل بزرگ و قابل توجه بوده است.

برای گرفتن ارز در داخل کشور، یا موضوعات مربوط به بانک مرکزی و بانک ها، انواع نظارت ها در صرافی و بازار، اقدامات قضائی، تحریم، تورم و تفاوت قیمت ها و…. از بزرگترین موانع برای بخش خصوصی و تعاونی ها نسبت به بخش دولتی بوده است.

7- خطر پذیری و تولیدات

همچنانکه انحصار، ضرر اجتماعی دارد، تک محصولی بودن در تولید وکارآفرینی در کشور نیز دارای ضرر است.

زیرا کشور ضمن مواجهه با بحران های مختلف چون جنگ، تحریم، رکود، تورم، سوء مدیریت ها، تزلزل در تصمیم گیری و تعدد و تغییرات مداوم قانون و مدیران و تاثیر التهابات سیاسی بر کارآفرینان به همراه انواع موج زدگی بوده و فضا سازی هایی بر مدیریت دارایی و عدم کنترل خطر پذیری سرمایه گذاری یا فقدان پرتفوی جامع، موجب عدم تنوّع بخشی به سبد دارایی ها گردیده است.

لذا ضرورت تغییر در عوامل ایجاد شغل وکارآفرینی متنوع به منظور گریز از تک محصولی شدن کشور را ایجاب می کند.

8- خطر پذیری و پیوند بین حوزه ها

سبد در هر فعالیت وکارآفرینی، چه پیوسته یا غیر آن، درست بمانند؛ زنجیر به هم متصل بوده و موجب تأثیر گذاری بر نوسانات و ضرر ها و… خواهد بود.

به عنوان نمونه، ایجاد پیوند درکشاورزی و صنعت و تجارت برای فرآوری و نگهداشت محصولات آنان، همچون زنجیره ایی با اتصالات پیوسته می تواند موجب کاهش خطر پذیری سرمایه گردد.

لازمه این کار، مدیریت دارایی است، تا مداوماً برای احتمالات و تهدیدات، پایش لازم را صورت دهند.

با چنین رویکردی احتمال متضرر شدن و یا حدّ آن مدیریت می گردد.

 

ابوذر ندیمی کارشناس اقتصادی

نماینده ادوار مجلس

شهریور

1400