ایران در تلاش است تا با کاهش نفوذ منطقه ای با رهبران سوریه روابط برقرار کند
گاردین؛ 20 دسامبر (30 آذر)
نویسنده: پاتریک وینتور، سردبیر دیپلماتیک
از دست دادن اقتدار در سوریه پس از سقوط بشار اسد به بحران های داخلی و بین المللی پیش روی رهبران ایران می افزاید .
دولت ایران در تلاش است تا حدودی نفوذ خود را با رهبران جدید سوریه حفظ کند ، زیرا تهران پس از فروپاشی رژیم بشار اسد ، قدرت خود را در دمشق از دست داده است .
[دکتر] مسعود پزشکیان ، رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران ، هم‌اکنون با بحران‌های متعدد داخلی و بین‌المللی از جمله قطع برق به دلیل کمبود منابع نفتی ، ادامه تنش‌ها بر سر برنامه هسته ای اش و مناقشه درباره قانون جدید حجاب که مجازات ها را برای زنانی که لباس نمی‌پوشند تشدید می‌کند ، مواجه است . اما این از دست دادن ناگهانی نفوذ در سوریه پس از سقوط بشار اسد به دست گروه های شورشی است که بیش از همه مقامات ایرانی را به چالش می کشد .
در کوتاه مدت آنها قصد دارند تا حدی از نفوذ خود را با شورشیان در دمشق نجات دهند . دیپلمات‌های ایرانی اصرار دارند که با اسد همبستگی نداشته اند و از امتناع او از سازش ناامید شده‌اند . [آقای] عباس عراقچی ، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، این هفته در مصاحبه ای گفت: « مدت ها پیش به این نتیجه رسیده بودیم که ادامه حکومت در سوریه با چالش اساسی مواجه خواهد شد . از مقامات دولتی انتظار می رفت که نسبت به اجازه دادن به اپوزیسیون برای حضور در قدرت انعطاف نشان دهند ، اما این اتفاق نیفتاد .»
وی افزود: « تهران همیشه با هیئت مخالفان سوری تماس مستقیم داشت . از سال 2011 ، ما به سوریه پیشنهاد کرده‌ایم که باید گفت و گوهای سیاسی با گروه‌های مخالفی که به تروریسم وابسته نیستند آغاز شود .»
در همان زمان، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تاکید کرد که ایران تنها در سال 2012 به درخواست اسد برای کمک به شکست داعش وارد سوریه شده است . حضور ما مشورتی بود و هرگز برای دفاع از یک گروه یا فرد خاص در سوریه نبودیم . آن چه برای ما مهم بود کمک به حفظ تمامیت ارضی و ثبات سوریه بود .
چنین توضیحاتی چندان نفوذ و تاثیری در دمشق نداشته است . ایران یکی از معدود کشورهایی است که توسط احمد حسین الشراع (الشرع) معروف به ابومحمد الجولانی ، رهبر هیئت تحریر الشام مورد انتقاد قرار گرفته است .
بسیاری از مقامات ایرانی مدعی هستند که دور پیروزی کنونی ترکیه در سوریه ممکن است کوتاه باشد زیرا منافع آنکارا از دولت به رهبری هیئت تحریر الشام HTS)) ، گروهی که ریشه و منشأ خود را در القاعده دارد و به عنوان یک گروه تروریستی معرفی شده است ، شروع خواهد شد .
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی با شاره به تحولات سوریه گفت:« باید با امیدواری مسئله سوریه را دنبال کنیم و بدانیم که این وضعیت ادامه نخواهد داشت ، زیرا حاکمان فعلی سوریه با یکدیگر متحد نخواهند ماند . و از تاریخ باید درس بگیریم و روحیه خود را حفظ کنیم و منفعل نباشیم .»
روزنامه محافظه کار جوان پیش بینی کرد که « دوره ماه عسل کنونی در سوریه به دلیل تنوع گروهی ، سلفی گری ، مشکلات اقتصادی ، نبود امنیت و تنوع بازیگران به پایان خواهد رسید .»
ایران رسماً ایالات متحده و رژیم صهیونیستی را مسئول سقوط اسد می‌داند ، اما نارضایتی از نقش آنکارا بسیار زیاد است و به طعنه ادعای دونالد ترامپ مبنی بر اینکه سوریه قربانی تسلط غیردوستانه ترکیه شده است ، تکرار می‌شود . [حضرت] آیت‌الله علی خامنه‌ای ، رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی خود در واکنش به سقوط اسد ، گفت که کشور همسایه سوریه نقش روشنی در شکل دهی رویدادها ایفا کرده و « هم‌اکنون این نقش را ادامه می‌دهد.» خبرگزاری فارس پوستری را منتشر کرد که رهبر هیئت تحریر الشام HTS)) در لیگ را با رجب طیب اردوغان، بنیامین نتانیاهو و جو بایدن نشان می دهد .
شورای راهبردی روابط خارجی ایران این سوال را مطرح کرد که آیا هیئت تحریر الشام HTS)) برای مدت طولانی با ترکیه متحد خواهد ماند . در این بیانیه آمده است: « اگرچه ترکیه تنها یکی از برندگان اصلی سقوط بشار اسد از قدرت در کوتاه مدت است ، اما آنکارا هرگز نمی تواند دولتی همسو با خود را در سوریه به قدرت برساند . حتی اگر تحریرالشام تلاش کند یک دولت باثبات در سوریه تشکیل دهد ، که در میان مدت غیرممکن است ، به تهدیدی بزرگ برای ترکیه که 830 کیلومتر مرز مشترک با سوریه دارد ، تبدیل خواهد شد .»
حسن روحانی ، رئیس جمهور پیشین ایران ، آینده تیره ای را برای سوریه و ترکیه پیش بینی کرد . وی اظهار داشت:« در هفته‌های اخیر تمام قدرت نظامی سوریه توسط رژیم صهیونیستی نابود شده است و متأسفانه شبه‌نظامیان و ترکیه پاسخ مناسبی به رژیم صهیونیستی ندادند . بازسازی ارتش و نیروهای مسلح سوریه سال ها طول می کشد .»
محسن بهاروند ، سفیر سابق ایران در بریتانیا ، پیشنهاد کرد که « دولت دمشق ممکن است بیش از حد به ترکیه متکی باشد . اگر دولت مرکزی سوریه سعی کند اقتدار و حاکمیت خود را از طریق مداخله نظامی و کمک کشورهای خارجی – از جمله ترکیه – تحکیم کند ، سوریه یا بخش‌های کلیدی آن توسط ترکیه اشغال می‌شود و ترکیه وارد باتلاقی خواهد شد که متحمل هزینه های انسانی و اقتصادی سنگینی می شود .»
او تنش بین ترکیه و هیئت تحریر الشام HTS)) را به ویژه در مورد چگونگی رسیدگی به درخواست کردهای سوریه در شمال شرق سوریه برای نوعی خودمختاری پیش بینی کرد . گزارش ها حاکی از آن است که ارتش ملی سوریه با حمایت مالی ترکیه آماده حمله به نیروهای سوریه دموکراتیک کرد در کوبانی ، شهری با اکثریت کرد سوریه در مرز شمالی با ترکیه است .
هاکان فیدان ، وزیر امور خارجه ترکیه ، روز چهارشنبه گفت که اگر به این موضوع “درست” رسیدگی شود ، آنکارا به دنبال مداخله نظامی نخواهد بود . وی اظهار داشت: « اکنون یک دولت جدید در دمشق وجود دارد . من فکر می کنم که این در درجه اول نگرانی آنها در حال حاضر است .» او در ادامه افزود: « بنابراین من فکر می‌کنم اگر آنها به درستی به این مسئله رسیدگی کنند ، دیگر دلیلی وجود ندارد که ما بخواهیم دخالت کنیم .»
به طور گسترده تر ، سقوط سوریه ، ایران را مجبور می کند تا تجدید نظر در سیاست خارجی خود را تسریع بخشد . این بررسی بر این موضوع متمرکز است که آیا تضعیف به اصطلاح محور مقاومت خود – متشکل از گروه های متحد در منطقه – مستلزم تبدیل شدن ایران به یک کشور دارای سلاح هسته ای است یا در عوض با ایجاد روابط بهتر در منطقه ، ایران را تقویت می کند .
سال‌هاست که حاکمان ایران می‌گویند « دفاع از ایران باید از خارج از مرزهای آن آغاز و انجام شود .» این استراتژی بسیار پرهزینه تا حد زیادی منسوخ شده است ، و اینکه ایران چگونه عدم مداخله و درنهایت سقوط سوریه را توضیح می دهد برای تصمیم گیری در مورد اینکه چه چیزی جایگزین این استراتژی می شود ، بسیار مهم است . (م.ر)