برآورد استراتژیک ایالات متحده از جهان

برآورد استراتژیک ایالات متحده از جهان

  رویکرد اصلی  استراتژی آمریکا در اواخر قرن بیستم میلادی (1997) بنیان نهاده شده است و این سند مبتنی بر سه عنصر اساسی است که نشاندهنده  وضعیت امنیتی جهان تا سال 2035 است، ایالات متحده به عنوان بخشی از ساختار نظام جهانی در بستر اجرای موثر استراتژی مذکور در حوزه امنیت ملی نیازمند اصلاحاتی خواهد بود که ضرورت تغییر و تحولات بنیادین در چارچوب این استراتژی را توجیه می سازد .

آسیب شناسی و ارزیابی ضروری در خصوص  فرآیند ( استراتژی) مورد بحث منوط به تمرکز بر مولفه های مهم و تاثیر گذار آن خواهد بود که در این نوشتار مورد تحلیل قرار می گیرد:

الف :بررسی پویایی جهان با کلید واژه “حذف زمان و مکان” در بستر جهانی شدن از جمله محورهای استراتژیک آمریکا در قرن بیست و یکم خواهد بود که بر اصلاح و بازسازی شاخصه های تاثیر گذار در جهان کنونی تاکید دارد که مهمترین زوایای آن را می توان قلمرو زدایی، خلق جوامع مجازی با دلبستگی و منافع مشترک، رشد دامنه فضای اطلاعات شخصی، پیشرفت های علمی و اقتصادی،  نوآوری های فنی، تغییرات مهم اجتماعی،  عرصه های ارتباطی و همچنین استفاده بنیادگرایان از امکانات ارتباطی و فروریختن مرزهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دانست.

ب :تحلیل شرایط  امنیت ملی و رابطه آن با روند همگرایی در اقتصاد جهانی با هدف تولید ثروت جهانی و ملی عنصر دیگر این استراتژی مهم بشمار می رود که با تاثیر دانش فنی بر تولید و از طریق شبکه های جهانی اطلاعات و ارتباطات عملیاتی می شود که مردد بودن کشورها در روند ادغام در اقتصاد جهانی و پایداری در برابر تغییرات اساسی از جمله نگرانی های بالقوه در این استراتژی بشمار می رود، در این سند بر عقب ماندگی مناطق درگیر خشونت، تاثیر قطع جریان انرژی در جهان، فناوری زیستی منحرف شده، رشد بیماری های واگیردار، به چالش کشیده شدن هویت ملت ها و ظرفیت دولت ها،  پیشی گرفتن اقتصاد چین تا سال 2025 از اقتصاد آمریکا و همچنین آرایش جدید در الگو های قدرت و ثروت تاکید گردیده است .

پ :محور دیگر این استراتژی به آینده سیاسی و اجتماعی جهان ارتباط پیدا می نماید که بر میزان وفاداری و همکاری بین کشورها، اصل حاکمیت تا سال 2035، چالش جمعیت شناسی، مساله مهاجرت و تشدید تنش های گسترده ، شبکه یکپارچه اطلاعات، سلاح های جدید استراتژیک  و فضای ماورای جو به عنوان عرصه جنگ، تروریسم و همچنین جنگ دولت ها متمرکز گردیده است.

نکته مهم این فصل بر قابل تغییر بودن روندهای صلح و امنیت بین آمریکا و دیگر کشورها تاکید نموده است .

ت :منطبق با این سند، وضعیت اروپا به ویژه بالکان و همچنین روسیه  بسیار شکننده خواهد گردید  و ناآرامی، خشونت،تولید مراکز قدرت جدید  و رشد تعصبات ملی اروپا را فرا خواهد گرفت و ناتو و پیمان های نظامی اروپا  نیز در حال فروپاشی و نابودی ترسیم گردیده است  .

ث :حساس ترین مولفه این استراتژی به حوزه خاورمیانه، خلیج فارس و کشورهای آسیای میانه اختصاص دارد که تاکید بر بزرگترین منبع سوخت های فسیلی و وجود قدرت های جاه طلب در منطق یاد شده، خشونت های قومی و قبیله ای، حقوق بشر و حقوق اقلیت ها، موانع ارتباط با اقتصاد جهانی، بنیاد گرایی و اصلاح گری، تداوم دشمنی بین کشورهای منطقه و تشکیل اسرائیل نوین با استفاده از ظرفیت جذب نخبگان از سراسر جهان از نکات مهم این گزارش است .

در این سند مهم آورده شده است: در صورتی که اصلاح گری با تغییرات فناوری و اقتصادی پیشرفت نماید جنگی رخ نخواهد داد لکن بر تضعیف حکومت های مذهبی تاکید و عامل اصلی آن بروز و ظهور تغییرات نسلی در کشورهای اسلامی از جمله در ایران و عراق دانسته شده است لکن اصرار این گزارش بر ماندگاری دشمنی بین ایران و عراق در دراز مدت و حتی بروز جنگ های محدود بین ایران و افغانستان می باشد .

ح :در استراتژی ایالات متحده در قرن بیست و یکم  بر منافع حفظ “بقاء” ، “منافع حیاتی”  و “منافع مهم” تاکید و اولویت برخورداری از آن به آمریکا داده شده است که مهمترین آنها : انسجام و همبستگی، رونق اقتصادی، خلاقیت فن آوری، قدرت نظامی ، کارآمدی سازمان های بین المللی، رام کردن نیروهای مخرب، تنظیم پیمان های آمریکا با دیگر کشورها، توان بازدارندگی هسته ای، امکان برقراری امنیت، توانایی تسلیحاتی، شناسایی و مداخله سریع، تسریع در اقدامات بشردوستانه و دفاع برای در امان بودن مورد تاکید قرار گرفته است .

ج :ضرورت تحول و تغییر با شتاب گرفتن روند اکتشافات علمی و کاربردهای تکنولوژیکی و همچنین ظرفیت های نابرابر روانی و اجتماعی از نکات اساسی دیگر در این استراتژی بشمار می رود و بهره گیری از مزایا و امتیازات جهان یکپارچه و همچنین تضعیف نیروها و عوامل  بی ثبات کننده از نکات محوری در حوزه اعمال تغییر بشمار می رود.

برآورد استراتژیک ایالات متحده از جهان

نتیجه گیری:

ایالات متحده  در تدوین این سند ملی  و فرامرزی سعی نموده است تا خود را ناجی جهان معرفی نماید لکن دو چالش جدی و اساسی این استراتژی را آزار می دهد  که در “وهله اول”مخالفت  بسیاری از کشورها با آمریکا به دلیل اعمال نظم سلسله مراتبی در چارچوب نظم جدید جهانی   و در “وهله دوم”  می توان به پارادوکس های اعمال حاکمیت در داخل آمریکا اشاره داشت که دوران سیاستگذاری و کش و قوس طیف هایی از جمهوری خواهان و جریانات نوظهور را باید مصداق واقعی آن دانست.

صرف نظر از موانع سیاسی در این سند، می توان ادعا کرد که این استراتژی واجد نکات مثبت و با ارزشی است که در عرصه های  شکوفایی اقتصادی، توسعه نانو تکنولوژی، فناوری های زیستی، سلامت و بهداشت و همچنین تامین و تضمین امنیت و حقوق شهروندی تبلور پیدا خواهد نمود  لکن بستر اجرای آن زمانی شکل واقعی خواهد یافت که آمریکا بتواند اعتماد جامعه جهانی را بدست آورد.

کلید واژه ها: استراتژی, امنیت و اقتصاد جهانی, , فناوری اطلاعات, فناوری زیستی, شهر مجازی، ایران، عراق، آمریکا، تغییرات نسلی

  ابراهیم اخلاصی

پژوهشگر، نویسنده و مدرس دانشگاه