بنزین رایگان با کارت سوخت، مسئله این است؛

بنزین رایگان با کارت سوخت، مسئله این است؛

بنام خدا

در نیمه دوم مرداد ماه 1402 شاهد صف های طولانی و بعضا کیلومتری ماشین ها در مقابل جایگاه ها عرضه سوخت بنزین در کشور بودیم.

این موضوع در فضای مجازی توسط کاربران و هم در رسانه های مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی از سوی مسئولین و تحلیل گران مورد توجه قرار گرفت و بازتاب های گوناگونی داشت.

در همین رابطه دلایل مختلفی انتشار یافت که سه دلیل عمده آن یعنی شایعه گرانی بنزین در آینده نزدیک که توسط مسئولین تکذیب شد، خرابی نازل های بنزین جایگاه های سوخت و از کار افتادن برخی پمپ های سوخت رسانی و در نهایت جمع آوری کارت های سوخت آزاد از جایگاه ها ،که گفته شده در برخی از جایگاه ها کارت های سوخت تا یک سوم پمپ های عمل کننده و سوخت رسان رسیده بود، عنوان گردید.

یادداشت زیر بنا ندارد که به علت یابی رویداد هفته اخیر در این خصوص بپردازد؛ بلکه فقط به دنبال طرح چند سئوال از نگاه اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی و پیشنهاداتی در ارتباط با بنزین و قیمت آن در ایران دارد .

نگاه اقتصادی:

از نگاه اقتصادی آنچه در حال روی دادن است به هیچ عنوان با وضعیت کنونی اقتصاد کشور همخوانی ندارد. شیب تند صعودی قیمت های انواع و اقسام کالا ها به خصوص در بازار خودرو ، این وسیله را در بخش عمده ایی از بازار به یک کالای لوکس تبدیل نموده است تا آنجا که بخش عمده ایی از اقتصاد ما را گردش های هزار هزار میلیاردی قیمت خودروهای لوکس به خود اختصاص داده است. خودروهایی که تنها با بنزین تقریبا رایگان در سطح خیابان های کشور در حال تردد هستند.

در میان این سئوال پیش می آید؛ چند درصد از اقشار آسیب پذیر مردم از این کالا به عنوان سرمایه اولیه برای امرار معاش خود یا وسیله تردد زندگی معمولی استفاده می کنند.

آیا بحران های مقطعی که در خصوص خودرو و قیمت بنزین پیش آمده می تواند موجب تاثیر گذاری های عمیق در زندگی  مردم محروم و اسیب پذیر کشور شود ؟ آیا ادامه روند پخش و توزیع بنزین تقریبا رایگان می تواند چاره ساز مشکلات اقتصادی کشور باشد؟ یا اینکه بنزین تبدیل به عاملی برای سوزاندن سرمایه های کشور شده است ؟ ….

نگاه سیاسی:

بعد از وقایع آبان 98 که منجر اتفاقات نچندان خوشایند در میان مردم و دولت گردید؛ عملا بنزین و قیمت آن تبدیل به پاشنه آشیل سیاست های دولت شده و موجب گردید از آن به بعد هرگونه تحول جزئی در ارتباط با بنزین سریعا با پخش شایعات گرانی بنزین مواجهه شده و جو روانی جامعه را متاثر ساخته  و حتی تکانه هایی به قیمت سایر اجناس هم وارد سازد.

این مطلب در حقیقت به نوعی غیر مستقیم دولت و مسئولین را در برابر پاسخگویی سریع به مردم در خصوص قیمت بنزین می کشاند که جنبه مطلوب قضیه است. اما باز خور منفی آن این است که  هر گونه تغییر در این رابطه باعث شده است؛ شجاعت تصمیم گیری و تعیین تکلیف سریع در این رابطه عملا از مسئولین و متولین سلب گردد.

لذا این سئوال مطرح می گردد به لحاظ سیاسی باید چگونه اندیشید و تصمیم گیری نمود تا قیمت بنزین کمترین تاثیر را بر تحولات سیاسی داخل کشور داشته باشد ؟

نگاه اجتماعی:

گفته می شود ایران با تقریباً ۱٪ از جمعیت جهان بیش از ۷٪ از کل ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد. بر پایه برآوردها ایران رتبه نخست گاز طبیعی با ۱٫۳٪ گاز جهان و رتبه سوم نفت جهان با ۱۵۸٫۷ میلیارد بشکه نفت شامل ۳٫۵٪ نفت جهان که عمر آن‌ها بیشتر از صد سال برآورد می‌شود، است. همچنین ایران ۷٪ معادن جهان را دارا می‌باشد.

این اطلاعات و اعداد و ارقام چه صحیح باشد و چه غلط، عملا موجب گردیده سطح توقعات مردم از مسئولین و متولیان مربوطه در خصوص سوخت و مصرف انرژی به حق یا ناحق بالا برده شود و مردم خود را صاحب گنجینیه های ذخیره شده نفت و گاز و البته تجدید ناپذیر از انرژی های فسیلی بدانند و انتظار داشته باشند این گنجینه؛ همچون برخی از کشورهای حاشیه ایی و همسایه با نازلترین قیمت در اختیارشان قرار بگیرد.

این انتظار و توقع هرچند در ارتباط با ارزش واقعی مردم انقلابی، اسلامی ایران؛ انتظاری دور از ذهن و بیهوده نیست و بایستی همیشه به نحوی مطلوب و منطقی و البته در خورشان مردم ایران به جامعه عمل برسد، اما در این رابطه باز این سئوال مطرح است؛ آیا هزینه و قیمت استحصال، پالایش و توزیع انرژی در ایران بایستی از کدامین منابع تامین گردد تا مردم کمترین ضرر و زیان در این رابطه را داشته و انتظارشان برآورده گردد؟ آیا بودجه کشور که عمدتا از در آمدهای نفتی صادرات آن به جهان بدست می آید، در شرایط تحریمی و سایر مشکلات عدیده ایی که کشور با آن دست و پنجه نرم می کند، می تواند جوابگویی این درخواست باشد؟

چه باید کرد؟

پیشنهادات:

با توضیحات فوق باز این سئوال اساسی مطرح است؛ پس باید چه کار کرد؟ تا هم سرمایه اصلی کشور حفظ شود و هم مردم بتوانند از بنزین استفاده نمایند؟ برای پاسخ به این سئوال؛ پیشنهادات زیر ارائه می گردد؛

• تولید و توزیع کارت های سوخت را شاید بتوان یکی از تصمیمات مناسب و درخور تحسین مسئولین در امر مدیریت سوخت خودروها در سال های گذشته دانست. اما اگر در خصوص استفاده از این کارت ها و توزیع به موقع کارت های مفقودی و همزمان آن برای خودروهای تازه به بازار آمده و همچنین سهمیه های مندرج در آن برنامه ریزی مطلوب نگردد؛ تا جایگاه داران نیازی به کارت های سهمیه آزاد نداشته باشند، خود بخود، کارت سوخت عملا کارآئی خود را از دست داده یا اینکه خود به معضلی افزون بر معضلات دیگر کشور تبدیل می گردد.
• قیمت ارزان و تقریبا رایگان سوخت در ایران عملا این کالای سرمایه ایی و تجدید ناپذیر که با هزینه های گزاف استحصال، پالایش و توزیع می گردد را به کالای مطلوب برای قاچاق نموده است تا آنجا که توانسته سهم عمده ایی در اقتصاد غیر رسمی در تبادلات مرزی ایران با برخی از همسایگان شرقی کشور ایفا نماید. برای پیشگیری و مقابله با این معضل می توان راه کارهایی همچون منطقه ایی کردن قیمت بنزین در ایران، ایجاد سهمیه های واقعی مصرفی در این مناطق و نهایت شناسنامه دار کردن عوامل فعال در انتقال سوخت غیر رسمی یا همان قاچاق به کشورهای همسایه نمود. این مهم از طریق همسان سازی کارت های سوخت با پلاک خودروها در این مناطق میسر خواهد شد.
• در سال های گذشته در نظر گرفتن سهمیه سوخت مسافرتی یکی از اقدامات پسندیده مسئولین برای ترویج مسافرت مردم و توریسم داخلی و گردش سرمایه های نقدینگی در داخل ایران بود، که این مهم فقط برای ایام نورزی و ابتدای سال مد نظر گرفته می شد. این سیاست با برنامه ریزی خاصی در مناطق ویژه و با استفاده از کارت های سوخت باید به ایام سه ماهه تابستان تعمیم داده شود. به طور مثال کارت های سوخت خودروهای شرق کشور بتوانند در صورت استفاده در جایگاه های سوخت در غرب یا شمال یا جنوب از این سهمیه ها بهر برداری نمایند.
• هرچند در سال های گذشته برای برخی از خودروهای عمومی و وانت بارها سهمینه بنزین جداگانه ایی مد نظر گرفته می شود ولی این رویه باید با همسان سازی کارت های سوخت با مدل های خودرو  و کارکردهای خودرو تمامی  خودروها عملیاتی شود. به طور مثال تعیین  میزان سوخت ماهانه برای خودروهایی که جنبه کالای  لوکس داشته و کمترین بهره مصرف عمومی را دارد  با خودروهای که وسیله ایی برای امرار معاش و نقلیه عمومی هستند تفاوت فاحش داشته باشد و این مهم فقط همسان سازی کارت های سوخت امکان تحقق دارد.
• احراز هوئیت کارت سوخت با مدل خودرو در تمامی جایگاه های سوخت کشور از طریق نصب دوربین های فعال در مبادی ورودی جایگاه. اینگونه دوربین های تشخیص هوئیت هم اکنون در مبادی تردد عوارضی اتوبان های کشور مورد بهره برداری قرار می گیرد. می توان کاربرد این دوربین ها را به جایگاه ها سوخت هم تعمیم داد و در صورت منطبق بودن پلاک خودرو با کارت سوخت نازل های  بنزین فعال  و قابل بهره برداری شوند.
• ….

والسلام

مجید بهمنی

مرداد 1402