درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-17
طوفان و گردباد
از ديگر تهديدات طبيعي براي تأسیسات داراي طبقه بندي؛ طوفان هاي شديد و گردبادها ميباشد كه علاوه بر اينكه خسارات اوليه مثل فرو ريختن سقف اماكن، از ريشه در آوردن درختها و تخريب سازه ها و. . . كه سبب آن‌ها نيروي طوفان است ميباشد پرتاب اشيايي كه توسط طوفان به اطراف پرتاب ميشود هم موجب خسارات جاني و مالي زيادي ميشوند. طوفان به سيم‌هاي انتقال برق و مخابرات و نيز تيرهاي چراغ برق صدمه ميزند و در نتيجه كار دستگاه هاي مخابراتي و دستگاه هايی را كه با نيروي برق كار ميكنند مختل ميسازد و به علاوه باعث كاهش ديد و ناتواني نگهبانان و تخريب سيستمهاي حفاظتي خواهد شد و زمينه را براي تهديدات ديگر مانند ورود غيرمجاز و غيره را فراهم ميكند. بنابراين، بنابر ضرورت امر اقدامات مقابله با تهديدات طوفان قبل از وقوع طوفان، حين وقوع طوفان و بعد از وقوع طوفان تشريح و مورد بررسي قرار ميگیرد:
اقدامات قبل از وقوع طوفان
استفاده از بادشكن‌هاي محكم در تاسيساتي كه در مناطق طوفان خيز احداث شده است بهترين محافظ براي پنجره هاست؛ (همان)
- پنجره ها را با نصب تخته هاي چندلاية 15-20 سانتي متري متناسب با پنجره ها تقويت كرده يا با نصب نوار چسب مانع شكستن شيشه ها شويد.
- شاخ و برگ هاي درختان اطراف ساختمان ها را كوتاه كنيد.
- جوي هاي آب را تميز كنيد.
- در ساختمان خود يك اتاق امن مهيا كنيد.
- در مناطق طوفان خيز بهتر است بام ساختمان ها به شكل گنبدي ساخته شود.
- شاخه هاي درختان را كه امكان سقوط شان در طول طوفان مي‌رود را از تنه درختان جدا كنيد.
- مراقب سقوط درختان، تيركها و دكل هاي برق باشيد.
- با كاشتن گياهان در مناطق كويري از روان شدن شن ها در زمان طوفان جلوگيري كنيد.
- پنجره هاي ساختمان را در برابر طوفان مقاوم طراحي كنيد.
- در كنار درختاني كه احتمال شكستگي يا كنده شدن آن ها مي‌رود قرار نگيريد.
- در زمان طوفان از رفتن به كنار رودخانه هاي بزرگ و ساحل درياها كه احتمال آب گرفتگي معابر و راه افتادن سيل وجود دارد خودداري گردد.
- وسايل ارتباطي مانند بيسيم و راديو يا تلويزيون كه با باتري نيز كار مينمايد، در دسترس قرار دهيد. اغلب در طي طوفان، درست زمانيكه اطلاعات در مورد اعلام وضعيت هوا بيش از هميشه مورد نياز است، جريان برق قطع ميشود.
- لوازم و ابزار ضروري را كه بيرون هستند به داخل بياوريد.
- غذا و آب ذخيره كنيد.
آماده‌كردن محل امن
در بخش هايي از كشور، طوفان هاي شديد خطري جدي براي ساختمان ها و ساكنين آن ايجاد ميكند. به همين دليل اماكن مورد حفاظت معمولاً طبق اصول و استاندارد ساخته ميشوند، ولي اين بدان معنا نيست كه همه آنان توانايي مقاومت در برابر بادهاي شديد ناشي از گردبادها و طوفان هاي مهيب را داشته باشند. بنابراين چنانچه تاسيساتي فاقد اماكن مقاوم در برابر طوفان هاي شديد باشد لازم است اقدام به تهيه مكان امن شود هدف از تهيه مكان امن يا پناهگاه تهيه فضايي است كه بتواند افراد و تجهيزات مهم و حساس را محافظت كند.
نكات مهم جهت ساختن محل امن
محل امن اگر در زيرزمين باشد امنيت بيشتري دارد، حتي اگر اين محل امن، در طبقه اول ساختمان باشد نيز حفاظت و ايمني لازم را براي شما فراهم ميآورد.
- مكان امن بايد طوري طراحي شود كه از انباشته شدن آب به هنگام بارش باران هاي سنگين كه اغلب همراه با طوفان شديد ميباشد جلوگيري كند.
- مكان امن براي محافظت از افراد بايد طوري ساخته شود كه تاب مقاومت در برابر بادهاي شديد و ريزش آوار را داشته باشد. حتي اگر بقيه قسمت هاي ساختمان به شدت تخريب و صدمه ديده باشد.
- محل امن بايد به اندازه كافي محكم و مقاوم در برابر تخريب و لرزش باشد. ديوارها، سقف، كف و درهاي ساختمان بايد به اندازه كافي در برابر فشار باد و آوار مقاومت داشته باشند.
- اتصالات بين همه بخش‌هاي محل امن بايد به قدركافي محكم و مقاوم در برابر طوفان باشد.
- ديوارهاي بخش داخلي يا خارجي محل امن بايد از ساير بخش هاي ساختمان جدا شود تا در صورت وارد آمدن صدمه به ساختمان، محل امن آسيبي نبيند.
اقدامات حين وقوع طوفان
- براي اطلاع از وضعيت و گرفتن دستورات لازم با مراكز ذيصلاح در ارتباط باشيد و در صورت قطع ارتباط با مركز به راديو، تلويزيون يا اعلام بلندگوهاي عمومي گوش فرا دهيد.
- جريان برق، آب و گاز را قطع كنيد (امكان شروع هر گونه حريق را از بين ببريد).
- به پنجره و درها نزديك نشويد(به محكمترين قسمت ساختمان پناه ببريد).
- تماشاي طوفان سهلانگاري است، وقتي كه امواج طوفان درست بالاي سر شماست مرحله آرامش است. بزودي باد شديد از سمت ديگر بر خواهد خواست.
- طوفان ممكن است موجب جاري شدن سيل گردد پس از جاده هايي استفاده كنيد كه از رودخانه ها دور باشند.
- جز در مواقع ضروري رانندگي نكنيد.
- اگر فرصت نداريد به پناهگاه برويد در نزديكترين جوي آب دراز بكشيد و سر خود را با دست بپوشانيد.
اقدامات بعد از وقوع طوفان
- به آرامش پس از وقوع طوفان اعتماد نكنيد، اين آرامش بيش از چند دقيقه طول نخواهد كشيد، در داخل پناهگاه باقي بمانيد زيرا طوفان شديد از جهت مخالف باز خواهد گشت.
- بعد از بروز طوفان از مناطق خطر و آسيب ديده دوري نماييد.
- اگر احساس ميكنيد كه به سقف ساختمان فشار مي‌آيد و در حال خراب شدن است پنجرهاي را باز كنيد.
- در صورتي‌كه نياز به رانندگي است يك مخزن بنزين پر در ماشين داشته باشيد چرا كه ممكن است در طول حادثه پمپ بنزين بسته شود يا به علت قطع برق آن‌ها كار نكنند.
- هرگز از ميان‌برها نرويد چرا كه ممكن است مسدود شده باشند.
- مراقب پل ها و جاده هاي آسيب ديده باشيد، از راه‌هاي سيل گرفته حركت نكنيد.
- به مسيرهايي كه خطوط برق روي زمين افتاده نزديك نشويد.
- اگر زمان كافي داريد تمام تجهيزات مورد نياز خود را جمع آوري كنيد.
- كفش و لباس مناسبي كه شما را بپوشاند مانند پيراهن بلند و آستين دار، كلاه و پتوي بزرگ و بلند استفاده كنيد.
- به ديگران بگوييد كجا ميرويد.
طوفان شن
طوفان شن عبارت است از صعود پرقدرت شن و ذرات گرد و غبار در اثر بادهاي سخت و طوفان ي كه به سمت ارتفاعات به حركت در مي‌آيد. طوفان هاي شن اغلب در مناطقي از كوير كه فاقد پوشش گياهي هستند يا به خاطر استفاده بي‌رويه، زمين پوشش گياهي خود را از دست داده است روي ميدهند. زمين عاري از گياه و وزش بادهاي با سرعت زياد مهمترين عوامل تشكيل اين نوع طوفان ها هستند. بهره برداري بي‌رويه به منظور تامين سوخت، وقوع خشك سالي هاي پياپي و نيز كاهش سطح سفره آب هاي زيرزميني منجر به گسترش بيابان ها و حركت ماسه هاي روان ميگردد. طوفان شن، پديده اي طبيعي و اقليمي است كه در مناطق خشك و نيمه خشك امري بسيار رايج است. اين طوفان بيشتر زماني كه جبهه هواي ناگهاني در حال عبور است يا زماني كه نيروي باد از ميزان آستانه خود بيشتر ميشود، شن و گرد و خاك را در سطح خشك به هوا بلند ميكند. ذرات گرد و خاك با حركت و تعليق خود باعث فرسايش و ساييدگي تدريجي زمين و خاك از محلي شده و در محلي ديگر ته نشين ميشوند. (همان)
اقدامات قبل از وقوع طوفان شن
- هنگام وزش شديد باد از رفتن به نواحي كويري و صحرا خودداري كنيد.
- قبل از رفتن به مناطقي كه خطر طوفان شن دارد از وضعيت آب و هوا باخبر شويد.
- اقدامات حين وقوع طوفان شن
- خونسردي خود را حفظ كنيد.
- اگر دچار طوفان شن شديد و در جهت وزش باد قرار نگيريد.
- تا اتمام طوفان پشت گياهان، بوته‌ها يا صخره‌ها پناه بگيريد.
- چشم‌ها، سر و صورت و دهان خود را بهطور كامل بپوشانيد، اين ذرات ميتواند آسيب هاي بسيار جدي به چشم‌ها وارد نمايد.
- مراقب باشيد چرا كه ذرات گرد و غبار به ريه‌ها و سيستم تنفسي انسان ها و حيوانات صدمات جدي وارد ميآورد.
- اغلب، طوفان هاي شن بيش از چند دقيقه طول نمي‌كشند ولي همين چند دقيقه ميتواند، خسارات و صدمات فراواني به بار آورد.
- اگر در حال رانندگي هستيد سعي كنيد در صورت امكان از رانندگي در طوفان شن خودداري كنيد.
- به علت كم‌شدن زياد شعاع ديد با احتياط كامل برانيد.
- داخل خودرو بمانيد و بيرون از آن نرويد.
- سر خودروي خود را در جهت وزش باد قرار داده و آن را خاموش كنيد.
- گهگاه خودروي خود را روشن كرده و مسافتي كوتاه را به سمت جلو برانيد.
- در صورت انباشته شدن شن‌ها روي خودرو، هر از گاهي از آن پياده شده در حاليكه سر و صورت خود را كاملاً پوشانده‌ايد، شن و ماسه‌ها را كنار بزنيد.
برف و يخ بندان
يكي ديگر از تهديدات طبيعي برف و يخ بندان است. تهديداتي كه از جانب برف و يخ بندان وجود دارد عبارت است از:
- برف و يخبندان موجب دشوار‌شدن نگهباني و گشت در مسيرهاي پيرامون تأسیسات ميشود و تحركات و هوشياري عكسالعمل نگهبانان را نسبت به علايم هشداردهنده و موارد مشكوك كند و با تاخير مواجه مينمايد؛ و اختلال‌هايي در عملكرد درست سيستم هاي حفاظتي ايجاد ميكند و ميتواند ميكانيزمهاي قفل و هشدارها را از كار بياندازد.
- در يخبندانهاي شديد احتمال از كار افتادن سيستم هاي ارتباطي شامل مخابرات و جادهها، خطوط برق رساني و سيستم آب‌رساني وجود دارد.
- ريزش برف سنگين و سرماي طاقت فرسا ميتواند باعث فلج شدن يك منطقه شود. حتي در مناطقي كه تجربه زمستان هاي ملايم را دارند نيز مي‌توان انتظار كولاك و سرماي شديد را داشت.
اقدامات قبل از وقوع بارش برف شديد و يخبندان
تجهيزاتي مثل نمك براي آب كردن يخ جاده، شن براي سهولت رفت و آمد، پارو، بيلچه يا لوازمي براي كنار زدن برف را به تجهيزات زمان بحران خود اضافه كنيد.
(http://jajarmmeteo. blogfa)
- استفاده از ضديخ براى رادياتور و افزودني هايى هم چون الكل درآب شيشه شور در دماى بسيار پايين مهم است. آب شيشه شور در سرماى زياد يخ ميزند.
- لباس گرم براي نيروهاي نگهبان آماده داشته باشيد.
- هميشه چراغ قوه يا روشنايي سيار در دسترس باشد.
- كيف امداد و كمك هاي اوليه را هميشه آماده داشته باشيد.
- همواره به گزارش هاي هواشناسي راديو و تلويزيون توجه كنيد.
- نزديكترين مراكز امدادرساني، مانند جمعيت هلال احمر، راهداري، درمانگاه ها، آتش‌نشاني و قرارگاه هاي نيروي انتظامي را، كه در هنگام حادثه ميتواند به شما كمك كنند، شناسايي كنيد.
- از آنجا كه احتمال مي‌رود منبع اصلي سوخت قطع شود، سوخت مناسب براي گرما به اندازه كافي تأمين‌كنيد. براي مثال چوب خشك براي سوزاندن در بخاري يا شومينه با عايق بندي ديوارها، درزگيري شكاف در و پنجره ها، پوشاندن پنجره ها و نيز نصب پنجره‌هاي مناسب طوفان مهياي آمدن زمستان شويد.
- كپسول آتش‌نشاني را در دسترس قرارداده، مطمئن شويد تمامي نيروها محل آن را ميدانند. احتمال آتش‌سوزي بهخاطر رعايت نكردن نكات ايمني در مورد منابع گرمايي محتمل است.
- نحوه بستن شير اصلي آب را بياموزيد زمان تركيدن لوله‌ها ميتواند مفيد باشد.
- بياموزيد كه هنگام كمك به افراد سال خورده، ناتوان چه بايد كرد.
- ميزان استحكام بام ساختمان ها در برابر وزن سنگين توده برف يا آب را بررسي كنيد و چنانچه ناودان خوب كار نمي‌كند از يك كارشناس كمك بگيريد.
- خودروي خود و نگهباني را بررسي نماييد.
- براي جلوگيري از يخزدگي مطمئن شويد كه خودرو ضديخ دارد.
- حتما زنجير چرخ داشته باشيد و در صورت لزوم از آن استفاده كنيد.
- وضعيت شبكه احتراق و باتري خودرو بايد در بهترين شرايط باشند قطب‌هاي باتري نيز بايد تميز باشند. ترمزها، دنده ها و ميزان آب و روغن ماشين را خوب بررسي كنيد. فيلتر هوا و سوخت را در صورت نياز تعويض كنيد.
- بخاري و وسايل يخ‌زدا خودرو بايد بهخوبي كار كنند.
- لوله‌هاي اگزوز را بررسي كنيد تا روزنه يا مشكلي نباشد در صورت خرابي آن را تعويض يا تعمير كنيد.
- ميزان روغن و كيفيت آن را بررسي كنيد.
- روغن‌هاي سنگين‌تر در دماي پايين سفت ميشوند و روغن‌كاري مورد نظر را انجام نمي‌دهند.
- از درستي كار ترموستات خودروهاي نگهباني مطمئن شويد.
- برف‌پاكن و تجهيزات شيشه جلوي ماشينها بايد درست كاركنند هرگونه اشكالي را رفع كنيد، منبع آب شست و شوي شيشه ها را پر نگهداريد.
- لاستيك مناسب زمستان در خودروها به كار ببريد.
- در طي فصل زمستان، همواره حداقل نيمي از باك را پُر نگهداريد.
- در هر خودرو حتما بايد داراي لوازم اضطراري باشد كه داراي يك عدد بيلچه؛ جاروي كوچك يا پارو، چراغ قوه، راديو باتريي، باتري اضافه، آب، خوراك سبك، كبريت، كلاه، جوراب و دستكش اضافي، كيف كمك‌هاي اوليه همراه با يك چاقوي كوچك، داروهاي لازم و ضروري، پتو، دو رشته زنجير يا طناب، نمك و شن براي پاشيدن در جاده، سيم بكسل و شبرنگ باشد.
- به جاي پوشيدن يك دست لباس سنگين چند دست لباس مناسب، راحت، سبك ولي گرم بپوشيد، كلاه فراموش نشود، درضمن براي محافظت از ريه‌ها دهان و بيني خود را با شال‌گردن بپوشانيد.
اقدامات حين وقوع بارش برف شديد و يخبندان
- هنگام وقوع بارش برف شديد و يخبندان در مكان امن و مطمئن پناه بگيريد.
- براي حفظ روحيه افراد از حرفهاى مايوس‌كننده و پيش‌بيني هاى بد و ناگوار بپرهيزيد.
- سرماى شديد و بادهاى سخت مىتواند ظرف چند دقيقه باعث يخ‌زدن قسمتهاى باز بدن شود پس تمام بدن، دستها و پاها را به طور كامل بپوشانيد.
- توجه كنيد گرماى بدن از نقاط باز بدن به سرعت خارج شده و سرما نيز به راحتى وارد میشود پس بهتر است در اولين اقدام يقه و سر آستينها و پاچههاى شلوار را با بند يا كش ببنديد و پاچه هاى شلوارتان را درون پوتين يا جورابتان كنيد.
- براي دريافت اخبار هواشناسي و اطلاعات لازم به راديو، تلويزيون گوش‌دهيد.
- در صورت لزوم، با حفظ دماي معمول اتاق سوخت را حفظ كنيد.
- هر از گاهي بخاري و دستگاه هاي گرم كننده اتاق هاي ديگر را خاموش كنيد.
- براي جلوگيري از يخزدگي لوله ها هر ماده عايق يا چند لايه روزنامه را به دور لوله ها بپيچيد.
- همه شيرهاي آب داغ را تا آخر باز كنيد و روي لوله‌ها بريزيد.
- وقتي از چراغ نفتي استفاده ميكنيد، هواكش را روشن بگذاريد تا گازهاي سمي در اتاق نماند.
- چراغ نفتي را در بيرون از اتاق دو باره نفت كنيد و در صورت امكان با فاصله خيلي زياد از اجسام قابل اشتعال قرار دهيد.
- مواد غذايى و آب موجود در تأسیسات را جهت نياز چند روزه بازبينى نموده و در صورت كمبودن براى جيره‌بندى آن برنامه‌ريزى كنيد.
- قبل از خروج از تأسیسات در صورت امكان آدرس مقصد و زمان حركت خود را به يكي از افراد حفاظت اطلاع دهيد.
- وقتي بيرون از ساختمان و اتاق هستيد دهانتان را بپوشانيد و ريه ها را از ورود هواي سرد محافظت كنيد و فقط در مواقع كاملاً ضروري صحبت كنيد.
- براي اينكه بيمار نشويد و مشكلي پيش نيايد لباس هاي خيس خود را عوض كنيد، چون لباس مرطوب گرما را به سرعت از بين مي برد.
- مراقب علايم سرما زدگي مثل كرخت شدن و رنگ پريدگي در قسمت انتهايي انگشت ها، شصت پا، نرمه گوش و نوك بيني باشيد.
- در صورت مشاهده مشكل، درخواست كمك كنيد.
- اگر علايم اُفت شديد دماي بدن مشاهده شد مصدوم را به جاي گرمي ببريد؛ لباس‌هاي خيس را درآورده و او را در پتويي بپوشانيد، مراكز حياتي بدنش را گرم كنيد و مصدوم را به مراكز درماني انتقال دهيد.
- تنها در صورت لزوم رانندگي كنيد. اگر مجبور به اين كار هستيد اين موارد را در نظر داشته باشيد، در روز رانندگي كنيد و برنامه خود را با ديگران در ميان بگذاريد، در جاده اصلي رانندگي كنيد و از ميان برها عبور نكنيد.
- اگر قصد رانندگي داريد مخزن سوخت ماشينتان پر باشد.
- در صورتي كه وسيله نقليه خراب شد پس از تماس با مراكز امدادي تا رسيدن كمك‌هاي امدادي لازم در داخل اتومبيل بمانيد تا از خطر سرمازدگي و عوارض ناشي از آن و از جمله حيوانات درنده در امان باشيد.
- از انجام فعاليت هاي خسته كننده و بي نتيجه، مانند هل دادن اتومبيل خودداري كنيد.
- در صورتى كه ماشين شما درون برف فرو رفته است، كافى است ابتدا برف جلوى چرخها را برداشته و با دنده سنگين به آرامى حركت كنيد.
- در صورت ماندن در بارش برف شديد و يخبندان در جاده در اولين اقدام هر آن چه پوشاك در صندوق عقب ماشين داريد برداريد. مطمئن باشيد كه به همه آن‌ها نياز پيدا خواهيد كرد.
- در صورتى كه كيسه خواب به همراه داريد آن را در داخل ماشين بر تن كنيد.
- در صورتى كه سوخت ماشين شما به پايان رسيد و نيروهاى امدادى هنوز به شما نرسيده اند، مىتوانيد با آتش زدن لاستيك زاپاس ماشين براى كمك، علامت دود ايجاد كنيد و تا زمانى كه لاستيك مىسوزد از گرماى آن براى نجات جان خود استفاده كنيد. (بهترين روش براي آتش زدن لاستيك، استفاده كردن از بنزين، پارچه آغشته به نفت يا مواد قابل اشتعال ديگر هم‌چون روغن موتور ميباشد).
- اگر به خاطر وجود بارش برف شديد و يخبندان در ماشين گير افتاده‌ايد از جاده كنار بكشيد. چراغ خطر را روشن بگذاريد و از آنتن راديو ماشين يا پنجره پارچه يا نشانه اضطراري براي درخواست كمك آويزان كنيد.
- ابداً پياده براه نيفتيد؛ مگر اين كه ساختماني را در آن نزديكي ببينيد كه بتوانيد در آن پناه بگيريد.
- مراقب باشيد كه به خاطر بارش برف ممكن است فاصله ها واقعي به نظر نيايند و اينكه ممكن است ساختماني نزديك باشد ولي براي پياده روي در برف عميق خيلي دور باشد.
- براي اينكه گرم بمانيد بخاري و موتور ماشين را هر يك ساعت حدود 10 دقيقه روشن كنيد.
- وقتي موتور ماشين روشن است يكي از پنجره‌هاي به سمت باد را براي تهويه هوا بازكنيد و به نوبت برف ها را از لوله اگزوز پاك كنيد. اين كار به خاطر جلوگيري از مسموميت با گاز سمي منواكسيدكربن است.
- همگي دور هم جمع شويد از كت خود به عنوان پتو استفاده كنيد.
- نوبتي بخوابيد، حتما بايد يك نفر تا آمدن گروه نجات در تمام اوقات بيدار باشد.
- در شب چراغ هاي داخل را روشن بگذاريد كه در اين صورت گروه نجات و امدادگران قادر به ديدن شما ميباشند.
- اگر در مكاني دورافتاده تنها مانده ايد، براي جلب توجه گروه امداد و كساني كه با هلي كوپتر به جست و جوي منطقه ميآيند با استفاده از سنگ يا شاخه درخت با حروف بزرگ در فضايي باز كلمه كمك را بنويسيد.
- فقط در صورت ضرورت، ماشين را رها كرده و پياده به راه بيفتيد البته بهشرطيكه كولاك از شما عبور كرده باشد.
اقدامات بعد از وقوع بارش برف شديد و يخبندان
وقتي برف‌ها را پارو ميزنيد زياد تقلا و فعاليت نكنيد. چون اين كار باعث حمله قلبي ميشود كه عمده ترين علت مرگ و مير در زمستان است.
اگر لازم‌است برف‌ها را پارو بزنيد قبل از بيرون آمدن كمي نرمش كنيد و دست و پاي خود را ورزش دهيد.
مه
مه در صورت غلظت بالا ميتواند موجب كاهش ديد نيروه هاي حفاظتي و كاهش بهره دهي يا موجب از كار انداختن تجهيزات حفاظتي مثل سيستم دوربين هاي مداربسته و تجهيزاتي مانند سنسورها و رادارها شود و در نتيجه يك تهديد طبيعي براي حفاظت تأسیسات ميباشد.
مه چيست و چگونه تشكيل ميشود؟
مه ابري است كه با زمين تماس دارد و هيچ فرق اساسي ميان ابري كه در بالاي جو است با مه وجود ندارد. بنابراين، اگر ابري آن‌قدر پايين آمده باشد كه نزديك به زمين يا دريا يا در تماس با آن ها بوده، مه ناميده ميشود.
متداولترين مهها آن‌هايي هستند كه در شب يا اوايل صبح در زمينهاي پست، يا بر فراز تجمع‌گاه كوچك آب، شكل ميگيرند. علت پيدايش آن‌ها برخورد جريان هواي سرد بالا با هواي گرمتر سطح آب يا زمين، ميباشد.
در پاييز اين‌گونه مه ها زياد ديده ميشود. زيرا هوا روز به روز زودتر از آب یا زمين خنك ميشود. در شبهاي آرام پس از تاريكي، لايه هاي نازكي از مه در سرزمينهاي پست، نزديك زمين، شكل ميگيرد. همين كه زمين در شب خنك ميشود، هواي مجاور خود را نيز خنك ميكند. آن‌گاه چون اين هوا با هواي گرمتر و مرطوب بالاي خود تماس دارد، مه در آنجا تشكيل ميشود.
به طور كلي، مه هايي كه بر فراز شهرها پديد ميآيند از مه روستاها ضخيمتر هستند. زيرا هواي شهر پر از غبار و دوده است كه اينها با ذرات آب موجود در هوا، به هم مي آميزند و لايه ي ضخيمتري را تشكيل ميدهند. در نزديكي سواحل نيوفانلَند كه از مهمترين نقاط مه خيز دنياست، مه بر اثر عبور هواي گرم و مرطوب بر فراز آبهاي سردي كه از قطب شمال مي آيند، پديد مي آيد. چه در اين هنگام سرماي آب باعث متراكم‌شدن رطوبت هوا ميشود.
سپس قطره هاي بسيار ريزي از آب پديد مي آيد كه از بس سبك هستند نميتوانند مانند باران فرو بريزند. لذا در هواي معلق و به صورت مه باقي ميمانند. در سانفرانسيسكو مه به گونهاي عكس مه نيوفانلند، به وجود مي‌آيد. در آنجا صبحگاهان نسيم خنكي ميوزد. اين نسيم بر فراز شنهاي ساحلي ميگذرد. حال اگر اين شن‌ها را شب قبل باران خيس كرده باشد، از تبخير رطوبت آن‌ها مه درست ميشود.
دليل اينكه غالبا مه به نظر ما غليظ تر از ابر مي آيد اين است كه قطره هاي آب در مه بسيار كوچكتر هستند. قطرههاي ريزتر بيشتر ميتوانند نور را جذب كنند تا قطره هاي درشتتري كه در ابرها وجود دارند. از اين رو مه از ابر انبوه تر و غليظ تر به نظر ما جلوه ميكند.
در واقع از لحاظ شكلگيري روشهاي مختلفي براي تشكيل مه وجود دارد. اما به طور كلي براي تشكيل مه در يك منطقه بايد رطوبت بالا وجود داشته باشد معمولاً سه حالت مه متداول است كه در ادامه به تشريح سه حالت معمول و متداول تشكيل مه تشريح ميگردد:
مه تابشي
در اين حالت از مه يك توده هواي مرطوب وجود دارد كه در مجاورت يك بستر سرد قرار ميگيرد. بستر سرد ميتواند يك زمين پوشيده از برف و يخ باشد يا سطح يك اقيانوس سرد باشد يا صرفا سطح يك زمين بسيار سرد باشد. توده هواي مرطوب در مجاورت اين بستر سرد به تدريج سرد شده و دماي آن تا حد دماي اشباع پايين مي‌آيد و باعث تشكيل مه ميشود. اگر بستر شما سطح يك اقيانوس باشد يا در مجاورت يك منبع رطوبت مانند درياچه يا رودخانه يا حتي يك بستر برفي قرار داشته باشد تزريق رطوبت به اين توده هوا به تشكيل مه كمك خواهد كرد. همچنين وجود ناخالصي هاي جاذب رطوبت در اين توده هوا و در تمام انواع مهها به تشكيل مه كمك قابل توجهي خواهد كرد.
در اين نوع مه نبايد وزش باد باشد چرا كه اين توده هوا بايد مدتي را در مجاورت اين بستر سرد به سر ببرد تا دماي آن كاهش يافته و به دماي اشباع برسد و وزش باد مانع اين كار خواهد شد. مجموع اين عوامل بيشتر در شب هاي سرد و آرام زمستاني فراهم ميشود. در شبهاي صاف و سرد زمستاني گرماي سطح زمين به صورت تابشي از دست رفته و سطح زمين سرد ميشود و وجود يك توده هواي مرطوب در مجاورت سطح زمين باعث تشكيل شدن مه ميشود به همين دليل به آن مه تابشي ميگويند. (رضا خوش‌زاد، حيدر هاشمي)
مه وزشي يا انتقالي
در اين حالت از مه يك توده هواي سرد وجود دارد كه از يك سطح مرطوب عبور ميكند و رطوبت را به خود جذب كرده و اشباع ميشود. اين نوع از مه بيشتر روي درياچهها و درياها و مناطق مجاور آن‌ها تشكيل ميشود. وقتي يك توده هواي سرد به كمك وزش باد از روي يك سطح مرطوب عبور ميكند بخار آب حاصل از اين بستر مرطوب جذب توده هوا ميشود و از آنجايي كه هواي سرد پذيرش رطوبت پاييني دارد به سرعت اشباع شده و مه ايجاد ميشود. در اين نوع از مه وزش باد ملايم يك عامل اساسي به شمار مي‌آيد و به همين دليل آن را مه وزشي ناميدهاند. وزش باد شديد باعث اختلاط هواي اشباع و غيراشباع شده و مانع از تشكيل مه خواهد شد.
مه كوهستاني
زماني كه يك توده هواي مرطوب به كمك باد و جريانات بالا سو در دامنه ارتفاعات به بالا رانده ميشود به تدريج دماي آن كاهش يافته و به حالت اشباع ميرسد و مه تشكيل ميشود كه اين مه در ارتفاعات پايينتر به صورت ابرهايي كه دامنه و قله كوه را پوشانده اند ديده ميشود.
به طور كلي زماني كه سه شرط اصلي رطوبت، سرما و هستههاي جاذب رطوبت در مجاورت سطح زمين فراهم شود زمينه براي ايجاد مه فراهم است. اگر چه تابش آفتاب و گرم شدن هوا در طول روز مانع از تشكيل مه ميشود و مه شبان گاهي را نيز پراكنده ميكند اما وجود وارونگي دما در سطح زمين يا آلودگيهاي ناشي از كارخانجات و فعاليت هاي انساني ممكن است باعث پايداري مه در طول روز نيز بشود. البته در سطح درياها و درياچه هاي بزرگ ذرات جاذب رطوبت و ناخالصيهاي هوا بسيار كم است اما به دليل وجود منبع بزرگ رطوبت شرايط براي تشكيل مه مهياتر است. البته وزش بادهاي خشكي به دريا كه ذرات معلق را به سمت دريا ببرد ميتواند به تشكيل مه كمك نمايد.
در دماهاي بسيار سرد و زير نقطه انجماد ممكن است شما مه يخي داشته باشيد كه از بلورهاي ريز يخ تشكيل شده باشد. درخشش تند و خيره كننده بلورهاي ريز يخ در برابر نور (مانند چراغهاي خودرو) ميتواند به شما در تشخيص اين نوع از مه كمك كند.
آتش سوزي
آتش سوزي يا حريق ميتواند موجب بروز خسارت و تخريب موانع و سيستمها حفاظتي شده و حفاظت تأسیسات را بهشدت آسيب پذير نمايد. از اين نظر حريق يك تهديد جدي براي حفاظت تأسیسات ميباشد. آتش سوزي با توجه به منشأ آن كه ميتواند تعمدي يا غيرعمدي باشد و جزو تهديدات طبيعي يا مصنوعي (انساني) محسوب ميگردد. آتش سريعاً گسترش مييابد و گاهي حتي براي يك تماس تلفني نيز زمان كافي وجود ندارد. آتش درست در عرض 2 دقيقه پس از آتش سوزي ميتواند تهديد كننده زندگي باشد. در عرض 5 دقيقه شعله هاي آتش همه گير ميشود. گرما و دود ناشي از آتش ميتواند به مراتب خطرناكتر از شعله هاي آتش باشد. استنشاق هواي فوق‌العاده گرم ميتواند ريه ها را بسوزاند. آتش، گازهاي سمي توليد ميكند كه اين گازها شما را گيج و خواب آلود ميسازد. بنابراين آتش به جاي اينكه بيدارتان كند شما را به خواب عميق‌تري فرو ميبرد. خفگي مهمترين علت مرگ و مير ناشي از آتش‌سوزي است كه نسبت مرگ و مير ناشي از آن نسبت به تلفات ناشي از سوختگي 3 به 1 ميباشد. بنابراين براي حفاظت از تأسیسات آشنايي با مباني حريق و ويژگي‌هاي اصلي آتش براي شناختن راه بردهاي مقابله با آن بسيار حائز اهميت ميباشد.
مفاهيم و تعريف احتراق
آتش يا حريق عبارت است از تركيب يك ماده قابل اشتعال با اكسيژن و در نتيجه تبديل‌شدن مقداري از مولكولها به مولكولهاي ديگر. (حفاظت فيزيكي؛150 نكتهاي كه بايد بدانيد)
احتراق واكنش شيميايي است و زماني رخ ميدهد كه «سوخت» «گرما» و «اكسيژن» در يك فعل و انفعال شيميايي باهم تركيب شوند. لذا تنها در زماني كه اين سه عامل وجود داشته باشد، آتش افروزي حادث ميشود.
از آنجايي كه تنها گازها ميسوزند، براي سوزاندن سوخت جامد يا مايع ابتدا بايد به وسيله گرما آن‌ها به گاز تبديل شوند. گرما يك سوخت را از نظر شيميايي به عناصر آن تجزيه ميكند. اين عمل، تجزيه در اثر حرارت ناميده ميشود به عنوان مثال وقتي چوب ميسوزد بر اثر حرارت تغيير شيميايي كرده و تبديل به هيدروژن، اكسيژن و گازهاي اتان، متان و الكل متيل ميشود. اينها گازهاي هستند كه با اشتعال پذيري بالا ميسوزند. سوخت در شكل طبيعياش مانند گاز طبيعي، احتياج به تجزيه بر اثر حرارت ندارد.
بيشتر سوخت ها تركيبي از كربن، هيدروژن و اكسيژن با مقدار كمي ماده مدني (تركيب غيرآلي) هستند. زماني كه سوختها در معرض هواي آزاد به طور كامل بسوزند كربن موجود در سوخت با اكسيژن واكنش شيميايي انجام داده و تشكيل دي اكسيد كربن ميدهند. هيدروژن با اكسيژن تركيب ميشود و تشكيل بخار آب ميدهد و تركيبات مدني به صورت خاكستر باقي ميماند. چون اكسيژن موجود در سوخت به طور كامل استفاده ميشود، براي ادامه واكنش، اكسيژن هوا مورد استفاده قرار مي گيرد؛ زيرا كه جريان و ميزان هوا مستقيماً بر عمل آتش سوزي اثر ميگذارد. حريقي كه در فضاي كاملاً بسته روشن شود، زودتر فروكش ميكند. زيرا همه اكسيژن موجود را مصرف كرده و توليد گازهاي غيرقابل اشتعال ميكند كه باعث خفگي حريق ميشوند. علت آتش سوزيهاي فاجعه‌آميز در ساختمان هاي بزرگ اين است كه پلكانها و چاه هاي آسانسور، راه هاي مناسبي براي حفظ و انتقال گازها و زبانه هاي آتش هستند و مسير مناسبي براي رسيدن اكسيژن به شعلهها هستند.
نقطه اشتعال
به كم‌ترين درجه حرارتي كه باعث اشتعال ماده، بدون نياز به عامل آتش زن ميشود نقطه اشتعال گفته ميشود.
نقطه احتراق
كم‌ترين درجه اي كه در آن گاز سوختني محترق خواهد شد نقطه احتراق آن گاز است. وقتي گازي را در معرض هوا و بالاتر از نقطه احتراقش گرما دهيم، به طور ناگهاني و بدون تماس مستقيم با منبع گرمايي منفجر ميشود.
علاوه برداشتن نقطه احتراق گازهاي مايع دمايي دارند كه در آن دما تشكيل گاز ميدهند.
بنابراين محرز است كه سوخت ها براي سوختن احتياج به تماس با شعله ندارند و صرفاً لازم است، بالاتر از نقطه احتراقشان به آن‌ها گرما دهيم و اين بدين دليل است كه گرما و شعله، علت مهم پراكندگي و گستردگي آتش است. گرما ميتواند به وسيله وزش گرمايي، انتقال و تابشگري از مكاني به مكان ديگر منتقل شود.
آتش سوزي با منشأ عمدي يا غيرعمدي ميتوانند با منشأ بيروني باشد مانند وقوع آتش سوزي در جنگل و مناطقي كه تأسیسات هدف در آن وجود دارد باشد يا منشأ داخلي داشته باشد يعني اينكه آتش سوزي ناشي از ايجاد حريق در داخل تأسیسات باشد.
دسته بندي آتش سوزيها
تمام آتش سوزيها در يكي از 4 گروه زير، دسته بندي ميشود. دانستن اين نكته به اين دليل ضروري و مهم است كه كاربرد انواع كپسولهاي آتش‌نشاني بستگي به نوع آتش سوزي اي كه بايد آن را خاموش كنند دارد: (1385)
آتش سوزي دسته (الف)
شامل حريقهاي ناشي از مواد قابل اشتعال معمولي، مانند كاغذ، پرده، فرش و مبلمان ميشود، اين آتشها به وسيله آب يا پودر آب (مه) به خوبي خاموش ميشوند. مهم است كه تمام مواد در حال سوختن را خنك كنيم و اين خنكي را تا زير نقطه احتراق ببريم تا از اشتعال مجدد جلوگيري نمايم.
آتش سوزي دسته (ب)
آتش هاي ناشي از موادي هم‌چون گازوئيل، گريس، بنزين، يا مايعات فرّار. در اين‌گونه آتشسوزيها از مواد خفه كننده مانند كربن دي اكسيد استفاده ميشود؛ و بايد دانست كه پاشيدن آب روي چنين آتشهايي به سادگي به گسترش آتش كمك ميكند و نتايج فاجعه باري را به بار ميآورد. با وجود اين استفاده از پودر آب (مه) نيز بسيار خوب است چون بدون آنكه موجب گسترش ماده سوختي شود آن را خنك ميكند.
آتش سوزي دسته (ج)
آتش سوزي در تجهيزات برقي روشن مانند ترانسفورماتورها، ژنراتورها، يا موتورهاي برقي. در اين دسته از آتشسوزيها بايد قبل از هر تلاشي براي خاموش كردن آتش، برق را قطع كنيم.
آتش سوزي دسته (د)
آتش سوزيهاي مرتبط با فلزات قابل اشتعال معيني مانند منيزيم، سديم و پتاسيم. براي اين نوع آتش‌سوزي، پودر خشك معمولاً بهترين و در مواردي تنها عامل خاموش‌كننده موثر است. از آنجا كه اين آتش سوزي تنها زماني اتفاق ميافتد كه از چنين فلزات قابل اشتعالي استفاده ميشود وقوع اين آتش‌سوزي نادر است.
منشأ آتش سوزي
با توجه به منشأ وقوع آتش سوزي كه ميتواند از داخل تأسیسات باشد يا اينكه سرايت آتش از خارج تأسیسات، مانند اينكه آتش سوزي ابتدا در جنگل يا پاركها و مناطق و اماكن مجاور باشد، اقدامات لازم در قبل و بعد از وقوع آتش‌سوزي به شرح زير بيان ميگردد.
وقوع آتش سوزي با منشأ بيروني
احتمال وقوع آتش سوزي در جنگل، پارك و مناطقي كه تأسیسات هدف در آن وجود دارد تا حد زيادي به دليل شرايط خشك و بي‌آبي يا دليل ديگر در ايام مختلف سال وجود دارد. بنابراين با برنامه‌ريزي درست و مناسب همراه با دانش و آگاهي در مورد نحوهي مقابله با آتش سوزي در اين مناطق مي‌توان از تخريب و ويراني ناشي از يك آتش سوزي مهيب تا حد زيادي كاست. در اين مورد، اقدامات احتياطي و ايمني مختلفي وجود دارد كه با بكاربردن آن ها مي‌توان خطر ناشي از خسارات را كم كرد. در اينجا به اين‌گونه اقدامات اشاره ميگردد.
اقدامات قبل از وقوع آتش سوزي گسترده در بيرون از تأسیسات
- براي اين منظور، بايد مقاومت و نوع ساختمانها و نيز ماهيت گياهان اطراف محل را در نظر داشت تا آتش‌سوزي در بيرون از تأسیسات موجب سرايت آتش به درون تأسیسات نگردد.
- نگهبانان گشتي كنترل نمايند تا هرگز در جنگل و مناطق مجاور تأسیسات حساس، كسي آتش روشن نكند و از انداختن ته سيگار و باقي گذاشتن ذغال روشن در اين مكانها جلوگيري كنند و در صورتي كه به آتش روشن برخورد كردند، براي خاموش كردن آن از خاك يا از كپسول خاموش‌كننده دستي استفاده نمايند.
- در صورت مشاهدهي آتش سوزي بايد شمارهي 125 تماس گرفته و موقعيت را دقيق و واضح براي آن‌ها شرح داده و به تمام سئوالات فرد مسئول سازمان پاسخ داده شود.
- چنانچه در مراتع و جنگل‌ها آتش روشن گرديده، بايد بر روي خاكستر آن آب پاشيد يا با ريختن خاك، كاملاً خاكستر را خاموش كرد.
- در جنگل‌ها و مراتع هم زمان با وزش باد هرگز آتش روشن نكنيد.
اقدامات حين وقوع آتش سوزي گسترده در مجاور تأسیسات
اقدامات حين وقوع آتش‌سوزي گسترده در مجاور تأسیسات و قبل از نزديك‌شدن آتش به تأسیسات عبارت است از:
- سرعت عمل داشته باشيد چون آتش سريع پيشروي ميكند؛
- لباس مناسب و محافظ در برابر آتش بپوشيد؛
- تخليه تأسیسات از افراد و پرسنل غيرحفاظتي: اولين كار به هنگام بروز آتش سوزي، تخليه افراد غيرحفاظتي كه وجودشان ضروري نيست، از اماكن و تأسیسات ميباشد؛
- جانبازان جنگ تحميلي و افرادي كه داراي مشكل جسمي و معلوليت ميباشند و نيز كودكان و سال خوردگان بايد خيلي سريع از محل خارج شوند؛
- با آب، شلنگ‌هاي باغباني، استخر، وان، سطل‌هاي زباله و تمامي ظروف را از آب پركنيد و آماده بگذاريد؛
- شيراصلي گاز را ببنديد، هر منبع اصلي اعم از گاز طبيعي، مخازن سوخت مانند مخزن نفت، گازوييل، بنزين و. . . را قطع كنيد؛
- مواد قابل احتراق را از محل دوركنيد، تمام اجسام سوختني را كه در اطراف وجود دارد مثل تيرهاي چوبي و مانند آن را از اطراف اماكن دور كنيد و آن‌ها را در جايي مناسب قراردهيد؛
- پرده و پارچه‌هاي قابل احتراق را از محل دور كنيد، تمام پوشش‌ها و حفاظ هاي غيرقابل احتراق پنجره ها را براي كاهش اثر تابشي گرما و آتش ببنديد؛
- درهاي داخل را ببنديد و فن ها را روشن كنيد، تمامي درها را براي جلوگيري از ورود جريان هوا ببنديد، دريچه هواي بالاي شومينه را بازكنيد اما حفاظ روي آن را بگذاريد؛
- در بازكن هاي خودكار ساختمان ها را از كار بيندازيد طوري كه اگر برق قطع شود بتوان درها را با دست باز كرد؛
- تمامي درهاي پاركينگ خودروها را ببنديد؛
- خودروهاي امدادي را در مسير ورودي تأسیسات قرار داده و پنجره هاي آن را ببنديد؛
- در صورت احتمال خطر براي اسناد طبقه بندي شده آنان را در داخل ماشين در داخل پاركينگ قرار دهيد و آماده باشيد كه به سرعت به محل امن ارسال گردند.
اقدامات حين وقوع آتش سوزي در هنگام رانندگي
- درخودروي خود بمانيد؛ هرچند اين كار خطرناك است ليكن بايد در هنگام هجوم طوفان آتش براي در امان ماندن در وسيله نقليه خود بمانيد چرا كه اين كار به مراتب از دويدن با پاي پياده بهتر است.
- پنجره‌ها و دريچه‌هاي هواي خودرو را ببنديد.
- به آرامي و با چراغ روشن رانندگي كنيد.
- مراقب ساير خودروها و عابرين باشيد و از ميان دود غليظ حركت نكنيد.
- اگر مجبور شديد بايستيد، دور از بوته ها و درختان حجيم خودروي خود را متوقف كنيد، چراغ هاي جلوي خودرو را هم چنان روشن نگهداريد اما موتور را خاموش كنيد، پنجره ها و دريچه هاي هوا را ببنديد.
- در كف خودرو قرار گرفته و خود را با يك كت يا پتو بپوشانيد.
- تا عبور جبهة اصلي آتش در خودروي خود بمانيد.
- به خاطر داشته باشيد كه ممكن است موتور خودرو خاموش شود و ديگر روشن نشود. همچنين جريان هوا باعث تكان‌خوردن خودرو يا دود و جرقه داخل خودرو شود كه در اين صورت دماي داخل بالا مي‌رود، مخرن‌هاي فلزي بنزين به ندرت منفجر ميشوند.
اگر پياده و در فضاي باز گرفتار شده ايد.
- در اين شرايط بهترين سرپناه موقت قرارگرفتن در يك منطقه دور از منابع سوخت ميباشد.
- از قرارگرفتن در دره هاي باريك، بريدگي هاي طبيعي و ستيغ كوه خودداري كنيد.
- اگر جاده نزديك است در امتداد جاده يا در داخل گودال يا نهر آب در جاده به شكل رو به پايين قرار بگيريد خودتان را با هر چيزي كه شما را از حرارت آتش حفظ ميكند بپوشانيد.
- در صورت راه پيمايي در منطقه اي دور از نواحي مسكوني بهدنبال گودال يا چاله ايي دور از منابع سوخت باشيد.
- در آن هنگام كه آتش در حال نزديك شدن است منابع سوخت را از محل دوركنيد، سپس به شكل رو به پايين در گودال يا حفره ايي قرار بگيريد و خود را بپوشانيد.
- تا عبور كامل آتش همانجا بمانيد.
اقدامات تأمینی قبل از وقوع آتش سوزي در درون تأسیسات
موارد زير نكاتي است كه بايد قبل از وقوع آتش سوزي براي محافظت از تأسیسات انجام شود:
- به هنگام طراحي و احداث تأسیسات انتخاب مصالح، نقشه كشي ساختمان، انتخاب سيستم هاي برق اضطراري و ضد حريق، اطمينان از وجود امكان تخليه ي سريع ساختمان در صورت وقوع حادثه از اهميت زيادي برخوردار است. به همين دليل افراد مشغول در امور مديريتي ساخت و ساز ساختمان ها بايد براي تطبيق اين نيازها از فن آوري موجود بهره گيرند؛ و براي اين كه كارايي آن به حداكثر برسد دائما بايد در دست بررسي باشد.
- در ساختمان، دستگاه هاي هشداردهنده دود نصب كنيد. هشداردهنده هاي سالم، احتمال مرگ و مير در آتش سوزي را به نصف كاهش ميدهد.
- هر ماه يكبار هشداردهنده هاي حساس به دود را تميز و كنترل نماييد و هر سال يك بار نيز باطري ها را تعويض نماييد و هر ده سال يك بار هشداردهنده ها را تعويض نماييد.
- دستگاه اطفا حريق اتوماتيك در ساختمانها نصب نماييد و روش به كارگيري آن را به پرسنل مستقر در تأسیسات بياموزيد.
- از كارشناسان آتش نشاني بخواهيد ايمن‌بودن اماكن در مقابل آتش را بررسي كنند.
- به كارمندان تاكيد كنيد هنگام خروج از محل كار، حتماً شير اصلي ورودي گاز به ساختمان ها را ببنديد.
- وسايل برقي و اتصالات آن ها را با دقت كنترل كنيد تا از استاندارد بودن آن ها مطمئن شويد.
- در تمام تأسیسات و اماكن و حتي معابر عمومي و منازل، اصل دوري مواد قابل اشتعال از وسايل آتش زا را رعايت كنيد.
- انبارها را تميز كنيد و اجازه ندهيد زباله هاي قابل اشتعال از قبيل روزنامه هاي قديمي و مجله ها و خار و خاشاك انباشته شود.
- هرگز از مايعات قابل اشتعال مانند گازوئيل، بنزين، نفت در فضاي داخل ساختمان ها استفاده نكنيد.
- مايعات قابل اشتعال را در ظرف ها و مكان هاي مناسب و داراي تهويه ذخيره كنيد.
- هرگز نزديك مايعات قابل اشتعال اجازه ندهيد كسي سيگار روشن كند.
- بعد از استفاده از پارچه هاي آغشته به مواد و مايعات قابل اشتعال آن‌ها را درون ظرف هاي فلزي و در بيرون ساختمان ها و در جاي امن و مناسب بيندازيد.
- دودكش و مكان هايي كه احتمال جرقه زدن دارند را روكش نماييد. دودكش بايد حداقل يك متر بلندتر از سطح پشت بام باشد.
- مواد سوختني را از منابع حرارتي و برقي دور نگهداريد.
اقدامات تأمینی در مورد منابع گرمايي
- هنگا‌مي كه از منابع گرمايي استفاده مي كنيد، نكات ايمني را رعايت فرمائيد.
- هنگام استفاده از وسايل گرمازاي نفتي ايمني را رعايت كنيد. هرگز در وسايل نفت سوز در زماني كه روشن است نفت نريزيد؛ و مطمئن شويد هنگام پركردن نفت مخزن وسيله حرارتي، خنك شده باشد.
- وسايل حرارتي حداقل يك متر از مواد قابل اشتعال فاصله داشته باشد.
- مطمئن شويد كه كف و ديوارهاي مجاور وسيله گرمايي به خوبي عايق شده باشند.
- تنها از سوخت تعيين شده در دستورالعمل توليد كننده براي دستگاه استفاده كنيد.
- خاكستر آتش را در يك ظرف فلزي و بيرون از اماكن نگهداري كنيد.
- شعله هاي آتش را از ديوارها، اسباب و اثاثيه و پرده‌ها و مواد قابل اشتعال دور نگهداريد.
- يك حفاظ مناسب جلوي منبع حرارتي ايجاد كنيد.
- حداقل سالي يكبار دستگاه حرارتي را توسط كارشناس امر تميز و بازرسي نماييد.
اقدامات تأمینی در مورد سيم كشي برق
- سيم كشي ساختمانها را توسط اهل فن بازرسي نماييد.
- سيم هاي رابط را وارسي نماييد كه لخت نباشد يا در محل اتصال به پريز لق نباشد.
- اطمينان حاصل نماييد كه پريزها از درپوش مناسب برخوردار باشند.
- اطمينان حاصل نماييد كه سيم‌هاي برق، زير قالي و موكت يا روي ميخ و در نواحي پر رفت و آمد قرار نداشته باشند.
- دستگاه هاي برقي متعدد را به يك سيم رابط متصل نكنيد، در صورت نياز از دو شاخه هاي استاندارد مجهز به فيوز استفاده كنيد تا باعث جرقه ناشي از اتصال كوتاه نشود.
نصب پرده هاي ضد دود و آتش
با پيشرفت هايي كه در صنعت پارچه ي نسوز به وقوع پيوسته است، اكنون مي‌توان از پرده هاي نسوز در داخل ساختمان هاي تأسیسات حساس استفاده نمود اين‌گونه پرده ها را مي‌توان در پنجره هاي به ابعاد ميانگين 180 متر مربع نصب كرد و ميتوانند به مدت چهار ساعت در برابر آتش مقاومت كنند.
طرح و عملكرد سيستم پرده هاي ضد دود و حريق ساده ميباشد و مهمتر اينكه با تزئينات ظاهري و معماري ساختمان هيچ تضادي ندارد. در مواقعي كه از اين پرده استفاده نميشود، درون يك محفظهي فلزي قرار دارد و اصلا قابل رؤيت نيست.
تمام سيستم هاي پرده ي ضد حريق و دود BLE بهگونه اي طراحي شده اند تا بتواند حتي در صورت قطع برق يا اتمام باتري، تحت تأثير نيروي جاذبه به صورت كنترل شده پايين بيايند.
طرح فرار از آتش
- حداقل دو راه را براي خروج اضطراري از ساختمان تعيين كنيد.
- راه فرار را با پرسنل مستقر در تأسیسات مرور نماييد و طريقه فرار از هر اتاق را تمرين نماييد.
- براي فرار اضطراري، مطمئن شويد پنجره‌ها به وسيله ميخ زدن و رنگ شدن بسته و گير نكرده باشند تا در زمان آتش سوزي در پنجره‌ها براي فرار اضطراري به راحتي باز شوند.
- مطمئن شويد كه نرده يا شبكه فلزي كه براي امنيت بر روي پنجره ها نصب ميشوند، هنگام وقوع آتش سوزي به راحتي از داخل باز شوند.
- اگر ساختمان هاي يك تأسیسات حساس (طبقه بندي شده) بيش از يك طبقه دارد نردبان ها يا پلكان هاي اضطراري براي فرار اضطراري تعبيه و به طور نوبه اي بازبيني شوند.
- در ساختمان ها، درهاي خروج اضطراري را پيش بيني و وسايل اطفاي حريق نصب كرده و آن را به طور نوبه اي و منظم كنترل شوند.
- به پرسنل حفاظت و پرسنل مستقر در تأسیسات آموزش داده شود تا در هنگام فرار از آتش، نزديك كف (جايي كه هوا هنگام آتش سالم‌تر است) كه غلظت دود كمتراست، بمانند.
اقدامات تأمینی حين وقوع آتش سوزي در تاسيسات حساس
- همانطور كه ميدانيم آتش خيلي سريع انتشار مييابد. هنگام رو به رو شدن با آتش سوزي، سرعت عمل براي نجات جان خود و مصدومان احتمالي، كاملاً حياتي است. بنابراين بلافاصله آتش نشاني و اورژانس را خبر كنيد و تا آن جا كه ميتوانيد اطلاعات كاملي در مورد بروز حادثه به آن‌ها بدهيد.
- اگر هنگام ورود به يك ساختمان آسیب دیده با حرارت و دود رو به رو شديد سريعاً از ساختمان خارج شويد.
- سعي كنيد كه تمام افراد غیر حفاظتی از ساختمان هاي تأسیسات تخليه شوند.
- براي خاموش کردن آتش از كپسول آتش نشاني استفاده شود يا در صورت نبود آن شن، ماسه يا خاك به كار ببريد يادتان باشد كه براي خاموش کردن آتش سوزي مواد نفتي، هرگز از آب استفاده نكنيد.
- ظرف مشتعل را حركت ندهيد اين كار خطرناك است عواقب ناگواري دارد.
- شعله را با كپسول هاي اطفاي حريق خاموش كنيد يا با استفاده از شن و ماسه، نمك، پتوي نمناك يا پوشش هاي ديگر خفه كنيد.
- بستن دستمال خيس به دور دهان و بيني، باعث محافظت شما در برابر گاز يا دودهاي سمي خواهد شد.
- اگر لباس شما آتش گرفت بايد، توقف كنيد، روي زمين بيفتيد و غلت بخوريد تا آتش خاموش شود.
- قبل از باز کردن درهاي بسته، حرارت آن را كنترل كنيد و اين كار را با پشت دست انجام دهيد چون آسيب كف دست و انگشتان ميتواند توانايي شما را براي فرار هنگام استفاده از نردبان هاي فرار و چهار دست و پا رفتن كاهش دهد. در صورتی که در داغ است آن را باز نكنيد و از پنجره‌ها فرار کنید.
- اگر در آتش گرفتار شديد و نمي‌توانيد فرار کنید يك كاغذ يا پارچه رنگي روشن يا سفيد را به بيرون پنجره آويزان كنيد تا آتش نشان‌ها را آگاه سازد كه شما داخل محبوس شده‌ايد.
- در صورتی که در سرد است: به آهستگي در را باز کنید و مطمئن شويد كه آتش يا دود راه فرار شما را مسدود نخواهد كرد. اگر راه فرار شما مسدود بود سريعاً در را ببنديد و از راه ديگري مثل پنجره براي فرار استفاده كنيد. واضح است كه بايد سريعاً آن مكان را ترك كنيد و براي جلوگيري از رسيدن اكسيژن به آتش در را پشت سرتان ببنديد و براي سينه خيز رفتن آماده باشيد. به خاطر داشته باشيد دود و گرما و حرارت بالا مي‌آيد و هواي سرد با غلظت دود كمتر نزديك كف قرار ميگيرد و در نتیجه ديد در پايين واضح‌تر ميباشد.
- در زير دود، سینه‌خیز برويد تا از محيط دودهاي سنگين و تجمع گازهاي سمي خارج شويد.
- به محض فرار از محيط براي جلوگيري از گسترش آتش، در را پشت سرتان ببنديد.
اقدامات بعد از وقوع آتش سوزي در تأسیسات حساس
- بدون ماسك وارد ساختمانهاي آتش‌گرفته نشويد.
- سوختگي هاي بدن مجروحين را خنك نموده و بپوشانيد تا احتمال صدمه بيشتر يا عفونت را به حداقل برسانيد.
- اگر گاو صندوق يا يك جعبه محكم داريد در آن را باز نكنيد ممكن است حرارت را براي چندين ساعت نگه داشته باشد اگر در آن را قبل از اينكه سرد شود باز کنید محتويات آن ممكن است شعله‌ور گردد.
- بلافاصله بعد از آتش سوزي پشت بام را بازرسي كنيد و در صورت مشاهده آتش، جرقه يا خاكستر گرم آن را از بين ببريد.
- به ياد داشته باشيد كه ممكن است چاه هاي فاضلاب سربسته و فضولات حيواني انباشته شده سبب توليد گازهايي قابل اشتعال بشود كه منجر به آتش‌سوزي مجدد گردد.
در خاتمه اين مبحث به‌دليل اهميت موضوع آتش سوزي در تأسیسات، توصیه می شود آيين‌نامه پيش‌گيري و مبارزه با آتش‌سوزي در كارگاه ها كه ميتواند در تأسیسات داراي طبقه بندي هم كاربرد حايز اهميتي داشته باشد، مطالعه گردد.
ادامه دارد….
درس قبلی درس بعدی