درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-20
راهبرد استفاده از موانع در حفاظت از تأسیسات
شناخت و به‌کارگیری صحيح موانع در تأسیسات و اماكن يكي از راهبردهاي با اهميت در حفاظت تأسیسات مي‌باشد موانع يك حالت بازدارنده يا تأخيري براي فرد يا افرادي كه قصد ورود غيرمجاز به صورت پنهاني يا آشكار (عنفي و مسلحانه) داشته باشد را دارد
براي استفاده صحيح و درست از راهبرد موانع (تركيب انديشه، خلاقيت و فنآوري) در حفاظت از تأسیسات ابتدا لازم است با تعريف و كاربرد موانع ، آشنايي داشته باشيم
تعريف موانع
موانع عبارت است از عارضه طبيعي يا مصنوعي و تكنيك هايی كه حركات نيروهاي خودي يا حريف را كاناليزه، كند يا متوقف نمايد.
ويژگي و كاربرد موانع
1 موانع اولين لايه حفاظتي است كه عامل غيرمجاز با آن برخورد خواهد كرد؛
2 موانع شكل و محدوده تأسیسات و مناطق ممنوعه را مشخص مينمايد؛
3 از موانع مصنوعي بهعنوان عامل بازدارنده در پيرامون تأسیسات استفاده ميگردد؛
4 از موانع ميتوان به عنوان عامل تعيين حدود و محدوده قانوني تأسیسات و اماكن بهره برد؛
5 از موانع ميتوان در ايجاد پستهاي كنترل ورودي استفاده نمود؛
6 از موانع ميتوان در پيش‌گيري از تهديدات بصري سود جست؛
7 در بعضي موارد موانع ابزار و عامل ايجاد حيطه بندي و محدوديتهاي داخل در يك تأسیسات است كه در اين حالت مانع، لايه فرعي تأسیسات محسوب ميشود و كاربرد محدودي دارد؛
8 در مواردي نيز موانع بهعنوان ابزار كاناليزه عمل ميكند و مجاري ورود و خروج را مشخص ميكند در این شكل مانع صرفاً عامل ايجاد مسير و هدايت افراد از مجاري مشخص مي‌باشد؛
9 از موانع ميتوان در کنترل ترافيك خودروها و همچنين افراد بهره بردر
10 در صورتيكه استحكام مصالح به كار رفته در موانع مناسب باشد، ميتواند در مقابل تير مستقيم مقاوم باشد و اين مقاومت بستگي به مقدار توان و استحكام مصالح به كار رفته در آن مي‌باشد
انواع موانع از نظر ماهوي و شكلي
موانع از نظر ماهوي به چهار گروه انساني، حيواني، طبيعي و مصنوعي تقسيم ميشوند و موانع مصنوعي از نظر شكلي به دو گروه بدون ديد و با ديد بهشرح زير تقسيم ميگردد
موانع انساني
موانع انساني مانند عوامل نگهباني، انتظامي، گشت و انواع نيروي انساني يگانهاي پاسداري
موانع حيواني
موانع حيواني مانند انواع حيوانات نگهبان كه به تازگي با شناخت و استفاده از استعدادها و توانمنديهاي حيوانات تنوع زيادي هم پيدا كرده است مانند سگ، غاز، دلفين در درياها و … كه به فراخور حال به صورت باز و رها شده در محوطه، بسته شده در محل مناسب يا به همراه نگهبان مورد استفاده قرار ميگيرد.
موانع طبيعي
به هرعاملي كه در طبيعت وجود داشته باشد و بتواند مانع حضور و نفوذ دشمن در محدوده ممنوعه گردد يا حضور و نفوذ دشمن را با مشكل مواجه نمايد موانع طبيعي گفته ميشود انواع موانع طبيعي عبارتند از:
فاصله
اين يك اصل منطقي و پذيرفته شده در حفاظت مي‌باشد كه هر مقدار فاصله هدف و موضوع حفاظت از مبدا تهديد و تهاجم بيشتر باشد از ايمني بيشتري برخوردار است، زيرا طي‌كردن فاصله و به کارگیری هر نوع سلاح اعم از موشكي، هوايي و زميني، مستلزم برنامه ريزي دقيق‌تر و به كارگيري تكنولوژي كارآمدتر و هزينه گزاف‌تر مي‌باشد و در عين حال خطرپذيري بيشتري براي مهاجمين در بر دارد
توپوگرافي
توپوگرافي كه اصل لغت آن از منشأ علم زمين‌شناسي گرفته شده به معناي نقشه بلندي و پستيهاي سطح زمين مي‌باشد در صورت وجود ناهمواري در مسير نقاط مورد نظر باعث دشواري حركت مهاجم ، به خصوص نيروي زميني ميشود در عين حال امكاناتي را جهت به كارگيري تدافعي فراهم مينمايد در مجموع ميتوان از كوهها و درهها و مناطق كويري و درياها نام برد و اصطلاحاً به پستي و بلندي زمين عوارض زمين هم گفته ميشود
زيستگاه‌ها
در هر منطقه كه تجمع نيروي انساني و توده‌اي از كالبد معماري وجود داشته باشد، به دليل استحكامات متنوع و پيچيدگي كالبدي و ساير امكانات و از طرفي عدم شناخت دقيق دشمن از ميزان و مكانيزم مقاومت‌هاي احتمالي ساكنين زيستگاه همواره نوعي احتياط و ترديد وجود خواهد داشت و اين امر خود به مثابه وجود قابليت‌هاي پيشگيرانه مي‌باشد
آبهاي سطحي
شامل نهرها، رودها، كانال‌ها، درياچه‌ها و حوضچه‌هاي طبيعي، مصنوعي، تالاب‌ها و بركه‌هاي سطوح زير كشت غرقابي مانند برنج و نيشكر مي‌باشد كه استعداد مانع‌بودن را در مقابل هجمه‌هاي زميني دشمن را دارند
رمل‌ها
مناطقي كه به واسطه وجود شن و ماسه امكان حركت در آن مشكل مي‌باشد
جنگل ها
وجود جنگل هاي پردرخت موانع طبيعي در قلمرو تأسیسات و اماكن هدف مي‌باشد
موانع مصنوعي
موانع مصنوعي عبارت‌اند از موانع ساخته شده به دست بشر مانند حصارهاي سيمي، ديوارها، ساختمان ها، كانال ها، سقف ها، درب‌ها و پنجره‌ها، راه‌بندها، علائم هشداردهنده، مناطق نورپردازي شده، استحكامات، ميادين مين، خندق، سانسورهاي حساس، دوربين هاي آشكار و پنهان، گيتهاي بازرسي و ساير موانعي كه ايجاد محدوديت نموده و مانع ورود عامل غيرمجاز به تأسیسات و اماكن ميشوند يا موجب تاخير در ورود غيرمجاز ميشوند و در صورت لزوم موجب كاناليزه‌شدن و هدايت عبور افراد و وسايل نقليه ميگردند ارجحيت موانع نسبت به هم در افزایش زمان تاخيري است كه براي ورود عامل غيرمجاز و مقاومت در مقابل شليك تير مستقيم ايجاد ميكند؛ مانند، ديوارهاي بلند بديهي است كه به‌دليل محدوديت منابع و شرايط و موقعيت هر هدف براي همه تأسیسات و اماكن نمي‌شود به يك شكل اقدام به ايجاد موانع نمود.
برآورد هزينه ايجاد موانع مصنوعي و هزينههاي جنبههاي تأمینی مانند هزينههاي تعمير و نگهداري دستگاه‌هاي فني لازم در قسمتهاي وسيعي از نقاط هدف و همچنين هزينههاي پشتيباني از نيروي انساني مثل نگهبانان و نيروهاي گشتيها و حيوانات نگهباني، تجسس الكترونيكي و رادار مراقبتي بايستي در خصوص به‌کارگیری موانع مصنوعي مورد توجه قرار گيرند.
(http://amoozeshnezami blogfa com)
موانع مصنوعي با ديد
موانعي هستند كه نميتوانند مانع ديد و رويت بشوند مثل سيم خاردار، فنس، شيشه، ابزارهاي كاناليزه و فني و …
سيم خاردار
سيم خاردار: (به انگليسي Barbed wire) يك نوع سيم رشته‌اي ساخته شده با لبه‌هاي تيز با نقاط تنظيم شده، در فواصل و امتداد مرتب شده از رشته‌ها مي‌باشد سيم خاردار يكي از متداولترين و ارزانترين موانع و وسايل براي محصور نمودن و ايجاد موانع ايذايي براي مراكز نظامي و انتظامي، كارخانجات، فرودگاه‌ها و…است.
سيم خاردار انواع مختلفي دارد كه سادهترين آن سيم خاردار خطي است اين نوع سيم خاردار با چهار رشته مفتول گالوانيزه توليد ميشود كه دو رشته، مفتول‌هاي راستا و بهم تابيده و دو رشته ديگر، خارهاي آن را تشكيل ميدهند.
براي محدود كردن مناطق ممنوعه و حفاظتي انواع پر تنوعي سيم خاردار وجود دارد كه به اشكال مختلفي نصب و به كار گرفته ميشود در زير به چند نمونه آن اشاره ميگردد:
سيم خاردار خطي يا موازي
براي محدود کردن مناطق ممنوعه و حفاظتي انواع پر تنوعي سيم خاردار وجود دارد كه به اشكال مختلفي نصب و به كار گرفته ميشود در زير به چند نمونه آن اشاره ميگردد.
سيم خاردار خطي يا موازي
در اين روش سيم خاردار خطي به صورت موازي و به فاصله بيست الي بيست و پنج سانتي‌متر از يكديگر به پايه هاي احداثي نصب ميگردد معمولاً ارتفاع پايه هاي احداثي از سطح زمين حداقل دو متر الي سه متر بسته به اهميت منطقه هدف در نظر گرفته ميشود.
سيم خاردار موازي با ضربدري
در اين روش سيم خاردار خطي به صورت موازي و به فاصله بيست الي بيست و پنج سانتي‌متر از يكديگر به پايه هاي احداثي نصب ميگردد. معمولاً ارتفاع پايه هاي احداثي از سطح زمين حداقل دو متر الي سه متر بسته به اهميت منطقه هدف در نظر گرفته ميشود و سپس روي خطوط موازي به صورت علامت يك ضربدر روي دو تيرك سيم خاردار به شكل زير نصب ميگردد.
سيم خاردار صورت مشبك
در اين روش سيم خاردار خطي به صورت موازي و افقي به فاصله بيست الي بيست و پنج سانتي‌متر از يكديگر به پايه هاي احداثي نصب ميگردد و بار ديگر سيم خاردار خطی به صورت عمودي و موازي هم به فاصله بيست الي بيست و پنج سانتي‌متر از يكديگر به سمت بالا و پايين حصار نصب ميگردد.
سيم خاردار حلقوي
اين سيمها به شكل استاندارد و حلقوي مي‌باشد و به اشكال مختلف به صورت تك حلقهاي و دو حلقهاي و سه حلقهاي معمولاً كاربرد دارد سیم خاردار حلقهاي معمولاً در روي ديوارها حصارها براي بلند كردن موانع به كار گرفته ميشود يا در پاي ديوارها و حصارها هم به كار گرفته ميشود لازم به ذكر است كه سيم خاردار در مقابل مهاجمان سرسخت كمتر ميتواند موجب تأخير در عمليات گردد ولي از لحاظ رواني ميتواند اثر بازدارندگي داشته باشد
نسل جديد سيم خاردار:
سيم خاردار زنجيرهاي
ارتفاع سيم خاردار زنجيرهاي براي حفاظت تجهيزات و مهمات بايستي حدود سه متر باشد اين سيمها بايستي از جنس گالوانيزه بوده اين سيمها بايد محكم بوده و كاملاً به آهن سخت جوش داده شده يا در داخل بتون آرمه قرار گرفته باشند پايههاي آهني بايستي به اندازه نيم متر در داخل زمين سفت قرار بگيرند . در زمينهاي نرم، اين پايهها بايستي تا حدي در زمين فرو رفته باشند كه مانع حركت خاك يا ماسهها گردند. مواد به كار رفته و نوع ساخت ميبايست طبق نظرات مهندسين انجام پذيرند (اقدامات تأمینی، 1382)
فنس
فنس يا سيم خاردار كه براي محصوركردن مناطق ممنوعه ساير اماكن به كار ميرود از اهميت بسياري برخوردار است تا بتوان از ورود افراد غيرمجاز جلوگيري كرد، لذا فنسها و سيمهاي خاردار تركيبي كه از چند لايه يا تيغهاي فولادي به كار ميرود و حتي براي كنترل و مقاوم سازي آن می توان سيستمهاي دزدگير و هشداردهنده و اعلام خطر بر روي آنها نصب كرد.
طناب سيمي
اگر چه اغلب مورد استفاده قرار نميگيرد ولي ميتواند به عنوان يك مانع موقت بهكار گرفته شود.اين سيم همچنين ميتواند به عنوان مانعي در حركت خودروها عمل نمايد.
توري
فنس يا توري از مصاديق بارز موانع بدون ديد مي‌باشد، اين نوع موانع براي حفاظت پيراموني و داخلي مورد استفاده قرار ميگيرد و در حيطهبندي داخل تأسیسات كاربرد دارد نصب آسان و سريع از ويژگيهاي اين مانع مي‌باشد.
حفاظ بوتهاي
حفاظ بوته اي سازه اي فلزي كه از ميل گردهاي تيز و فرم داده شده تشكيل شده است حفاظ بوته اي طرح زيبائي از ايمني براي ديوارها و نرده هاي پيرامون اماكن و تأسیسات مي‌باشد.عبور از اين مانع فولادي تقريباً غيرممكن است. ابعاد آن در حدود 70 سانت ارتفاع 70 سانت پهنا است كه با دقت و فرم خاصي كنار هم در سايزها و اندازه هاي متفاوت چيده شده و جوش كاري ميشود كه در پايان با رنگ‌آميزي نمايي از يك بوته خار را به خود ميگيرد و از لحاظ ايمني در سطح بالايي مي‌باشد و عبور از آن پس از نصب روي ديوارها يا نرده هاي پيرامون تأسیسات تقريبا غيرممكن است.
پرچين‌ها
پرچين، حصارهاي ديوارگونهاي است كه پيرامون محدوده خاصي براي حفاظت و تفكيك يا تعيين حدود احداث مينمايند.غالباً از پرچين‌ها ميتوان به عنوان ابزاري براي كاناليزه‌كردن مسير افراد استفاده نمود، پرچين‌ها اين مزيت را دارند كه به جاي حصار يا ديوار، مورد استفاده قرار گيرند. پرچين با توجه به ساختار آن انواع مختلفي دارد مانند پرچين ساخته شده از سيم خاردار، نيوجرسي، بشكه شن يا آب و با گياهان زينتي، تركه ني .
خصوصيات و شرايط استفاده از موانع باديد
احداث موانع باديد از قبيل: فنس، سيم خاردار و پرچين در پيرامون تأسیسات طبقه‌بندي شده در شرايط زير امكان‌پذير است:
- در تاسيساتي كه طبقه بندي حفاظتي آن در حد مهم يا قابل حفاظت باشد. استفاده از اينگونه موانع در پيرامون تأسیسات حساس و حياتي از نظر امنيتي به صلاح نميباشد مگر در شرايط خاص و موقتي و با تمهيدات لازم
- خطر شناسايي داخل تأسیسات در اولويت اول تهديدات نباشد؛
- صرف هزينه براي احداث موانع بدون ديد به علت وسعت زياد تأسیسات مقرون به صرفه نباشد؛
- امكان حملات مسلحانه و تعرض به داخل تأسیسات به‌دليل استفاده از موانع با ديد افزايش نيابد؛
- با به‌کارگیری تمهيدات و موانع مضاعف و تقويتي، آسيبپذيري و ضعف مانع با ديد رفع گردد؛
- زمان كافي براي احداث موانع بدون ديد وجود نداشته باشد
موانع مصنوعي بدون ديد
موانع بدون ديد موانعي هستند كه موجب محدوديت ديد و رويت افراد غيرمجاز ميشوند و انواع مختلفي را مثل خاك‌ريزها، ديوارها، ايرانيت تخته كوب، ديوارهاي پيش ساخته، پلیتها، حفاظهاي لور يا كركرهاي، درب‌ها و پنجره‌ها شيشههاي مشجر، حفاظهاي برزنتی (پارچههاي مقاوم و ضخيم) را به شرح زير شامل ميشود:
خصوصيات و شرايط استفاده از موانع بدون ديد
خصوصيات و شرايط استفاده از موانع بدون ديد را ميتوان در موارد زير خلاصه كرد:
- تاسيساتي كه از نظر طبقه‌بندي حفاظتي داراي ارزش بالايي هستند مانند طبقه‌بندي حفاظتي حياتي و حساس؛
- امكان شناسايي داخل تأسیسات به عنوان تهديد اصلي و داراي اولويت مطرح باشد؛
- امكان تعرضات مسلحانه از راه نزديك وجود داشته باشد. افراد و اماكن داخل تأسیسات در معرض تهديد باشند؛
- تأسیسات داخل شهري كه حساسيت و آسيب پذيري بيشتري دارند؛
- زمان كافي براي احداث موانع بدون ديد وجود داشته باشد؛
مزاياي موانع بدون ديد
هر مانع بدون ديد متناسب با ويژگيهاي خاص خود، داراي مزايايي است كه در اينجا به چند مورد از آن اشاره ميشود:
- موانع بدون ديد امكان مشاهده و توصيف داخل تأسیسات را كاهش ميدهد؛
- بيشتر موانع بدون ديد قدرت تهاجم به تأسیسات را با استفاده از سلاحهاي سبك سلب مينمايد؛
معايب موانع بدون ديد
موانع بدون ديد مانع اشراف نگهبان نسبت به محيط بيروني ديوار است؛ در نتيجه نگهبان نسبت به فعاليتهاي خارج از محيط بيروني خود بي‌اطلاع ميماند و در صورت تهاجم به تأسیسات نميتواند محل رخنه يا تحرك دشمن را شناسايي نمايد به طور معمول براي رفع اين مشكل از برجكهاي ديده‌باني استفاده ميشود. ارتفاع اين برجكها بيش از ارتفاع موانع است و نگهبان ميتواند بر فراز آن محيط بيروني خود را تحت نظر داشته باشد. مشكلي كه در اين حالت وجود دارد عدم تحرك نگهبان است و نگهبان به يك هدف ثابت تبديل ميشود و همچنين وجود برجكها در تأسیسات درون شهري به‌دليل مشرف شدن نگهبانان به داخل منازل شهروندان از نظر اخلاقي بار منفي دارد.
ديوارها
ديوارها يكي از مصاديق بارز موانع بدون ديد هستند كه در انواع گوناگون و براي كاربردهاي مختلف از آن بهرهبرداري ميشود استفاده از ديوار بيشتر براي حفاظت پيراموني است. اين نوع حصار با مصالح مختلف و با مقاومت‌هاي متفاوت ساخته ميشود. اصولاً از ديوار به دليل هزینه زياد احداث آن، بيشتر براي اماكن داخل شهر كه محيط آن زياد نيست استفاده ميشود. مصالح به كار رفته در ديوار معمولاً آهن، آجر، سنگ، سيمان، بتون و بتون مصلح مي‌باشد. شايان توجه است ايجاد ديواراحتياج به بررسي كارشناسي داشته و قطر و ارتفاع آن با توجه به مقاومت مصالح به كار رفته بايد محاسبه شود. ديوار كشي شامل آجر چيني، سنگ چيني، ايجاد بلوك‌هايي با سيمان مسلح يا استفاده از بلوك‌هاي پيش ساخته مي‌باشد. ديوار كشي بهتر است در قطعات مجزا و كنار هم صورت گيرد. ديوارها انواع متفاوتي دارند كه بنا به كاربردشان انتخاب ميشوند؛ بهعنوان مثال: در مواردي كه نياز به يك مانع محكم و قوي است معمولاً از ديوارهاي بتني استفاده ميشود. در اين ديوارها به دليل اينكه از ميل گردهاي به هم پيوسته (در انواع الماتورهاي فلزي) به عنوان سازه و استخوان‌بندي ديوار استفاده ميشوند، استحكام زيادي دارند و در مقابل برخورد جسم هاي متحرك و تير مستقيم مقاوماند
ويژگي هاي حفاظتي ديوارها
ويژگي هاي حفاظتي ديوارها به ارتفاع و ضخامت دیوار مطابق با شرح زير بستگي دارد:
- ارتفاع: معمولاً ارتفاع ديوار دو متر است و برحسب نياز حفاظتي و رعايت اصول ايمني اين ارتفاع تا حدود چهار متر قابل افزايش است. ضخامت و مقاومت ديوار در افزايش ارتفاع به گونهاي برآورد ميگردد كه احتمال ريزش نداشته باشد گاهي اوقات از ديوار كمتر از دو متر هم استفاده ميشود در آن صورت ديوار حالت پايه دارد و روي آن پرچين سيم خاردار و نرده قرار ميگيرد، در هر صورت نقاط ضعف ارتفاعي ديوار را ميتوان با استفاده از اين قبيل ابزارها تقويت كرد.
- ضخامت: قطر و ضخامت ديوار متناسب با نياز حفاظتي است هر چه ديوارها ضخيمتر باشند، ميزان مقاومت آنها در مقابل تير مستقيم افزايش مييابد. ديوارهاي آجري در حالت عادي 35 سانتي‌متر و ديوارهاي بتني مجهز به ميله‌گرد در حالت معمولي 40 سانتي‌متر ضخامت دارند.
حفاظ كركرهاي پشت پنجرهاي
حفاظ كركرهاي پشت پنجرهاي از جمله موانعي است كه براي پنجره‌ها و درب‌هاي تأسیسات طبقه‌بندي شده به كار ميرود يكي از نواقص حفاظ كركرهاي جلوگيري از تابش نور طبيعي به درون اتاقها است اين مشكل علاوه بر اينكه باعث مصرف انرژي بيشتر ميشود موجب دلگير‌شدن اتاقها هم ميشود. اين مشكل با استفاده از كركرههاي متحرك قابل جبران مي‌باشد . صفحات فلزي كركرهها رويت بيروني را تا حدودي ممكن ميسازد و از طرفي نور مورد نياز اتاق را تامين و انتخاب حالتهاي مختلف حفاظ را امكان‌پذير ميكند. حفاظ كركرهاي پشت پنجرهاي علاوه بر اينكه ديد پشت پنجره را كاهش ميدهد در مقابل تير مستقيم هم مقاومت نسبي دارد؛ البته اين مقاومت بستگي به ضخامت فلز بهكار رفته نيز دارد.
از حفاظ كركرهاي براي بلندتر‌كردن ديوارهاي پيرامون تأسیسات و اماكن حساس ميتوان بهره گرفت. حفاظ كركرهاي به‌دليل عدم مقاومت در مقابل باد هزينه كم‌تري نسبت به افزايش ارتفاع ديوار كه مستلزم مقاوم‌سازي پي ديوار مي‌باشد خواهد داشت و براي كاهش ديد به كار ميرود اين نوع موانع قدرت زيادي ندارد و تنها كاربردشان براي ممانعت از رويت داخل تأسیسات به كار ميرود
پلیت
پلیت صفحه كم ضخامتي است كه با استفاده از مصالح مختلف مانند سيمان، آهن سفيد و پلاستيك و… در انواع و با ارتفاع گوناگون در بازار ساخته و براي كاهش ديد به كار ميرود. اين نوع موانع قدرت زيادي ندارد و تنها كاربردشان براي ممانعت از رويت داخل تأسیسات به كار ميرود و معمولاً روي ديوارها نصب ميشود به همين جهت ميتوان آن را جز موانع تقويتي دانست (wikipedia)
استحكامات
يكي ديگر از موانع بدون ديد استحكامات است كه به سازه‌هاي موقتي اطلاق ميشود. استحكامات معمولاً با توجه به شرايط و امكانات و ميزان اهميت و آسيب پذيري نقاط حياتي و حساس در محل‌هاي مناسب و اطراف تأسیسات ايجاد ميگردند و ضمن اينكه مانع ديد دشمن ميشود، مانع اصابت مستقيم موشك بمب يا تركش اين سلاحها به تأسیسات يا تجهيزات گرديده و اثرات تركش و انفجار را به طور نسبي خنثي می نمايند. استحكامات به شكل زير طبقه‌بندي ميشوند:
خاك‌ريز
چنان‌چه تجهيزات در فضاي باز چيده شده يا درون ساختماني و با مقاومت مصالح معمولي قرار گرفته باشند با ايجاد خاك‌ريز با ارتفاع و قطر مناسب ميتوان در مواردي مانع اصابت مستقيم بمب و موشك به تأسیسات و تجهيزات گرديده و در اكثر موارد مسير تركش و موج انفجار به طرف تأسیسات را سد كرد.
كيسه شن
در صورتي كه فضاي لازم براي ايجاد خاك‌ريز با شيب مناسب وجود نداشته باشد با چيدن گوني‌هاي پر از شن و ماسه در چندين رديف و روي هم ميتوان به نتايج مورد نظر براي حفظ تأسیسات دست يافت.
علاوه بر محصوركردن تأسیسات و تجهيزات ميتوان از كيسه شن به عنوان پوشش محافظتي نيز استفاده كرد (مثل لوله‌هاي زميني انتقال نفت)
دال بتني، شبكه شن يا استوانه بتني
استفاده از اين وسائل زماني توصيه ميشود كه تداوم تهديد محتمل باشد.
ساختمان ها
دومين مانع پس از حصارها ساختمان ها هستند . ساختمان ها به لحاظ مصالح تقسیم ميشوند به:
1 بتن مسلح (آرمه) كامل؛
2 تركيب بتن آرمه وآهن؛
3 اسكلت فلزي؛
4 آجري با طاق ضربي
و به لحاظ كاربردي تقسيم ميشوند به:
1 اداري؛
2 نظامي؛
3 اطلاعاتي؛
4 انتظامي؛
5 تجاري؛
6 شخصي
ساختمان هاي چند منظوره
ساختمان هايی كه قسمتي از موانع دور تأسیسات را تشكيل ميدهند و از آنها به غير از كارهاي معمولي به‌منظور موانع هم استفاده ميشود و ارتفاع آنها كمتر از يك ساختمان دوطبقه معمولي ميباشند و براي جلوگيري از واردشدن افراد غيرمجاز به پشت بام آنها ، بايد تحت مراقبت قرار گيرند .
دريچه هاي مربوط به تسهيلات شهري و خدمات رفاهي
دريچه هاي مربوط به تسهيلات شهري مانند لوله هاي فاضلاب و مسيل ها و مجراهاي تخليه آب و كانال هاي آب و نهرهاي سرپوشيده و دريچه هاي مربوط به هواكش ها و ساير دريچه ها بايستي تحت اقدامات حفاظتي قرار گيرند و با استفاده از موانع مصنوعي مانند حفاظ كركرهاي يا ميله هاي آهني، توري هاي مشبك سيمي يا زنجيرهاي حلقه اي بهم پيوسته، مسدود و مورد حفاظت قرار گيرند دريچه ها از داخل بايد قفل شده باشند در صورت استفاده از لولاها، اين لولاها و قفل ها بايد در قسمت داخلي تعبيه گردند.
قفل و كليد
يكي ديگر از موانع حفاظتي قفل است. قفل ها ابزاري هاي براي بسته نگه داشتن درب‌ها هستند به طوري كه هر قفلي را فقط با كليدش ميتوان باز كرد و از نظر ساختار، سيستم و كيفيت داراي تنوع بسيار وسيعي هستند قفلها يكي از ابزارها و شيوه هاي سيستم كنترل دسترسي محسوب ميگردد كه در جاي خود در مورد سيستم كنترل دسترسي توضيح داده خواهد شد.
تاريخچه قفل
در چين و مصر بيش از ۴۰۰۰ سال قبل از نوعي قفل چوبي استفاده ميشد. در قرن پانزدهم ميلادي٬ صنعت‌گران اروپايي قفلهاي سادهاي از فلز ساختند. اولين بار قفلهاي طرح جديد را «رابرت بارون» و «ن جوزف» برامه در دهه ۱۷۸۰ ميلادي در انگلستان ساختند. قفل استوانهاي را «لينوس يل جونيور» در سال ۱۸۶۵ ميلادي در آمريكا ساخت. بعضي قفلها اصلاً كليد ندارند؛ و رمزي يا الكترونيكياند در قفل رمزي از رمز استفاده ميشود. با چرخاندن حلقههايي يا فشار دادن دكمههايي رمز را به قفل ميدهند تا باز شود؛ و قفلهای الكترونيكي هم با انواع شيوههاي مختلف كه از ايمني بالايي برخوردار است باز ميشوند و بعضي از قفلها هم ، زماني هستند اين قفلها درب‌ها را در زماني معين بسته نگه ميدارند و در زمان معيني هم باز نگه ميدارند (ستاد مشترك سپاه، بي تا)
(برای اطلاعات بیشتر در خصوص تاریخ قفل و کلید به آدرس www.aassam.com رجوع کنید)
قفل ها يكي از رايج ترين ابزارهاي حفاظتي ميباشند كه تمامي اماكن و سازهها و كانتينرهاي داخل تأسیسات را بايد به هنگام عدم استفاده قفل كرد اگر چه قفلها مقبولترين ابزار حفاظتي مي‌باشد. اما بايد توجه گردد كه آنها مانعي قطعي در برابر ورود افراد غيرمجاز نمي باشند و صرف نظر از كيفيت يا هزينه آنها صرفاً نوعي ابزار تاخيري محسوب ميشوند كه بازكردن آنها با صرف نيرو و كاربرد ابزار مناسب امكان‌پذير است.
ضمناً استفاده از قفل و كليد در تأسیسات طبقه‌بندي شده بايد تابع مقررات و ضوابط تعيين شده از سوي حفاظت باشد.
علائم هشداردهنده
يكي ديگر از موانع حفاظتي؛ علائم هشدار دهنده است. اين نوع موانع فاقد جنبه فيزيكي است و بيشتر جنبه بازدارندگي رواني دارد تا افراد مطلع شوند كه به مناطق ممنوعه وارد ميشوند و در صورتيكه ورود آنان غيرمجاز مي‌باشد از ورود به محوطه ممنوعه خودداري نمايند و از محل دور شوند. بنابراين به جهت مطمئن‌شدن از اينكه افراد رهگذر مطلع شوند كه به مناطق ممنوعه وارد ميشوند، بايستي اقدام به نصب علائم هشداردهنده كافي نمود. اين علائم به افراد هشدار ميدهند كه به منطقه ممنوعه نزديك شدهاند و ورود به آن ممكن است خطر مرگ را به دنبال داشته باشد. اين علائم بايد در امتداد موانع فيزيكي منطقه ممنوعه و در هر يك از نقاط ورودي نصب گردند، جايي كه به وضوح ديده شده و مورد فهم افرادي كه به محيط اطراف نزديك ميشوند قرار گيرند در مناطقي كه زبان انگليسي مورد استفاده قرار ميگيرد، بايد علاوه بر استفاده از زبان محلي، از اين زبان نيز براي نوشتن علائم هشداردهنده استفاده كرد. كلمات نوشته شده روي آنها دلالت بر هشدار در خصوص منطقه ممنوعه خواهند كرد. علائم بايد به فواصل كمتر از 50 متر از يكديگر نصب گردند.
علائمي كه نشانگر حالتهاي ورود به تأسیسات نظامي يا منطقه ميباشند بايد بهطور واضح در تمامي وروديهاي اصلي نصب گردند. اين علائم بايد در شرايط معمولي و از فاصله كمتر از 150 متر به ورودي واضح و خوانا باشند. اينگونه علائم نوع ورود را مشخص ميكنند (مثل بازرسي فرد، خودرو، بستهها و غيره) يا ورود وسايل غيرمجاز و ممنوع (مثل دوربين، كبريت و فندك) را نشان ميدهند.
علائم يا اخطارها سمت مناطق ممنوعه را نشان داده و در صورت لزوم نوع وسايل مجاز و قابل ورود بايد بهطور خوانا در تمامي وروديها و ساير نقاط محيط اطراف نشان داده شوند.
برج هاي حفاظتي
در مواقعي كه از موانع بدون ديد بهعنوان حصار در تأسیسات استفاده ميگردد. اين موانع مانع اشراف و ديد نگهبان نسبت به محيط بيروني خواهد شد و در نتيجه نگهبان نسبت به فعاليتهاي خارج از محيط بيروني خود بي‌اطلاع ميماند و در صورت تهاجم به تأسیسات نميتواند محل رخنه يا تحرك دشمن را شناسايي نمايد. به طور معمول براي رفع اين مشكل از برجكهاي ديده‌باني استفاده ميشود ارتفاع اين برجكها بيش از ارتفاع موانع است و نگهبان ميتواند بر فراز آن محيط بيروني خود را تحت نظر داشته باشد. مشكلي كه در اين حالت وجود دارد عدم تحرك نگهبان است و نگهبان به يك هدف ثابت تبديل ميشود؛ و همچنين وجود برجكها در تأسیسات درون شهري به‌دليل مشرف‌شدن نگهبانان به داخل منازل شهروندان از نظر اخلاقي بار منفي دارد
ديدباني اطراف محيط تنها از طريق برجكها كفايت نميكند و تمامي تأسيساتي كه از برجهاي نگهباني استفاده مينمايند بايستي مجهز به يك نيروي پشتيباني‌كننده براي مواقع ضروري باشند. بهر حال، تمام برجها بايستي حداكثر شعاع ديد را ارائه دهند و از طرفي بايد براي حفاظت در مقابل آتش سلاحهاي سبك مقاوم ساخته شوند .
هر چه ارتفاع برج زياد باشد، محدودهي ديد در خلال ساعات روز از طريق روشنایی طبيعي و در شب توسط وسايل روشنایی مصنوعي بيشتر خواهد بود در تاريكي شب و هنگام ابري بودن هوا، ميزان ديد كاملاً كاهش پيدا مينمايد و در اين صورت بايستي از سيستمهاي ديگر نگهباني استفاده كرد. برجك نگهباني در چند تيپ ساخته ميشود و ارتفاع معمول آن 6 تا 9 متر به شرح زير مي‌باشد:
1 برجك با اتاقك بدنه فلزي (برجك نگهباني معمولي)
اين نوع برجك نگهباني معمولترين و پر مصرفترين نوع بوده و سقف و ديوار آن عايق حرارتي ندارد و در اطراف آن معمولا راهرويي به عرض 60 تا 70 سانتي‌متر در نظر ميگيرند
2 برجك با اتاقك كانكسي (برجك نگهباني كانكسي)
اين نوع برجك نگهباني مناسب مناطق سردسير يا گرمسير است و از نظر ساختار اصلي تفاوت زيادي با برجك نگهباني معمولي ندارد با اين تفاوت كه ديوارهاي آن از ساندويچ پانل بوده و عايق حرارتي قوي محسوب ميشود و باعث ايجاد شرايط رفاهي مناسب براي نگهبان ميگردد. اين نوع برجك ميتواند يك سقف يا دو سقف، بنا به سفارش خريدار باشد؛ ولي در هر دو صورت سقف اتاقك (سقف زيرين) مجهز به عايق حرارتي مي‌باشد و سقف بيروني فقط ورق فولادي است كه مانع تماس مستقيم سقف زيرين با تابش خورشيد يا برف گرديده و جلوي انتقال حرارت نامطلوب را ميگيرد، از سويي ديگر راهرو اطراف اتاق را از بارش باران محافظت مي نمايد سقف كاذب داخلي با جنس MDF يا PVC در هر دو نوع وجود دارد و در اطراف آن معمولا راهرويي مسقف به عرض 60 تا 70 سانتي‌متر در نظر ميگيرند.
3 برجك با اتاقك ضدگلوله (برجك نگهباني ضدگلوله)
اين نوع برجك نگهباني مناسب مناطق مرزي يا پرخطر است و از نظر ساختار اصلي تفاوت زيادي با ساير برجكهاي نگهباني دارد با اين تفاوت كه ديوارهاي آن از بيرون با ورق فولادي مناسب پوشش داده شده و لايه بعدي آن ساندويچ پانل دو رو ورق با رنگ كورهاي است كه عايق حرارتي قوي محسوب ميشود و در برابر آتش‌سوزي هم مقاوم است و شرايط ايمني مناسبي براي نگهبان ايجاد مينمايد. اين نوع برجك ميتواند يك سقف يا دو سقف باشد ولي در هر دو صورت سقف اتاقك (سقف زيرين) ضدگلوله و مجهز به عايق حرارتي مي‌باشد و سقف بيروني فقط ورق فولادي است كه مانع تماس مستقيم سقف زيرين با تابش خورشيد يا برف گرديده و جلوي انتقال حرارت نامطلوب را ميگيرد و در اطراف آن معمولا راهرويي مسقف به عرض 60 تا 70 سانتي‌متر در نظر ميگيرند شيشهها ضدگلوله است وليكن نوع آن متناسب با نوع تهديد منطقهاي (مقاوم در برابر گلوله كلت يا سلاح خودكار) مشخص ميشود استفاده از سيستم ديده‌باني مناسب، سيستم هدف‌ياب مناسب و سيستم ديد در شب و استفاده از وسايل مادون قرمز در برجها و موانع اطراف هم مهم مي‌باشد و بايد مد نظر قرار گيرند
جاده هاي پيراموني و حريم حفاظتي
در تأسیسات حساس و حياتي در صورتي كه موانع پيرامون تأسیسات، وسيع و طولاني باشد. در اين صورت از جاده ي داخلي دور محيط براي خودروهاي گشت حفاظتي استفاده ميشود. جاده هاي موجود در داخل اين مناطق تا حد امكان بايد نزديك موانع پيرامون محيط باشند و اماكن داخل تأسیسات بايد به وسيله حريم حفاظتي از موانع پيراموني فاصله داشته باشند. منطقه حريم حفاظتي بايد عاري از علفهاي هرز، زباله و ساير موادي باشد كه مؤثر در اختفا فردي است كه قصد ورود به منطقه را دارد.
ورودي هاي تأسیسات
ورودي هاي فعال در اطراف تأسیسات به نحوي بايد طراحي شده باشند كه نيروهاي حفاظتي كنترل كامل بر محيط داشته باشند. اين عمل از طريق ايجاد ورودي هاي كافي به جهت حداكثر كنترل ورود و خروج خودرو و ايجاد نور كافي براي بازرسي سريع و مناسب انجام ميشود. در ساعات غيرموظف دروازه هاي تأسیسات بايستي قفل شده و در زمان تاريكي چراغ هاي آنها روشن شده و به صورت نوبهاي به وسيله يك خودروي سيار مورد بازرسي قرار گيرند، مضافاً بر اينكه از سيستمهاي هشداردهنده نيز بايد استفاده نمود درب ها و پنجره هاي ساختمان هم بايد قفل شده و چراغ هاي آنها روشن گشته و بازرسي شوند دروازه ها و ورودي ها بايد از ايمني قابل قبولي برخوردار باشند و با رعايت موارد امنيتي ساخته شده باشند.
براي حفظ ايمني لازم است تا در احداث راه هاي ورودي به حداقل ممكن اكتفا گردد و در صورت لزوم بايد موانع خودرويي را در مقابل ورودي خودروها نصب نمود و نورپردازي مناسب هم در نظر گرفته شود درب‌هاي ورودي فعال بايد به گونهاي طراحي گردد كه نيروهاي محافظ كنترل كامل را در دست داشته باشند و ورودي هاي نيمه فعال، مثل درب‌هاي عبور خودرو كه به طور نامنظم استفاده ميشود بايد در موقع عدم استفاده، قفل گردد. درب‌هاي ورودي به هنگام بسته‌بودن از نظر استقامت بايد قابل مقايسه با موانع به كار گرفته شده در حريم تأسیسات باشد.
كنترل موانع
از آنجائيكه ممكن است موانع به مرور زمان يا توسط دشمن صدمه ببينند، بنابراين بايد حداقل هفتهاي يك بار آنها را مورد بازرسي قرار داد نگهبانان بايستي مواظب اين نارسائي ها باشند، مثل سوراخهاي ايجاد شده در درون و زير موانع و ….
ادامه دارد…