درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-7
عنصر يا ركن دفاع
دفاع يعني مقابله موجود زنده با خطري كه او را تهديد مينمايد تا با واكنش مناسب بقاي خود را تضمين نمايد. البته دفاع انسان نسبت به حيوان بسيار متفاوت است زيرا انسان به قدرت تفكر و انديشه مجهز است و با توجه به علوم و فنون مدرن ميتواند شيوه دفاع خود را تغيير دهد و از طرف ديگر انسانها مختار هستند تا روش دفاعي مناسبي را انتخاب نمايند ولي حيوانات مثلاً با روشهايي مثل نيش‌زدن، فراركردن و… از خود دفاع مينمايد و هيچ وقت هم قادر به تغييردادن اين روشها نيستند عنصر دفاع در پدافند متغير وابسته به تهاجم و ابزار و امكانات و شرايط موجود ميباشد و داراي وجوهي است.
وجوه دفاع
دفاع يكي از متغيرهاي وابسته و مهم در حوزه اقدامات پدافندی است كه با گستردگي و پيچيدگي فراواني همراه است و اگر اين اصل بديهي را بپذيريم كه بهترين دفاع حمله است در آن صورت ميتوانيم براي دفاع نقش دو وجهي و دوگانه قائل شويم به طوريكه در بعضي موارد مشاهده ميشود دو بازيگر مهاجم و مدافع براي رسيدن به هدف خود هر يك نقش تدافعي و تهاجمي را باهم ايفا ميكنند. مثلاً چنان‌چه يك بازيگر خلاق و توانا متوجه شود از سوي حريف مورد تهديد و مراقبت قرار گرفته است اگر در عين حال كه نقش تدافعي خود را حفظ كرده است بلافاصله به‌منظور حفاظت از اهداف خود، او هم متقابلاً به كنترل حريف و ايجاد اختلال در سيستم فرماندهي و حتي نابودي او اقدام نمايد و به اين ترتيب او در ابتدای كار در نقش بازيگر تدافعي ظاهر شده و پس از اينكه با انگيزه دفاع از هدف به حريف تعرض و تهاجم نموده است همزمان نقش بازيگر مهاجم را هم داشته است.
ساز و كارهاي دفاع در پدافند
عنصر دفاع در سيستم های پدافندی داراي ساز و كارهاي خاص خودش است كه در شش مقوله كلي ميتوان تعريف نمود:
ساز و كار ممانعت يا جلوگيري در دفاع
ممانعت عبارت است از جلوگيري از دستيابي مهاجمين به اهداف حفاظتي كه به اشكال مختلف ميتواند انجام پذيرد؛ مانند حصاركشي، طبقه بنديكردن، اختفا و استتار، كنترل و اعمال محدوديت در دسترسي افراد، تعيين صلاحيت افرادي كه به اهداف دسترسي دارند.
ساز و كار بازدارند گي در دفاع
بازدارندگي اقدامي ابتدايي است كه ميبايد در اجرا و طراحي حفاظتی پيگيري شود. معمولاً مقوله بازدارندگي با دوشيوه نظامي و قانوني امكان‌پذير ميباشد. در بازدارندگي به شيوه نظامي سعي ميشود هر گونه تهاجم به هدف حفاظتي را از نظر نظامي غيرممكن و پرهزينه نشان داده شود به طوريكه هرگونه اقدام به تهديد حريف متقابلاً با خطر پاسخ شديد مقابله به مثل مواجه خواهد شد و در باز دارندگي قانوني هرگونه اقدام سوء عليه هدف از منظر قوانين كيفري بسيار نامطلوب و زيانبار جلوه داده ميشود. مانند تصويب قوانين بازدارنده كيفري و جنايي عليه جاسوسان و خراب‌كاران به طوريكه دشمن بداند كه هرگونه تهاجم بي‌پاسخ نخواهد بود و مجازات سنگيني در بر خواهد داشت.
ساز و كار تهديد شناسي در دفاع
تهديدشناسي؛ علم شناخت درست و به موقع تهديدات بالقوه است به طوريكه شناخت درست و به موقع تهديدات بالقوه قبل از وقوع يا در مراحل اوليه وقوع اين امكان را ميدهد تا با اقدامات پدافندي و دفاعي مناسب آن را بي‌اثر يا كم‌اثر كنيم. مثلاً دانستن اينكه دشمن از چه شيوه هاي براي تهاجم استفاده ميكند يا توانايي تخريب يك تهديد طبيعي مانند زلزله از نظر كمي و كيفي بر تأسیسات مورد حفاظت چه ميزان ميباشد براي به وجود آوردن آمادگي دفاعي بسيار مفيد و ضروري ميباشد.
ساز و كار آمادگي در دفاع
با توجه به اينكه نميتوان تمامي تهديدات را پيشبيني و از آن جلوگيري كرد بنابراين يكي از ساز و كارهاي دفاع ايجاد آمادگي و قابليتهاي لازم و موثر براي مقابله با تهديدات است.
ساز و كار واكنش در دفاع
واكنش عبارت است از اعمالي كه پس از وقوع تهديد اتخاذ ميشود و شامل، هدايت اوضاع و جبران خسارت وارده و تقويت‌كردن دفاع و سيستم حفاظت است. مانند اقداماتي كه بلافاصله براي تخليه مجروحين و پاكسازي محل و ترميم سريع خرابي انجام ميگردد.
ساز و كار فريب در دفاع
فريب هم مانند حفاظت يكي از فعاليت هاي چهارگانه ضداطلاعات ميباشد؛ لكن در ساز و كار دفاع هم نقش بسيار موثري خصوصاً در دفاع و پدافند غيرعامل دارد. در طبيعت هم خداوند حكيم و دانا تدبير فريب را به عنوان دفاع غيرعامل در بعضي از جانوران به وديعه گذاشته است. مثلاً گونه اي از پروانه ها براي محفوظ ماندن از شكار و خورده‌شدن و براي فريب دشمنان خود در صورت مواجه‌شدن با تهديد و خطر خود را به رنگ پروانه هاي بدمزه در مي آورد يا برخي از جانوران براي فريب دشمن از شكار بچه هايشان، خود را به مردن ميزنند تا دشمن را به سوي خود يعني يك هدف فريب جلب نمايد و به اين طريق با ارزانترين هزينه اقدام به دفاع نمايد. بنابراين فريب عملي است كه به‌منظور جلوگيري از برآورد صحيح از وضعيت موجود اجراء ميشود و به اين منظور اخبار گمراه‌كننده را تعمداً در اختيار حريف قرار ميدهند.
درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-7
ركن و عنصر «طبقه بندي» در اقدامات پدافندی
يكي ديگر از اركان كاربردي و رايج اقدامات پدافندی واژه «طبقه بندي» است و در لغت به معني، دسته‌بندي، رده بندي پديده هاي وابسته و مرتبط به هم و در اصطلاح حفاظتی عبارت است از تفكيك و ارزش‌گذاري بين يك دسته از موضوعات متشابه که به منظور حفاظت از آنان بایستی به ملاكها و معيارهاي خاص در تعيين حق تقدم و استفاده متناسب و بهينه از منابع سازمان در طراحي اقدامات پدافنی توجه نمود.
بر اين اساس به ارزش‌گذاري روي موضوعات و اهداف قابل حفاظت، طبقه بندي حفاظتي ميگويند با اين مقدمه معلوم ميشود كه طراحي حفاظت بر اساس نظام طبقه بندي تعيين و تعريف ميگردد. در نظام طبقه بندي تلاش ميشود تا هدف تهديد شونده بر اساس ميزان لطمه اي كه دسترسي حريف و افراد غيرمجاز يا تخريب عوامل طبيعي به امنيت ملي وارد ميسازد طبقه بندي شوند و هر چه ميزان طبقه بندي حساس‌تر باشد حفاظت از آن با دقت و هزينه بيشتري صورت ميگيرد و حيطه بندي آن شديدتر ميشود و افراد كم‌تري صلاحيت دسترسي به آن را پيدا ميكنند.
بنابراين منظور از طبقه بندي اهداف حفاظتي اختصاص‌دادن اقدامات حفاظتي مناسب براي هر هدف به اقتضاي محدوديت منابع سازماني اعم از بودجه، نيروي انساني، تجهيزات امكانات و اولويت ها ميباشد. به طوريكه با بالا رفتن طبقه‌بندي، سطح اقدامات تأمینی افزايش و با پايين آمدن آن، اقدامات حفاظتي كاهش خواهد يافت.
طبقه بندي حفاظتي يك لفظ قراردادي است كه فرهنگ و زبان مشتركي بين عوامل حفاظتي در سازمان هاي مختلف ايجاد خواهد كرد. اگر لفظ واحدي براي طبقه بندي موضوعات حفاظتي قرارداد نگردد هر كس به سليقه شخصي و تشكيلاتي خود اولويت هاي حفاظتي موضوعات و اهداف حفاظت را تعبير خواهد كرد كه موجب هرج و مرج خواهد شد.
اهداف طبقه بندي
به طوركلي هدف و دلايل طبقه بندي (همان) عبارت است از:
- تفكيك و دسته‌بندي موضوعات داراي ارزش خاص از موضوعات عادي؛
- تفكيك و دسته‌بندي موضوعات داراي ارزش خاص از يكديگر؛
- تعيين حق تقدم حفاظتي؛
- ايجاد محدوديت در دسترسي حريف و افراد غيرمجاز؛
- تعيين دقيق وظايف و اختيارات واحدهاي سازماني متناسب با ميزان طبقات؛
- صرف بهينه منابع سازماني متناسب با طبقات تعيين شده؛
- ايجاد وحدت رويه در توليد، انتشار، توزيع، ارسال و ساير موارد، متناسب با ميزان طبقات؛
- فراهم‌نمودن اجراي بهينه حيطه‌بندي «بر اساس صلاحيت و نياز مشتريان».
فوايد طبقه بندي
- تفكيك و جداسازي از موضوعات عادي و مقيد گرديدن به قيود ارزشي؛
- ايجاد محدوديت ، در دسترسي غيرمجاز به موضوعات؛
- طراحي و اقدام خاص جهت حفظ و نگهداري موضوعات؛
- افزايش ضريب اطمينان و دقت در حفظ و نگهداري موضوعات؛
- افزايش اشراف سازماني در توليد، گردش، نگهداري (همان).
مضرات طبقه بندي
- ايجاد تاخير در انجام ماموريت؛
- صرف هزينه هاي كلان از منابع سازماني به‌منظور حفظ و نگهداري موضوعات؛
- ايجاد پوشش و ممانعت از ذيحسابي و مميزي هاي قانوني؛
- ايجاد محدوديت در توليد، تكثير و گردش اطلاعات؛
- ايجاد محدوديت در كسب اطلاعات و انتشار آن توسط مراكز اطلاع‌رساني.
درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-7
ركن و عنصر «ابزارها و تجهيزات» پدافندی
يكي ديگر از اركان و متغيرهاي وابسته پدافند «ابزار و تجهيزات» حفاظتي ميباشد كه شامل جنگ‌افزارها، موانع فيزيكي، ابزارهاي فني از قبيل صوتي تصويري، سنسورهاي حساس و هوش‌مند، سيستم هاي روشنايي و… ميباشد كه به فراخور حال از آن‌ها در پدافند استفاده بهينه ميگردد و فقدان آن‌ها وجود پدافند از اهداف را غيرممكن و بي‌معني ميكند.
مهران ایزدی
درس قبل درس بعد
ادامه دارد….