عناصر مهم انسانی در رسانه
سواد رسانه ایی – 3
در قسمت های قبل اشاره شد: پيام ها مهمترين ركن رسانه ها بوده و صاحبان تکنولوژی توانسته اند رسانه ها را به دو بخش عمده رسانه خوب و رسانه بد تبدیل کنند و از برخی انواع رسانه ها شامل تلفن های همراه، نشریات، و سایر رسانه ها نام برده شد. سپس به ارکان اصلی تولید محتوا در رسانه شامل قالب پیام، مولف، صاحب رسانه، شیوه و روش های تولید پیام ، همنوایی ( همرنگ شدن) مخاطب با سایرین در فضای رسانه اشاره گردید و در انتها در خصوص چگونگی تاثیرات عناصر زمان و مکان در تولید محتوا صحبت به همراه پیشنهاداتی برای اینکه مخاطب در فضای رسانه چگونه حضور یابد ارائه شد.
در قسمت سوم به نقش عناصر انسانی در فضای مجازی پرداخته می شود.
عناصر مهم انسانی موثر در فضای رسانه
عناصر مهم انساني تاثیر گذار در فضای رسانه به صورت مثبت و منفی یا ثلبی و ایجابی در سه محور زیر عبارتند از :
- قدرت
- ثروت
- شهرت
قدرت:
قدرت: بعد از ایجاد، برای تداوم حیات؛ نیاز به برقرارکردن ارتباط با مخاطبین دارد، از این رو صاحبان قدرت تلاش می کنند تا بتوانند با بهره گیری از حداقل ها؛ بیشترین فرصت های ارتباطی را با مخاطبین فراهم کنند. یکی از این حوزه ها، حوزه رسانه است که امروزه نقش بسیار کلیدی در زندگی انسان ها دارد.
لذا شاهد هستیم رسانه ها ضمن اینکه ابزاري براي ايجاد و تداوم قدرت هستند، به واقعيتي در سير تحولات جهان تبدیل شده اند. و در جهان امروز هيچ اتفاقي نخواهد افتاد مگر اينكه رسانه ها در آن نقش دارند و حتی رسانه توانسته در مواردی تحولات جهان را نیز رقم بزند و خود را به مرحله ایی از توانایی برساند که تصور آينده انسان و دنياي بدون رسانه ها امكان پذير نگردد.
پیشنهاد:
حاکمیت های سیاسی که تبلوری از انواع قدرت هستند قادر خواهند بود از طریق رسانه در جهت تثبیت سیاست های خود از این فضا بهره بگیرند و از آنجا که سواد رسانه عملي است بسيار مهم و استراتژيك و اثر گذار است اگر جمهوری اسلامی بتواند سواد رسانه را درست بكار بگیرد، قادر خواهد بود در فعال كردن اشتغال و اقتصاد مقاومتي تاثیرات عمیقی را بجا گذاشته یا برای رفع بسياري از نيازهاي ديگر جامعه از رسانه بیشترین بهره را داشته باشد.
عناصر مهم انسانی در رسانه
ثروت:
اولین و آخرین اهداف انسان ها در زندگی روزمره تولید ثروت است. این ثروت می تواند؛ منابع اقتصادی بوده یا منابع معنوی و غیر اقتصادی باشد. از آنجا که ما بین اهداف و تولید ثروت ممکن است از نظر ایدئولوژی، ساختار فکری و مکتبی و ارزش های پذیرفته شده انسان ها تفاوت وجود داشته باشد بایستی ثروت را تنها در راستای اهداف انسان ها، مورد بررسی و ارزیابی قرار داد و برای آن به تنهایی ارزش ذاتی قائل نگردید.
بنابراین اگر ثروت را به معنای منابع قابل بهره برداری که شایسته استفاده در جهت رساندن انسان به اهداف او تعریف کنیم می توانیم رسانه را به عنوان یکی از ابزارهای مهم در دسترسی به منابع ثروت در جهت تولید ثروت قلمداد نمود.
این درحالی است که بسیاری از قدرت های امروزه در جهان تولید ثروت را به عنوان هدف و بنیان ساختار فکری خود قرار داده اند و از رسانه نیز چنین توقع و انتظاری دارند که بتواند برای آنان تولید ثروت و ارزش نماید. و لذا تمام فعالیتهای فنی و شکل دهی ساختارهای نرم افزاری و سخت افزاری خود را در این راستا تعریف کرده اند.
عناصر مهم انسانی در رسانه
شهرت:
رسانه به عنوان مهمترین رکن ارتباط با مخاطب توسط قدرت ها انتخاب و برگزیده شده اند و در تمامی سطوح و لایه های زندگی مخاطبین و جامعه نفوذ پیدا کرده است تا آنجا که می توان اذعان کرد رسانه ها سبك زندگي را تغيير داده اند و امروزه کمتر وسیله ایی است که بتواند به عنوان رقیب جدی در کنار رسانه، قدرت عرض اندام داشته باشد.
همچنین رسانه توانسته است با توجه به ویژگی های خود سایر منابع ارتباطی را در اختیار گرفته و ان را در خود جا دهد. از جمله، سخنرانی، کتاب، و حتی نشریات مکتوب و جلسات حضوری و….
اما همین رسانه برای اینکه بتواند در این فضای رقابتی جا نماند از خصلت و تمایلات انسانی علاقه مند به شهرت که ما در اینجا از ان به عنوان «شهوت شهرت» نام می بریم ، بهره برده و تلاش کند با برجسته نمودن این خصلت انسانی، اکثریت مخاطبین خود را در این فضا نگه دارد.
و چون به شهرت رسیدن و در آن ماندن مستلزم به روز بودن است، مخاطب باید مراقب باشد غافلگیر نشود زیرا امروزه به مدد رسانه، عصر، عصر غافل گيري هست و کسی می تواند مدعی شود غافلگیر نشده است که بتواند از علم روز و ابزار مناسب رسانه بخوبی استفاده کرده باشد.
برغم این موضوع باز شاهد هستیم بسیاری از مخاطبین در رسانه فقط وقت مي گذارنند، و تصورشان این است فعال هستند، در حالی که مخاطب فعال کسی است که بتواند در این فضا تولید محتوا کرده و تاثير گذار باشد.
عناصر مهم انسانی در رسانه
رسانه و فضای مجازی
امروزه در حوزه رسانه یکی از مهمترین و فعالترین و بلکه موثرترین رسانه در شکل دهی به افکار مخاطبین بدون شک فضای مجازی یا همان شبکه های اجتماعی هستند که در اینجا ما حوزه رسانه را در بخش فضاي مجازي مورد توجه قرار می دهیم.
فضای مجازی
فضای مجازی یا فضای حقیقی کدامیک واقعیت دارند:
تعابیر منقول از بزرگان دینی در خصوص حقیقت فضای مجازی به خوبی توانسته جایگاه و مقام این فضا را روشن نماید:
حضرت آیت الله جوادی آملی می فرمایند:
چیزی که امروز به عنوان فضای مجازی معروف شده، در اصل حقیقت است؛ چرا که مجاز را می شود کنار زد اما حقیقت را نمی توان؛ بنابراین فضای مجازی در اصل خودش حقیقت است، این سیم و تلویزیون که حقیقت نیست بلکه آن چیزی که معرفت و شناخت باشد حقیقت است. فضای فرهنگ و فکر و اندیشه، فضای حقیقت است.
یا در جای دیگر حضرت آیت الله بیان داشته اند:
فضای فرهنگ و فکر و اندیشه، فضای مجاز نیست، بلکه فضای حقیقت است! خواه از ابزار حسّی به دست آید یا از ابزار ماورای حِسّ باشد. چیزی که با اندیشه اندیشوران در ارتباط مستقیم است، پیامی را به ذهن منتقل می کند یا خصوصیّتی در نفس ایجاد می کند، این حقیقت است و نه مجاز! زیرا نه سیم حقیقت است تا بی سیم شود مجاز و نه چهره صفحه تلویزیون حقیقت است تا اگر چیزی بی صورت و بی تصویر بود مجاز شود؛ هر جا فکر است و اندیشه است و انتقال فکر و اندیشه و علم، حقیقت است. (1)
پس؛ اکنون که با فضای حقیقی روبرو هستیم باید اذعان کنیم آنچه وجود دارد اگر صددرصد آن نباشد قریب به صددرصد آن فضایی است که با زبان الگورتیم غیر ایرانی و توسط کسانی ساخته و ارائه شده است که دارای اهداف و خواسته های متفاوت با اهداف عالی خودی ها هستند تا جایی که ما در فرهنگ خودمان آنان را به نام بیگانه، دشمن، خصم، دیگران یا غرب و شرق و حتی شیطان نام می بریم.
عناصر مهم انسانی در رسانه
فضای مجازی و نوجوانان:
هرچند فضای مجازی در دنیای امروز دارای وسعت و عمق فراوانی از جمله: اقتصاد، سیاست، فرهنگ، اجتماع و … است اما در اینجا فقط به دو مورد از چگونگی تاثیر گذاری فضای مجازی در دو بخش نوجوانان و بازی ها اشاره می گردد.
در بررسی های انجام شده بسیاری از مشتریان این فضا را جوانان و نوجوانان تشکیل می دهند و علت آن در عواملی از جمله جدید بودن، بروز بودن و توان بروز رسانی و انطباق سریع و آسان فضای مجازی با خواسته ها و نیاز های نسل جوان در هر برهه ایی از زمان و مکان نام برد. بنابراین فضای مجازی به دلیل همین قابلیت ها؛ به خوبی قادر به حقيقت انگاره سازي، تصوير سازي تبدیل شده اند و توان ویژه ایی در فریب ذهن مردم پیدا کرده اند.
و از انجا که به قول امیر المومنین (ع) «إِنَّمَا قَلْبُ اَلْحَدَثِ كَالْأَرْضِ اَلْخَالِيَةِ مَهْمَا أُلْقِيَ فِيهَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ قَبِلَتْه» دل نوجوان مانند زمین خالى است، هر آنچه در آن انداخته شود، مى پذیرد.(2) رسانه ها در فضای مجازی به خوبی مخاطبین دائمی خود را پیدا کرده و بایستی پذیرفته شود امروزه جوانان و نوجوانان ما در زمین دیگران و امکاناتی که حتی برخی از زیر ساخت های فنی آن نیز در اختیار ما نیست، به صورت حضوری دائم و بعضا ناآگاهانه و چشم بسته فعالیت دارند و براحتی تبدیل به مخاطبی آسان و مشتریانی همیشگی برای محصولات و تولیدات کسانی شده اند که فرهنگ و آئین و سیاست و اندیشه و فکر آنان با ایرانیان بسیار متفاوت است. لذا بایستی نسبت به رفع این مشکل اساسی چاره ایی اندیشید.
فضای مجازی و بازی ها:
بازي هاي رايانه ایی به عنوان یکی از مهمترین قسمت های متنوع در فضای مجازی برای پر کردن زمان و اوقات مردم اختصاص یافته اند و به بخشي از زندگي و فكر نوجوان و جوان و حتی برخی از بزرگسالان تبدیل شده اند. تا آنجا که بازي ها یا «بازی درمانی» امروزه به يكي از راه هاي درمان اختلالات درماني تبدیل شده اند.
از این رو بازی رایانه ایی را بایستی به عنوان بخش عمده ایی از زندگي مردم تلقی نمود که توانسته است به خوبی فضای خالی الگو سازی و الگو پردازی را در ذهن پاک نوجوانان و جوانان پر کند.
بدین لحاظ است که قدرت اصلی صاحبان رسانه بخصوص در فضای مجازی به خوبی از فاکتور بازی یا همان گیم ها برای ایجاد فرصت های ثروت ساز مادی و معنوی بهره جسته اند و به صورت ساعتی و در هرلحظه به خلق انواع بازی ها و گیم ها و ارائه آن در فضای مجازی مبادرت می ورزند.
و به مدد تمایلات انسانی در خصوص «شهوت شهرت» از طریق بازی های رایانه ایی توانسته اند به بسیاری از اهداف خود برسند که بررسی آن به فرصتی دیگر موکول می گردد.
عناصر مهم انسانی در رسانه
برخی پیشنهادات :
- انتخاب، نظارت و کنترل بازی های رایانه ایی یا همان گیم ها باید در اولویت سرپرستان و اولیای نو جوانان قرار گیرد.
- در کنار بهره گیری از فضای مجازی تلاش گردد در زندگي روزانه طوري برنامه ريزي شود تا از تمام رسانه ها به نوعي استفاده گردد، از جمله كتاب، روزنامه، راديو، تلويزيون، اينترنت و شبكه هاي اجتماعي.
- هر چند روزنامه ها امروزه خيلي خبرهاي تازه و داغي ندارند، اما روزنامه ها رويكردها و تحليل هايشان می تواند مؤثر و مهم باشند.
- رسانه هاي حزبي و جناحي، شاخصی مناسب برای مدیریت دریافت خبرها و تحلیل ها به صورت ثلبی و و ایجابی هستند زیرا رسانه های این دسته از اقشار سیاسی برخي خبرها را كه متضمن منافع شان است، تامين کرده و بزرگ نمایی می کنند و با رنگ ولاب خاص به خورد مردم مي دهند و خبري كه بر خلاف منافع شان باشد، آنرا محو و نابود مي كنند و اصلا پوشش خبري نخواهند داد! لذا تفکیک در تولید محتوای این گونه خبرها که از سوی منابع خبری منتشر می شوند می تواند بر تصمیمات نهایی ما در پذیرش یا رد خبرها موثر باشد.
- با توجه به فراوانی رسانه ها و متفاوت بودن آنها، بایستی قادر باشیم از يك رژيم مصرف رسانه اي صحيح و با برنامه بهره ببريم، زیرا همانطوريكه غذاها و خوراكي ها دارای ارزش غذائي متفاوتي بوده، برخي عالي، برخي خوب، برخي متوسط، برخي نيز مضر و برخي نيز مسموم هستند و بايد از خوردن آنها پرهيز كرد، مخاطبین نیز بایستی قادر باشند رسانه ها را به عنوان خوراک ذهنی به همین شکل دسته بندی کرده و از آنان استفاده نمایند. بنابراین در مصرف کردن برخی از رسانه ها بایستی شدیدا پرهیز کرد و بر خی را با احتیاط به سراغشان رفت و برخی را حتما استفاده کنیم و برخی رسانه را همچون دارو تلقی کرده به عنوان دارو مورد بهره برداری قرار دهیم.
- استفاده بصورت صحيح و تركيبی از رسانه های خوب بایستی در دستور کار ما قرار بگیرد، يعني از تلويزيون، راديو، روزنامه، كتاب، شبكه هاي اجتماعي همه با هم و در زمان و فرصت مناسب و با محدودیت های اعمالی از سوی خودمان مورد توجه قرار بگيرند.
- از خود سانسوری و اعمال برخی تعصبات و رفتارهای محدود انگاری نسبت به برخی رسانه هایی که در منظومه فکری ما به عنوان خوب و نسبتا خوب قرار دارند به صرف تضاد نظر و سلیقه اجتناب بورزیم، زیرا قول مشهوری است که می گوید «الْانْسانُ حَریصٌ عَلی ما مُنعَ مِنْهُ» انسان ها نسبت به آنچه منع می شوند حریص تر و مشتاق تر هستند. (هرچند باید نسبت به قیود و ترازهای قیود توضیحات بیشتری ارائه گردد که به فرصت دیگری واگذار می شود).
خسرو علیزاده
با همکاری سرویس رسانه سایت تحلیل ایرانی