فنلاند سوئد در ناتو
«ناتو، همسایۀ دیواربه‌دیوار روسیه»
سرانجام توفانی که با جنگ اکراین وزیدن گرفت، در آستانۀ آن است که برگی از تاریخ را ورق بزند. فنلاند امروز رسماً اعلام کرد می‌خواهد به ناتو بپیوندد. این تحولی بزرگ در تاریخ سیاسی اروپاست! کافی است کمی رسانه‌های جهان را نگاه کنید تا به این مسئله پی ببرید… نشریۀ مهمی مانند اشپیگل می‌نویسد: «عصر جدیدی آغاز می‌شود». با هیچ توجیهی نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که پیوستن فنلاند به ناتو شکست بزرگی برای روسیه است.
هر چه از ابتدای جنگ گذشت و ترس اروپایی‌ها از میزان اراده و توانایی نظامی روسیه بیشتر ریخت، هم در کمک کردن به اکراین جسورتر شدند و هم در گسترش ناتو راسخ‌تر شدند. کیفیت و کمیت کمک‌هایی که از سوی غرب به اکراین سرازیر می‌شود، نشان می‌دهد غرب عزمش را جزم کرده تا اجازه ندهد روسیه در اکراین حتی یک پیروزی خفیف به دست آورد. البته مقاومت شگفت‌آور اکراینی‌ها نیز ارادۀ غرب را تقویت کرد، زیرا مطمئنند کمکشان به دست رزمندگان بااراده‌ای می‌رسد. مقاومتِ چند صد نیروی آزوف در کارخانۀ فولاد ماریوپول را باید در زمرۀ دلاوری‌های تاریخ بنویسیم؛ چه از اکراینی‌ها خوشمان بیاید چه نه.
سرانجام رسیدیم به نکته‌ای که در روز اول جنگ همین‌جا در اولین تحلیلم از جنگ نوشتم. گفته بودم:
«صورت‌مسئله‌ای که در رسانه‌ها و اذهان مطرح است، صورت‌مسئلۀ نادرستی است. مسئله مواجهۀ روسیه با غرب نیست! بلکه پرسش این است که «ملت‌های همسایه با روسیه در میان دو میدان جاذبۀ شرق و غرب چه باید بکنند؟» آن چیزی که باعث توسعۀ ناتو به شرق شد، خواست همین ملت‌ها بود، نه صرفاً خواست آمریکا یا کشورهای ناتو! این میل همسایگان روسیه به ائتلاف نظامی با غرب، ریشه در خاطرات بدی دارد که از خودکامگی‌های کرملین در ذهن دارند.»
پانزده سال قبل فقط یک اقلیت از اکراین‌ها تمایل داشتند اکراین به ناتو بپیوندند. هر چه درگیری با روسیه شدیدتر شد و تجاوزکاری روس‌ها جدی‌تر شد، تمایل به ناتو هم فزونی یافت. فنلاند و سوئد هیچ‌گاه تمایلی برای پیوستن به ناتو نداشتند، اما با دیدن خارکیف و ماریوپول که زیر آتش روس‌ها می‌سوختند، تغییر موضع دادند. هیچ کشوری بدون ارادۀ ملی (یعنی بدون تصویب پارلمانش) به ناتو نمی‌پیوندد. حالا اگر روسیه در برابر پیوستن فنلاند به ناتو واکنشی درخور نشان ندهد، متحمل شکست بزرگی شده است. کافی است به جواب مسکو به احتمال پیوستن فنلاند به ناتو توجه کنیم: مسکو پیوستن فنلاند به ناتو را تهدید بسیار بزرگی برای خود می‌داند. یعنی جنگ اکراین نه تنها یک تهدید را خنثی نکرد، بلکه تهدیدی بزرگ‌تر هم برای روسیه پدید آورد.
فنلاندو سوئد در یک قدمی ناتو
بیایید یک بار اهدافی را که مسکو در آغاز حمله به اکراین برمی‌شمرد، مرور کنیم: نظامی‌زدایی از اکراین، نازی‌زدایی، بازتعریف رابطۀ اکراین و روسیه و جلوگیری از پیوستن اکراین به ناتو. طبعاً با تحقق این اهداف از جدایی‌طلبان روس هم حمایت می‌کرد. اما ایدۀ «نظامی‌زدایی» که از ابتدا نیز ابلهانه به نظر می‌رسید، نه تنها محقق نشد که اکراین بیش از پیش تسلیح شد. «نازی‌زدایی» ــ یعنی خلع‌سلاح کسانی که روسیه آن‌ها را نازی می‌نامد ــ نیز مطلقاً محقق نشد. این طور که پیداست نیروهای آزوف حاضرند بمیرند اما اسلحه را زمین بگذارند! نزدیکی اکراین به غرب هم بسیار بیشتر شد. عملاً نهایت اتحاد نظامی و سیاسی میان اکراین و غرب پدید آمده است. اکراین دیگر بخشی از غرب است. وقتی روسیه فهمید نمی‌تواند به راحتی کی‌یف و بخش عمدۀ اکراین را تصرف کند، از جبهۀ شمالی عقب‌نشینی کرد و روی شرق تمرکز کرد تا کل دنباس در شرق و چند شهر استراتژیک را بگیرد. اما در این هدف نیز تا امروز بسیار ناموفق بوده. همین دیروز خبر رسید اکراینی‌ها روس‌ها را از اطراف خارکیف عقب رانده‌اند.
البته مشخص بود که پوتین می‌خواهد دامنۀ جنگ را کوچک کند و زودتر بساط آن را جمع کند (که پس از نابخردیِ شروع جنگ ایدۀ عاقلانه‌ای بود). اما هنوز نتوانسته یک پیروزی چشمگیر به دست آورد تا بتواند حتی همین ایده را هم پیاده کند. بلوف‌های روسیه هم یکی یکی توخالی از کار درآمد: ترساندن اروپایی‌ها از جنگ جهانی از همان اول هم مشخص بود پوچ است، زیرا روسیه متحدی که حاضر به جنگ در کنارش باشد ندارد. یگانه متحد جنگی‌اش، لوکاشنکو، نیز به رغم چرب‌زبانی برای پوتین نسبتاً عاقلانه عمل کرد. جنگ جهانی متحد می‌خواد که روسیه ندارد. جنگ هسته‌ای نیز از اول مشخص بود چیزی مگر بلوف نیست. جنگ هسته‌ای علیه اکراین؟ به‌کارگیری تسلیحات هسته‌ای علیه یک قدرت غیرهسته‌ای معنا و دلیلی ندارد. جنگ هسته‌ای در برابر یک قدرت هسته‌ای هم بی‌معناست! کسی که در خانۀ شیشه‌ای نشسته است، سنگ‌پرانی نمی‌کند. غرب که بیشتر از روسیه تسلیحات هسته‌ای دارد.
تعبیر جنگ هسته‌ای اسم رمز کسانی بود که در غرب بودند و به هر دلیلی دوست نداشتند کسی به اکراین کمک کند تا روسیه زودتر پیروز شود و غائله بخوابد ــ اینان یا منفعت مادی داشتند (مانند اولاف شولتس) یا منفعت ایدئولوژیک (مانند چامسکی).
فنلاندو سوئد در یک قدمی ناتو
حال فایدۀ پیوستن فنلاند به ناتو چیست؟ فنلاند ۱.۳۰۰ کیلومتر با روسیه مرز مشترک دارد و منازعات و جنگ‌های تاریخی هم با هم داشته‌اند (در یک گفتار جنگ فنلاند و شوروی را شرح داده‌ام). فنلاند یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های اروپا را دارد که بسیار هم مجهز و مدرن است و با پیوستن فنلاند به ناتو یک نیروی نظامی نیرومند، مدرن و پرشمار به ناتو اضافه می‌شود. ۲۸۰ هزار نیروی نظامی و ۸۷۰ هزار نیروی ذخیره در چنتۀ فنلاند است. بعید می‌دانم روسیه واکنش نظامی به فنلاند نشان دهد. ضمن این‌که با توجه به عضویت فنلاند در اتحادیۀ اروپا، بدون پیوستن به ناتو نیز حمله به فنلاند حمله به اتحادیۀ اروپاست و طبق اصل ۴۲ معاهدۀ لیسبون در صورت حملۀ نظامی به یکی از کشورهای اتحادیه (در اینجا یعنی فنلاند)، دیگر کشورها باید در کنار آن کشور بایستند. به این ترتیب، به گمانم نهایت واکنشی که روسیه انجام خواهد داد این است که در کالینینگراد، استان برون‌مرزی روسیه در ساحل بالتیک، تسلیحات اتمی مستقر کند که این نیز واکنشی طبیعی و صرفاً صوری است.
فنلاند سوئد در ناتو
و آخرین پرسش این است که آیا فنلاند به سادگی به ناتو خواهد پیوست؟ احتمالاً چند کشور عضو ناتو کمی سنگ‌اندازی خواهند کرد، اما از آنجا که کشورهای بزرگ‌تر و به ویژه آمریکا از عضویت فنلاند (و سوئد) در ناتو حمایت می‌کنند، این مشکلات با مذاکرات حل خواهد شد. اولین کشوری که خواسته از این فرصت برای امتیازگیری استفاده کند ترکیه است. اردوغان گفته است فنلاند و سوئد خانۀ تروریست‌هاست. منظور او مبارزان و هواداران پ‌کاکا است که شمار زیادی از آن‌ها در اسکاندیناوی به سر می‌برند. اردوغان همیشه خود را فردی پراگماتیست نشان داده و با مذاکره راضی خواهد شد. بقیۀ مخالفان نیز، برای مثال احتمالاً مجارستان، با فشار دیگر اعضا راضی خواهند شد.
به این ترتیب، عواقب بسیار ناخوشایند حملۀ روسیه به اکراین که پیش‌بینی می‌شد، یکی یکی محقق می‌شود. متحدان تاریخی روسیه به دشمنان روسیه تبدیل شدند. بریتانیا که در دو جنگ جهانی بازوی پیروزی روسیه بود، عزمش را جزم کرده تا روسیه شکست بخورد و پیشاپیش به فنلاند و سوئد قول حمایت داده؛ وضع آمریکا هم که مشخص است. پارلمان آلمان با اکثریتی خیره‌کننده اجازه داد آلمان به اکراین تسلیحات سنگین بدهد. دل‌های مردم اروپای شرقی بیش از پیش از روسیه رمید و پیروزی در اکراین نیز فعلاً دور از دسترس است و اکراین پیشاپیش به یک عضو مهم و اساسی غرب تبدیل شد… دولتمردان غربی فعلاً در صفند تا یک به یک به اکراین بروند و به زلنسکی ابراز ارادت کنند. با چند سطر دیگر از نوشته‌ام در روز نخست جنگ اکراین این متن را پایان می‌دهم:
فنلاند سوئد در ناتو
«روسیه خطا کرد! مرد دائم‌الخمری که به کتک زدن همسر و فرزندانش عادت داشت، سال‌ها بود وانمود می‌کرد خوش‌اخلاق شده و دیگر روی خانواده‌اش کمربند نمی‌کشد! اما باز روسیه به سراغ کمد قدیمی رفت، بطری‌های ودکا را درآورد، مست کرد و زن و بچه‌اش را زیر کتک گرفت. این بدترین پیام را به سایر همسایگان روسیه مخابره کرد.»
مجموعه نوشته‌های بنده دربارۀ جنگ اکراین را در این پست می‌توانید ببینید: «جنگ روسیه و اکراین»
مهدی تدینی