فراز:
به دنبال استقبال مخاطبین گرامی پایگاه تحلیل ایرانی از قسمت اول پژوهش مقایسه تطبیقی دستگاه اطلاعاتی جمهوری اسلامی (واجا) با دستگاه اطلاعاتی سابق بنام سازمان امنیت و اطلاعات کشور شاهنشاهی (ساواک) که به مناسبت چهلمین سالگرد تاسیس وزارت اطلاعات و به کوشش مجتبی قانعی از پژوهشگران مطالعات عرصه ملی تهیه شده است، دومین قسمت این پژوهش به تطبیق در عرصه ریاست و مدیریت عالی این دو دستگاه اطلاعاتی می پردازد….
2ـ در عرصه ریاست و مدیریت عالی
واژه مدیر و مدیریت در طول تاریخ همواره در کانون توجه پژوهشگران و اندیشمندان قرار داشته و همیشه از اهمیت ویژه ای در جوامع بشری برخوردار بوده است لذا بعنوان یک موضوع انتخاب و در بررسی تطبیقی به آن توجه شده است.
(ریاست و مدیریت عالی وزارت اطلاعات)
پس از تصویب قانون تاسیس وزارت اطلاعات که در تاریخ 27/05/1362 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده بود، در تاریخ 29/02/1362 قانون تعیین ضوابط و شرایط وزیر اطلاعات با تایید شورای نگهبان تصویب شد و این مسئله بسیار مهم بود که در تاریخ معاصر ایران بی سابقه بود و برای اولین بار در طول تاریخ اطلاعات ایران، شرایط احراز سمت وزیر اطلاعات بصورت قانونی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید شرایط به شرح زیر اعلام شد:
- تحصیلات وزیر اطلاعات در حد اجتهاد شرعی
- اشتهار وزیر اطلاعات به عدالت و تقوا
- عدم عضویت وزیر اطلاعات در احزاب، سازمان ها و گروه های سیاسی
بدین ترتیب بود که حجت الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری با احراز شرایط فوق الذکر بعنوان اولین وزیر اطلاعات منصوب و کار خود را آغاز نمود که تا شهریور 1368 بمدت 5 سال به طول انجامید.
حضرت امام (ره) در خصوص افراد متدین در وزارت اطلاعات چنین می فرمایند: (بیانات 19/12/1363)
از افتخارات جمهوری اسلامی این است که افراد متدین و متعهد و شخصیت های روحانی در چنین وزارتخانه ای هستند. آقای ری شهری را همه می شناسیم که شغل ایشان شغل دیگری است ولی خدمت به اسلام که از همه چیز لازم تر است، موجب شده است که ایشان از کار اصلی شان دست بردارند و به این کار حساس مشغول باشند. (دیدار با مدیران وزارت- اسفند 1363)
با در نظر گرفتن قانون شرایط وزیر اطلاعات و فرمایشات حضرت امام (ره) کاملاً محرز است که تصدی این پست حساس و کلیدی کار هر کسی نیست. این فرد که با جان و مال مردم سرو کار دارد باید حتماً ویژگی های خاص و ویژه را دارا باشد و از آن مهم تر اخذ رای اعتماد وزیر پیشنهادی از مجلس شورای اسلامی ایران است. همه این موارد و جزئیات دیگر حاکی از این است که وزیر دستگاه اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران با حداکثر دقت و ظرافت و حساسیت انتخاب می شود و پس از آن هم نظارت های جدی توسط دفتر مقام معظم رهبری مد ظله العالی، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و نهادهای دیگر بر عملکرد وزارت اطلاعات وجود دارد.
(ساواک و مدیریت عالی آن)
از عجیب ترین و باور نکردنی ترین موضوعات دوره حکومت پهلوی، فقدان تعیین شرایط برای تصدی پست ریاست ساواک می باشد. دستگاه مهم و حساسی که در همه شئونات مردم ورود می نماید. رؤسایی را به خود دید و آن را تجربه کرد که هیچ شرایطی برای رؤسا در نظر گرفته نشده است.
خیلی تلاش شد که از میان انبوه اسناد به جای مانده از رژیم پهلوی سند یا مدرکی بدست آید که حاکی از تعیین شرایط برای رئیس ساواک باشد ولی شواهد و قرائن نشان می دهد که سه شرط نانوشته و ناگفته رعایت می شد. شرط اول: حتماً باید نظامی و از امرای نظامی و انتظامی باشد. (این شرط در 22 سال عمر ساواک برای 4 رئیس ساواک و روسای ساواک استان ها رعایت می شد)
شرط دوم: وفادار به شاه باشد و اعلیحضرت رژیم پهلوی او را قبول داشته باشد و از سرسپردگی رئیس ساواک کاملاً مطمئن باشد.
شرط سوم: برای سرکوب مردم و دفاع از سلطنت- شاه- ولیعهد متعهد باشد و این شرط در عمل کاملاً رعایت می شد. تنها چیزی که شالوده این شرط بود، حفاظت از سلطنت و شاه و ولیعهدش با هر شیوه و روشی و حتی سرکوب مردم شریف ایران تحقق پیدا کرده بود.
بررسی پرونده پرسنلی روسای ساواک شامل تیمور بختیار- حسن پاکروان- نعمت الله نصیری- ناصر مقدم و روسای ساواک ادارات کل استان ها همگی سه شرط فوق را داشتند و در عمل کاملاً به آن متعهد بودند. بدین ترتیب سایه خشونت و سرکوب و خفقان طی 22 سال بر ملت شریف ایران حکم فرمایی می کرد. مهمتر از شرایط فوق الذکر عدم نظارت دستگاه های به ظاهر نظارتی و سازمان های بازرسی مانند مجلس ملی ایران، سازمان بازرسی کل کشور، دادگستری حکومت پهلوی بر عملکرد و اقدامات ساواک بود، این دستگاه های نظارتی حتی جرأت نزدیک شدن به ساواک را هم نداشتند و اگر فرد یا افراد حق طلبی هم از این دستگاه ها قصد ورود به حوزه عملکرد ساواک را داشت با درفش و داغ و شکنجه و اعدام مواجه می شد.
بررسی های بعمل آمده حاکی از آن است که کلیه گزارشات، شکایات مردم از ساواک بدون رسیدگی به بایگانی سپرده می شد و در صورت اصرار شکات به پیگیری خود یا این افراد سر به نیست می شدند یا چنان بلایی به سرش وارد می شد که از شکایت خود صرف نظر می کردند.
در این باره پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مجموعه های تلویزیونی و فیلم های سینمایی متعددی تولید شده است که ارائه فهرست آنان مثنوی هفتاد من کاغذ خواهد شد و علاقمندان می توانند با مراجعه به بانک های اطلاعاتی فیلم ها را انتخاب و آنها را ملاحظه نمایند.
ادامه مطلب…