چگونه ممکن است ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به تفاهم هسته ای دست یابند
تایم؛ 7 آگوست
نویسنده: گریگوری برو
چکیده:
حدود یک ماه پیش گزارشی منتشر شد مبنی بر این که ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به دستیابی یک تفاهم غیر رسمی نزدیک شده اند، که این تفاهم تنشهای آنها بر سر برنامه هسته ای این کشور را کاهش میداد. یک ماه بعد، پیشرفت در روند دستیابی به این تفاهم” محدود” و به نظر میرسید توافق آنها برای مبادله زندانیان به بن بست رسیده است. با این وجود هیچ صحبت جدیدی صورت نگرفته و روابط واشنگتن و تهران در هفته های اخیر تنش بیشتری پیدا کرده است.
اما هنوز خیلی زود است که دیپلماسی را مرده اعلام کنیم. همچنان فضای کافی برای هر دو طرف وجود دارد تا از تشدید تنش اجتناب کنند و درها را برای دیپلماسی بیشتر، هرچند تدریجی باز بگذارند.
چیدمان و ترتیبات ناگفته
از زمانی که تلاشها برای مذاکره مجدد در مورد توافق هسته ای اولیه 2015 در ماه اوت گذشته شکست خورد جمهوری اسلامی ایران غنی سازی اورانیوم خود را افزایش داده است تا جایی که احتمالاً ظرف چند هفته میتواند به سمت تولید و ساخت یک بمب پیش برود .بازگشت به توافق اولیه پس از خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از این توافق و اعمال تحریم های سخت و دردناک در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ غیر ممکن است. اما مقامات آمریکایی در سلسله مذاکراتی که در اوایل سال جاری برگزار شد، ترتیبات محدودتری را پیشنهاد کردند. اگر جمهوری اسلامی ایران موافقت کند که غنی سازی اورانیوم خود را کاهش دهد چندین شهروند آمریکایی را که اسیر است تحویل دهد حمایت خود را از روسیه متوقف کند و به طور کلی از اقدام علیه نیروهای آمریکایی مستقر در سراسر خاورمیانه اجتنابکند ، ایالات متحده چندین میلیارد دلار از منابع مالی بلوکه شده جمهوری اسلامی ایران را آزاد خواهد کرد پولی که در حال حاضر در حسابهای بانکی در عراق و کره جنوبی مسدود شده است.
با این پیشنهاد یک تهدید به وجود آمد اگر جمهوری اسلامی ایران که در حال حاضر اورانیوم را با خلوص 60 درصد غنی سازی میکند گام نهایی را برای غنی سازی تا 90 درصد مورد نیاز برای تولید سلاح هسته ای بردارد ایالات متحده احتمالاً با اقدام نظامی پاسخ خواهد داد.
وجود دور تازه مذاکرات برای حصول توافق این یک توافق هسته ای امر جدیدی نیست .ایالات متحده آن را به عنوان یک “تفاهم” در نظر گرفته است در حالی که جمهوری اسلامی ایران در مورد آن بسیار کمتر صحبت کرده است .اگر آنها واقعاً به توافق رسیده باشند انتظار نداشته باشید هیچ یک از طرفین آن را در بوق و کرنا کنند. برای رئیس جمهور جو بایدن گفت وگو با جمهوری اسلامی ایران با توجه به حمایت همه جانبه این کشور از جنگ روسیه در اوکراین و سرکوب اخیر اعتراضات داخلی خطرات سیاسی قابل توجهی به همراه دارد مقاماتایران ،از جمله حضرت آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران به ایالات متحده بی اعتماد هستند و آمریکاستیزی را در ایدئولوژی حاکمیت انقلابی سفت و سخت خود جای داده اند – بازگشت به مذاکره به قیمت اعتبار آنها در نظام یا سیستمی تمام میشود که حضرت آیت الله علی خامنه ای رهبر ۸۴ ساله این کشور نسبت به آن آگاه است . در حال حاضر تفاهم محدود برای جلوگیری از تشدید تنش به همان اندازه است که هر یک از طرفین مایل به بررسی آن هستند.
تفاهم کجاست؟
حتی این ترتیبات محدود مانند یک بالابر سنگین به نظر میرسد.
در تاریخ 5 جولای جمهوری اسلامی ایران به چندین نفتکش در حال عبور از خلیج فارس از جمله یک نفتکش متعلق به شورون، حمله کرد . ایالات متحده آمریکا هواپیماهای پیشرفته 35-F و نیروهای بیشتری را برای جلوگیری از حملات بیشتر جمهوری اسلامی ایران به خلیج فارس اعزام کرد. ایران به تامین هواپیماهای بدون سرنشین روسیه ادامه میدهد و به ساخت کارخانه تولید پهپاد در داخل روسیه کمک می کند .خروج غافلگیر کننده فرستاده ویژه بایدن در ایران، رابرت مالی مدافع تعامل دیپلماتیک به دلیل سوء استفاده از اسناد طبقه بندی شده و عدم پیشرفت در مبادله زندانیان نشان می دهد که تلاشهای دیپلماتیک امسال هیچ نتیجه مثبتی به همراه نداشته است.
با این حال در مورد مهمترین موضوع خطرناک – برنامه هسته ای در حال گسترش ایران – زمینه هایی برای خوش بینی محدود و محتاطانه وجود دارد ایالات متحده از ایران خواسته است تا ذخایر اورانیوم غنی سازی شده تا 60 درصد خود را متوقف و بنا بر گزارش ها ایران در اصل با این موضوع موافقت کرده است. این که آیا در واقعیت این کار را انجام خواهد داد به تمایل آن برای همکاری با بازرسان هسته ای سازمان ملل بستگی دارد در اوایل سال جاری ایران با گسترش نظارت سازمان ملل متحد موافقت کرد و حتی برخی اطلاعات را برای حل و فصل تحقیقات طولانی مدت سازمان ملل در مورد فعالیتهای هسته ای گذشته خود ارائه کرده است. این اقدام اندکی پس از آن صورت گرفت که بازرسان شواهدی مبنی بر غنی سازی اورانیوم توسط جمهوری اسلامی ایران تا 83.7 درصد وسوسه انگیز نزدیک به درصد مورد نیاز برای تولید بمب کردند جمهوری اسلامی ایران به سازمان ملل توضیح داده است که این افزایش غنی سازی اتفاقی بوده است.
منتظر اخبار خوب یا بد باشید
چشم انداز جمهوری اسلامی ایران ترکیبی از خوب و بد است در حالی که به نظر میرسد تنشها با ایالات متحده در حال وخامت و بدتر شدن است همکاری محدود بین تهران و بازرسان سازمان ملل حاکی از پیشرفت جزئی در موضوع هسته ای است. ایالات متحده به ایران نسبت به غنی سازی 90 درصدی هشدار داده است و تاکنون به نظر میرسد که ایران به این موضوع گوش میدهد ممکن است بدون برداشتن آخرین گام برای تسلیحاتی سازی ، به ذخایر خود اضافه کند. به زودی مشخص خواهد شد که آیا جمهوری اسلامی ایران واقعاً تصمیم میگیرد غنی سازی خود را کاهش دهد، همانطور که ایالات متحده به آن فشار آورده است زیرا انتظار میرود بازرسان سازمان ملل در مورد فعالیتهای غنی سازی ایران تا پایان ماه اوت گزارش دهند. در حال حاضر این یک سوال مطرح است و باید صبر” کنید و ببینید نتیجه این فعالیتها وضعیت متزلزلی است که هم آمریکا و هم جمهوری اسلامی ایران از تشدید تنش اجتناب می کند. در حالی که هر دو طرف شمشیر را از غلاف در می آورند به نظر نمیرسد که هیچ یک مایل به پیش بردن مذاکرات به سطح بعدی باشد. در صورت بروز بحران جدید یا تصمیم اسرائیل برای حمله به برنامه هسته ای ایران بدون همکاری ایالات متحده این وضعیت متزلزل میتواند به راحتی به یک رویارویی جدی تر تبدیل شود.
برخی ابزارهای تعامل هنوز در اختیار دولت بایدن است که میتواند این محاسبات را تغییر دهد و تهران را به پذیرش محدودیت در برنامه هسته ای خود و ادار کند. دارایی های مسدود شده جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به ویژه در کره جنوبی و عراق مدتهاست که به عنوان بخشی از بسته بازگشت به برجام مورد بحث قرار گرفته است اما هرگز توسط واشنگتن منتشر نشده است.
با این حال در حال حاضر وضعیت بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در نوعی بلاتکلیفی گیر کرده است. تفاهمی که یک ماه پیش به آن اشاره شد تا حد زیادی به صورت تئوری باقی مانده است اما در صورتی که جمهوری اسلامی ایران مایل به برداشتن گامهای لازم برای کاهش غنی سازی باشد گشایشی برای تنش زدایی وجود دارد. تفاهم ایران و آمریکا ممکن است به مذاکره نزدیک نباشند اما همچنان هم آماده رویارویی با یکدیگر نیستند در نتیجه این وضعیت ، حداقل، امیدی به بهبود اوضاع در کوتاه مدت ایجاد می کند .اما لازم به ذکر است که بدون هر گونه حرکت به سمت یک معامله جدید، احتمال یک بحران جدید بیشتر میشود .
گرگوری برو ، کارشناس و مورخ نفت و انرژی بین الملل سیاست خارجی ایالات متحده جنگ سرد روابط ایالات متحده و ایران و ایران مدرن است. او در حال حاضر یک تحلیلگر در گروه اوراسیا است