آیا تهران موفق به مهار تنش میان پاکستان و هند خواهد شد؟
الجزیره ؛ 10 می
در اقدامی دیپلماتیک که نشان دهنده نگرانی تهران از تشدید تنش بین دو همسایه مسلح به سلاح هسته‌ای در جنوب آسیا است، (آقای) عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه سفر رسمی خود را به اسلام آباد پایتخت پاکستان آغاز کرد. او سپس به دهلی نو پایتخت هند سفر خواهد کرد.
(آقای) عراقچی توضیح داد که هدف از این سفر «کاهش تنش‌ها بین هند و پاکستان» است.
وی خاطرنشان کرد:« ایران برای بحث در مورد مسائل جاری در منطقه با مقامات پاکستانی مشورت‌های نزدیکی خواهد داشت.»
او پس از دیدار با همتای پاکستانی خود گفت: «سفر ما به اسلام آباد سه هدف اصلی از جمله بررسی تحولات جاری بین آنها داشت.»
او افزود: «هند و پاکستان دو کشور دوست ایران هستند و البته پاکستان همسایه و برادر ماست. برای ما مهم بود که قبل از عزیمت به دهلی نو، از مواضع دوستان مان در اسلام آباد مطلع شویم.»
** روابط متعادل
تهران معتقد است هر گونه تشدید تنش بین دهلی نو و اسلام آباد تأثیر منفی بر امنیت ملی و منافع اقتصادی ایران خواهد گذاشت و بر همین اساس به دنبال ایفای نقش میانجی منطقه‌ای برای آرام کردن اوضاع است. تنش‌ها در جنوب آسیا، امنیت مرز شرقی ایران با پاکستان را تهدید می‌کند و مانع از اتصال منطقه‌ای و طرح های همکاری در بخش‌های انرژی و حمل و نقل می‌شود که ستون اساسی سیاست خارجی ایران را تشکیل می‌دهند.
تهران با وجود تنش‌های مکرر بین هند و پاکستان روابط قوی و متعادلی را با هر دو طرف حفظ کرده است. ایران با پاکستان مرز طولانی و همکاری نزدیک امنیتی و اقتصادی دارد. این کشور با هند نیز به ویژه در طرح‌هایی مانند بندر چابهار به عنوان دروازه حیاتی هند به آسیای مرکزی همکاری‌های راهبردی دارد.
(آقای) عراقچی همچنین خاطرنشان کرد که طرف پاکستانی را در جریان آخرین تحولات مذاکرات بین ایران و ایالات متحده قرار داده است و این امر نشان دهنده تمایل تهران برای هماهنگی گسترده‌تر با متحدان منطقه‌ای خود در بحبوحه تحولات سریع بین‌المللی است.
در همین رابطه عارف دهقاندار پژوهشگر امنیت بین‌الملل گفت که سفر وزیر امور خارجه ایران به اسلام‌آباد دارای ابعاد راهبردی است و بیانگر اهمیت فزاینده ای است که تهران برای همسایه مسلح به سلاح هسته‌ای خود یعنی پاکستان در چارچوب تعاملات پیچیده منطقه‌ای است.
او در مصاحبه با الجزیره نت خاطرنشان کرد:« یکی از اهداف اصلی این سفر، بحث در مورد تحولات سریع در روابط پر تنش بین هند و پاکستان بوده است. ایران به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در امنیت منطقه‌ای، به دنبال درک دقیقی از مواضع هر دو طرف و تلاش برای کاهش تنش‌ها است و از هرگونه تشدید تنش برهم زننده ثبات در شبه قاره هند، اجتناب می‌کند. شبه قاره هند بخاطر داشتن منافع اقتصادی و امنیتی یک منطقه حیاتی برای تهران به شمار می رود.
دهقاندار توضیح داد: (آقای) عراقچی همچنین حامل یک پیام سیاسی واضح است مبنی بر اینکه تهران به دنبال شفاف بودن با اسلام آباد در خصوص روند مذاکرات غیرمستقیم با واشنگتن است و می خواهد به طرف پاکستانی اطمینان دهد که به هیچ وجه تفاهم آتی با آمریکا منجر به از بین رفتن موازنه قدرت منطقه‌ای یا مشارکت‌های دوجانبه نخواهد شد بلکه ایران تقویت روابط را در صدر اولویت‌های خود قرار داده است.
** زدودن ترس و نگرانی ها
به گفته دهقاندار پژوهشگر، تهران به خوبی از نگرانی‌های بالقوه پاکستان در مورد پیامدهای تفاهم ایران و آمریکا بر امنیت منطقه‌ای آگاه است. از این رو، این دیدار بخاطر کاهش بخشیدن به نگرانی‌ها و گشودن کانال های مشورت بین دو طرف حائز اهمیت است.
دهقاندار هشدار داد:« ادامه تنش‌ها بین دهلی نو و اسلام آباد می‌تواند پیامدهای جدی برای امنیت ایران به ویژه در رابطه با مرزهای شرقی و مسیرهای تجاری منطقه‌ای این کشور به همراه داشته باشد و تهدیدهای مربوط به فعالیت‌های گروه‌های تندرو و شبکه‌های قاچاق مواد مخدر می‌تواند بر طرح‌های راهبردی مانند خط لوله گاز ایران – پاکستان – هند و به طور کلی همکاری‌های اقتصادی منطقه تأثیر منفی بگذارد.»
دهقاندار تأکید کرد:« ایران ثبات در شبه قاره را بخش جدایی‌ناپذیر امنیت ملی خود می‌داند. نقش ایران به عنوان یک میانجی بی‌طرف در مناقشات منطقه‌ای نه تنها با هدف تقویت موقعیت ژئوپلیتیکی خود بلکه به منظور محافظت از منطقه در برابر دخالت های خارجی شکل گرفته است زیرا دخالت های یاد شده می‌تواند بحران‌ها را پیچیده تر کرده و آنها را تشدید نماید.»
از سوی دیگر محسن روحی صفت دیپلمات سابق ایرانی در همین رابطه اظهار داشت:« پاکستان همسایه ایران است و تقریباً ۸۰۰ کیلومتر مرز مشترک با این کشور دارد. هند تا جنگ جهانی دوم همسایه هم مرز با ایران به شمار می رفت و این دو کشور هنوز هم یکدیگر را همسایه می‌دانند.»
روحی صفت در گفت وگو با الجزیره نت افزود:« تهران دارای پیوندهای عمیق فرهنگی، اجتماعی، زبانی و تمدنی با دهلی نو و اسلام آباد است زیرا شبه قاره هند بخشی از قلمرو فرهنگی ایران است. بنابر این هر گونه تنش یا ناآرامی در این منطقه بر امنیت و ثبات ایران تأثیر مستقیم دارد.»
** فشارها
به گفته روحی صفت، جنگ بین هند و پاکستان در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی، ایران را تحت فشار قرار داد و علیرغم نداشتن مشارکت در آن مجبور به اتخاذ برخی از مواضع شد.
روحی صفت هشدار داد :« دو طرف تسلیحات هسته ای در اختیار دارند و هر گونه رویارویی احتمالی در بردارنده تهدید مستقیم علیه ایران است زیرا این تسلیحات با توجه به انتشار مواد رادیواکتیو مانند اورانیوم ممکن است باعث آلوده شدن آب و خاک و محیط زیست شود. »
او همچنین هشدار داد: « یک درگیری هسته‌ای پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌ای برای منطقه و جهان در بر خواهد داشت و سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای را برای چند دهه تحت تأثیر قرار خواهد داد و تهران از این پیامدها در امان نخواهد بود.»
این دیپلمات سابق به بُعد جمعیتی این معادله اشاره کرده و خاطرنشان نمود: « جمعیت پاکستان بیش از سه برابر ایران است و هر گونه جنگ یا بحران اقتصادی و زیست‌محیطی می‌تواند تعداد زیادی از مهاجران را به سمت مرزهای ایران سوق دهد آن هم در زمانی که ایران فاقد ظرفیت اقتصادی یا جمعیتی برای جذب امواج جدید پناهندگان است.»
روحی صفت گفت : « منطقه نمی‌تواند جنگ جدیدی را تحمل کند و مردم هند و پاکستان برای رشد اقتصادی به ثبات نیاز دارند. »
وی افزود: « با توجه به بحران‌های فزاینده در افغانستان و تنش‌های جاری در خاورمیانه و جنگ اوکراین نمی‌توان در خانه همسایه آتش روشن کرد و دود آن همسایگان را تحت تأثیر قرار ندهد.»
او تأکید کرد: « هرگونه تشدید تنش در شبه قاره هند صحنه منطقه‌ای و بین‌المللی را پیچیده‌تر خواهد کرد و همه خود را در قلب این پیچیدگی‌ها خواهند یافت و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست».(م.غ)