افق های روابط ریاض – تهران پس از سفرآقای عبد اللهيان

افق های روابط ریاض – تهران پس از سفرآقای عبد اللهيان

الخليج اونلاین؛ ۲۰ اوت

سفر آقای حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه ایران به ریاض در روزهای هفدهم و هجدهم اوت ۲۰2۳ یکی از نتایج توافق ایران و عربستان به شمار میرود این سفر در راستای گام های برداشته شده جهت ایجاد اعتماد متقابل میان دو طرف به منظور تکمیل و حل و فصل تمامی پرونده های لاینحل مانده میان دو کشور شکل گرفت.

آقای عبداللهیان بلندپایه ترین مقام ایرانی است که به دنبال شکل گیری بحران میان دو کشور در سال ۲۰۱۶ از ریاض دیدن به عمل آورد وی در این سفر با شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد سعودی و فیصل بن فرحان وزیر خارجه سعودی و مقامات سعودی دیدار و گفت وگو کرد و همچنین از سفارت کشورش که در ژوئن گذشته بازگشایی شد، دیدن به عمل آورد.

اما برجسته ترین نکته در این سفر ویدئو انتشار یافته توسط رسانه ها و فعالان اجتماعی در مورد اظهارات وزیر خارجه ایران در طی کنفرانس مطبوعاتی مشترکش با همتای سعودی خویش بود که طی آن از خلیج فارس  نام برد.

این توصیف عامل ایجاد جر و بحث میان ایران و کشورهای خلیج فارس است و نام بکار رفته توسط ایران را مردود میدانند این موضوع یکی از پرونده های لاینحل و حساس میان دو طرف محسوب میشود.

** پرونده های لاینحل باقی مانده

لحن خوشبینانه بکار رفته توسط وزیران خارجه دو کشور ممکن است با مسائل پیچیده و پرونده های سخت و دشوار مواجه شود

آینده و چشم انداز روابط میان دو کشور را در معرض تهدید قرار دهد که برجسته ترین آنها پرونده های جنگ در یمن و سوریه و سایر کشورهای منطقه است.

پرونده یمن با توجه به ادامه تهدیدات حوثی ها مبنی بر هدف قرار دادن عربستان همچنان لاینحل باقی مانده است. این در حالی است که عمان سعی دارد به منظور پایان دادن به بزرگترین بحرانی که یمن در آن بسر می برد میانجیگری آغاز شده در آوریل گذشته خود را از سر بگیرد.

علاوه بر آن ارائه تسلیحات از سوی ایران به حوثی ها همچنان ادامه دارد و در همین رابطه واشنگتن و دولت یمن در ماه می گذشته از توقیف چند کشتی و قایق حامل تسلیحات برای گروه شبه نظامی حوثی ها خبر دادند در همین رابطه روزنامه آمریکایی “وال استریت ژورنال” در ماه مارس گذشته فاش کرد که ایران با توقف ارسال محرمانه محموله های سلاح به همپیمانان حوثی خود در یمن به عنوان بخشی از توافق به عمل آمده با عربستان موافقت کرده است.

اما در سوریه علیرغم عادی سازی شکل گرفته در روابط عربستان با رژیم بشار اسد ، تعیین سفیر سعودی در دمشق با تاخیر مواجه شد و در زمان تعیین شده انجام نگرفت رسانه های گروهی سوریه مخالف از اعمال فشارهای آمریکا بر عربستان به عنوان عامل این امر نام برده اند.

علاوه بر همه اینها مالکیت بر میدان نفتی الدره به عامل تنش دیگری میان دو طرف تبدیل شد؛ زیرا ریاض و کویت تاکید دارند که مالکیت مشترک بر این ثروت طبیعی تنها متعلق به آنها است در حالی که ایران میگوید که ترسیم مرزها می بایست خارج از چارچوب قوانین به رسمیت شناخته شده بین المللی صورت گیرد.

تکمیل کننده توافق پکن

دکتر عبدالله “باعبود” کارشناس روابط بین الملل و امور خلیج (فارس) و خاورمیانه معتقد است که این سفر ” بسیار حائز اهمیت و تکمیل کننده توافقنامه ای بود که میان دو طرف با میانجیگری چین شکل گرفت.

با عبود در گفت وگو با الخلیج اونلاین خاطرنشانکرد : بر اساس این توافقنامه توافق های شکل گرفته در زمینه همکاری در بخشه ای مختلف و فرآیند مبادله سفرا و همچنین انجام دیدارها میان مقامات دو کشور باید فعال شوند و این سفر در چارچوب توافق پکن انجام گرفت.

باعبود تاکید کرد عربستان در حال حاضر به طور اساسی بر حل و فصل اختلافات در زمینه مسائل امنیتی و اختلافات دو طرف در منطقه خلیج (فارس) همانند جنگ یمن و موضوع پرونده سوریه و سایر پرونده ها تمرکز یافته است.

وی افزود: این سفر حائز اهمیت است و باعث تعمیق و گسترش توافق ها و روابط و تحکیم روزافزون آنها خواهد شد. در واقع این سفر از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری تصور می کردند موافقتنامه پکن صرفا توافقی بر روی کاغذ است اساس این سفر در عمل ثابت کرد که دو طرف در جهت فعال شدن توافقنامه و حل و فصل اختلافات جدی هستند.

و بر همین اساس وی معتقد است البته این امر به معنای حل و فصل کامل اختلافات فیما بین دو کشور نیست؛ زیرا برخی از اختلافات یاد شده لا ينحل باقی خواهند ماند اما در عین حال گفت وگو و تبادل منافع و کاهش برخی از این اختلافات همچنان حائز اهمیت باقی خواهد ماند و میتوان آنها را در آینده حل و فصل کرد.

باعبود در ارتباط با جر و بحث پیش آمده در خصوص عبارت “خليج فارس” بکار رفته از سوی آقای عبداللهیان گفت: این موضوع خارج از چارچوب گفت وگو میان دو کشور قرار دارد زیرا نام خلیج فارس یک نام به رسمیت شناخته شده از سوی ایران است . اما کشورهای خلیج فارس در این خصوص با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

وی افزود: اخیرا بسیاری به جای خلیج عرب از اصطلاح “خليج ” استفاده می کنند اما در ارتباط با ایرانیان این موضوع کاملاً عادی است؛ زیرا آنان به این نام عادت کرده اند و این امر در گفت و گو هیچ تاثیری نخواهد داشت و تاثیر آن فقط در حوزه افکار عمومی و شبکه های اجتماعی باقی خواهد ماند به ویژه با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای جهان از جمله آمریکا و اروپا اخیرا به جای خلیج عرب از اصطلاح خلیج فارس استفاده میکنند

** اما و اگرها

اسلام المنسی تحلیل گر مسائل ایران نیز به نوبه خود در گفت وگو با الخلیج اونلاین اظهار داشت به طور حتم و یقین میان ریاض و تهران نزدیکی شکل گرفته است این نزدیکی نشات گرفته از تمایل دو طرف جهت حل و فصل مسائل لاینحل باقی مانده میان دو طرف است اما این تمایل با طمع ورزی های ایران در منطقه که تهران از آنها دست برنداشته، اصطکاک خواهد یافت

وی افزود: ایران در ارتباط با موضوع میدان سعودی کویتی الدره و سایر پرونده ها به جای حل و فصل ریشه ای این بحران ها به دنبال کاهش بخشیدن به آنها است و در عین حال میخواهد از دستاوردهای خود در یمن، سوریه، عراق و سایر نقاط محافظت به عمل آورد.

المنسى معتقد است ایران نمی خواهد از دستاوردهایی که در مراحل گذشته به دست آورده صرف نظر کند.

وی همچنین معتقد است: ایران به طور رسمی و عملی از طرح توسعه طلبانه خود در منطقه صرف نظر نکرده است.

اعتقاد دارد نزدیکی شکل گرفته میان ریاض و تهران از نظر ایران تلاشی در جهت خنک کردن برخی از مسائل داغ و پایان دادن به بخشی از این تنشها است بدون آنکه موضوع دخالتهای ایران در جهان عرب به طور ریشه ای حل و فصل شود.

وی المنسی بعید میداند که ایران از طمع ورزی های خود در جهان عرب دست بردارد.

وی در همین رابطه به بکارگیری اصطلاح خلیج فارس از سوی وزیر خارجه ایران در کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با همتای سعودی اش در ریاض اشاره کرد.

المنسى يادآور شد این امر حکایت از آن دارد که ایران از خط مشی و راهبرد خود صرف نظر نخواهد کرد هر چند به طور تاکتیکی به آرام کردن اوضاع روی آورده است اما همچنان میخواهد به قدرت مسلط منطقه تبدیل شود و نه تنها در قلمرو جغرافیایی خود بلکه در خارج از مرزهای خویش به ویژه در منطقه خلیج فارس میخواهد نفوذ داشته باشد .