ابوعبدالله جابر جعفی
آشنایی با تفاسیر قرآن(قسمت سوم)
معرفی تفاسیر قرآن:
الف – تفاسیر شیعه؛
از قرن اول هجری تاکنون تفاسیر زیادی توسط شیعیان بر کل قرآن، برخی سوره ها و یا برخی آیات نگاشته شده که شمار آنان از ۶۰۰ تفسیر تجاوز می کند و معرفی همه آنها نیازمند مجال دیگری، در اینجا صرفا به معرفی برخی تفاسیر مهم از قرون اولیه تا زمان حاضرخواهیم پرداخت؛ بعون الله تعالی.
تفسیر القرآن اثـر ابوعبدالله جابر جعفی (متوفای۱۲۸ق )
۱- تفسیر القرآن اثـر ابوعبدالله جابر جعفی (متوفای۱۲۸ق ) فرزند یزید بن الحرث بن عبد یغوث جعفی تابعی از مفسران شیعه و محهدثین تابعین بود. وی حدیث و تفسیر را از محضر امام محمدباقر (ع) اخذ کرد و از خواص و ملازمین امام(ع)بود.
تـفـسـیر مورد بحث به زبان عربی و به شیوه منقول و ماثور است و این تفسیر از املاء حضرت امام ابی جعفر محمد الباقر (ع) است. شیخ طوسی او را از اصحاب امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) شمرده است. فرات کوفی در تفسیر خویش معروف به تفسیر فرات سی و دو عنوان اسناد تفسیر آیات را از وی نقل کرده است که تمامی آنها در شان و فضایل حضرت امیرالمؤمنین علی (ع)و خاندان عصمت و طهارت است.
از جـمله در تفسیر آیه ۴۸ سوره النساء «ان الله لا یغفر ان یشرک به ویغفر ما دون ذلک لمن یشاء»
به نقل از جابر از حضرت باقر (ع) قال (ع): یا جابر ان الله لا یغفر ان یشرک بولایة علی بن ابی طالب (ع) و طاعته و اما قوله : و یغفر مادون ذلک لمن یشاء: فانه ولایة علی بن ابی طالب. (ع)
به همین علت نجاشی می گوید:«در باورهایش نارسایی وجود دارد. «آری، او درباره امامان اهل بیت عقیده ای برتر و والاتر از دیگران داشت و همین موجب گردید که او را غالی بشمارند.
و هـمـچنین علی بن ابراهیم قمی در تفسیر خود معروف به تفسیر القمی در تفسیر آیه ۳۴ سوره بقره «واذ قلنا للملائکة اسجدوا لآدم” (بقره/سوره۲، آیه۳۴) به نقل از جابر بن یزید جعفی از ابی جعفر محمد بن علی (ع) روایت نموده و به تفسیر آیه می‌پردازد.
بعضی از عامه او را توثیق و روایات او را در کتب تفسیر و حدیث خویش ضبط نموده‌اند.
شیخ طوسی از ثقه بودن وی سخنی به میان نیاورده است ابن غضائری جابر را ثقه دانسته، ولی همه کسانی را که جابر از آنها روایت کرده، ضعیف شمرده است.
برخی مانند شیخ حر عاملی، محدث نوری و آیت الله خویی او را توثیق کرده و در صدد توجیه اقوال عالمان پیش از خود بر آمده‌اند.
در میان شرح‌حال‌نویسان سنی، برخی جابر را توثیق کرده‌اند؛ ولی بیشتر آنها به علت اعتقادات مذهبی نظیر رجعت، غلو و اینکه از اصحاب عبدالله بن سبا بوده، او را ضعیف شمرده‌اند.
تفسیر «جابر بن یزید جُعفی» متأسفانه مفقود شده و شاید اگر کسی کوششی را شبیه آن کاري که در مورد تفسیر ابوحمزه ثمالی انجام شده، در مورد این تفسیر هم انجام بدهد، امکان بازیابی بخش وسیعی از این تفسیر وجود دارد و نباید گفت که این تفسیر به طور کامل از بین رفته است، بلکه حجم قابل ملاحظه اي از اطلاعات و منقولات این تفسیر وجود دارد.
تفسیر القرآن اثر اَبانِ بن تَغْلِب، ابوسعید بن رُباح بَکری جُرَیری کِنْدی رَبَعی کوفی؛
(پایان قسمت سوم)