درس هایی از پدافند غیر عامل و پدافند عامل-8
عنصر يا ركن «تامين»
يكي از عناصر يا اركان متغير حفاظت عنصر «تامين» است. در لغت نامه دهخدا، به معني امين‌كردن حفظ كردن و امن نمودن آمده است . براين اساس واژه تامين و امنيت يكي از واژه هاي كاربردي در مفاهيم پدافندی ميباشد. همانگونه كه قبلاً گفته شد وجه ايجابي و هدف نهايي پدافند، امنيت است كه از آن به عنوان ايمني و فراغت از اضطراب و تشويش ياد شده است. امنيت از نيازهاي اصلي و اساسي انسان هاست و در اولويت بندي نيازهاي بشر بلافاصله پس از نيازهاي اوليه (شامل هوا، غذا، مسكن، پوشاك) نياز به امنيت جاي داده شده و اقدام براي امنيت يعني تلاش براي امحا يا حداقل كاهش عوامل به وجود آورنده ناامني و تقويت احساس امنيت؛ بنابراين با توجه به اهميت آن لازم است كه نسبت به مقوله امنيت شناخت و معرفت بيشتري كسب گردد. لذا در اينجا به پاره اي از مفاهيم امنيت اشاره خواهد شد. ويژگي هاي امنيت
نسبي بودن امنيت
اصولاً امنيت مطلق با توجه به شرايط زندگي انسان ها در روي زمين نميتواند وجود خارجي داشته باشد و همواره تهديدات بالقوه و بالفعل امنيت انسان ها را تهديد ميكند. غالباً تصور شود كه در نبود تهديدات عيني امنيت حاصل خواهد شد در اين رويكرد هرگاه تهديدي احساس نكنند خود را امن میپندارند اما چون هيچ قدرت غيرالهي قادر نيست همه عوامل تهديد كننده را تحت كنترل خود درآورد حتي در اين شرايط هم امنيت واقعي و مطلق وجود خارجي نخواهد داشت حتي اگر تمام توانايي هاي مادي و معنوي خود را به كار گرفته شود و بتوانند قسمت عمده اي از تهديدات را تحت كنترل خود درآورند باز هم از لحاظ رواني احساس هراس و ناامني از قدرت يابي مجدد تهديدات كنترل شده و نيز تهديدات ناشناخته احتمالي وجود خواهد داشت و به عبارت ديگر وضعيتي كه در آن احساس امنيت مطلق حاصل شود دست يافتني نيست و به نظر ميرسد همواره بشر بايد تلاش نمايد تا همواره به ميزان امنيت خود بيافزايد و اين تلاش مداوم حاكي از نسبي بودن امنيت است و بايد دائماً در جهت حفظ و افزايش امنيت خود تلاش نمايد چون امروزه حتي قدرت هاي بزرگ هم از اين امر مستثني نيستند و نمونه بارز آن واقعه يازده سپتامبر در امريكا است. بنابر اين نسبي بودن امنيت در مقوله پدافند به عوامل مختلفي بستگي دارد كه برخي از آن‌ها عبارتند از:
شرايط مختلف زماني
عوامل تاثيرگذار بر امنيت يك هدف پدافندی از نظر ماهوي و شكلي ناپايدار و دائم در حال تغيير و تحول است و در شرايط مختلف زماني با هم متفاوت است. مثلاً امنيت در زمان جنگ و صلح يا در زمان وقوع حوادث طبيعي يا مقاطع زماني خاص مانند مناسبت ها و روزهاي خاص كه موجب تحريك عواطف و احساسات تهاجمي در بين اقوام و مردم ميگردد يا در مقطع زماني شب و روز متغيير و متفاوت ميباشد.
تاثيرمتقابل و چند جانبه به روي هم
عوامل تاثيرگذار بر يك هدف پدافندی تاثير چند جانبه به روي هم دارد. مثلاً قطع برق در يك تأسیسات علاوه بر اين كه موجب تاريكي ميشود باعث از كار افتادن سيستم هاي حفاظتي هم خواهد شد.
تاثير در مكان هاي مختلف
امنيت در مكان هاي مختلف متفاوت است و بستگي به مكاني دارد كه هدف پدافندی در آن وجود داشته باشد دارد. مانند اين كه هدف مورد نظر داخل يا خارج باشد يا در جنگل و بيابان يا در آب يا خشكي باشد متفاوت است.
تاثير امنيت در جغرافياي سياسي
ميزان امنيت هر هدف پدافندی در استان هاي مختلف متغير ميباشد مانند تفاوت استان هاي مرزي يا استان هاي پرخطر و حساس با استان هاي امن و غيرحساس.
تاثير متقابل امنيت اهداف پدافندی بر روي هم ديگر
تاثير ميزان امنيت و ناامني، مانند آنچه در آستانه پيروزي انقلاب اسلامي رخ ميداد كه با سقوط هر پاسگاه و پادگان به جسارت و شجاعت مردم افزوده شده و منجر به مسلح شدن آنان و نا امن شدن پادگان و پاسگاه ديگر ميشد.
تاثير مشروعيت نظام اجتماعي يا حكومت
ميزان امنيت بر اهداف پدافندی ارتباط نزديكي با مشروعيت نظام اجتماعي، سياسي و امنيت ملي دارد. مانند اواخر حكومت پهلوي كه به دليل از دست دادن مشروعيت نظام تمامي تأسیسات پدافندی حكومت ناامن شده بود و مورد تهديد و حمله قرار گرفت.
ذهني بودن امنيت
اصولاً امنيت پديده اي حسي و ادراكي است كه به شدت از ويژگي هاي رواني و ذهني بازيگران حفاظت تاثير ميپذيرد، بنابراين عوامل ذهني مانند تجربيات شخصي، ضعف و شدت احساسات ويژگي هاي ذهني و رواني افراد در نحوه برخورد با تهديدات متفاوت است و معمولاً انسان ها در مقابل يك رويداد خارجي موضعي واحد اتخاذ نميكنند برخي در ابعاد خطر مبالغه ميكنند و برخي ديگر آن را دست كم ميگيرند و حتي پيش داوري ها هم ممكن است بردرك واقعيت تاثير منفي گذارد و با كشاندن آنان به موضع گيريهاي احساسي و سطحي، امنيت را به مخاطره اندازند؛ اما اينكه امنيت داراي وجه عيني باشد به نظر مشكل مي آيد ولي نا امني ميتواند داراي وجه عيني باشد مثل حمله مسلحانه به يك هدف حفاظتي يا گروگانگيري يا وقوع حوادث طبيعي همه از مصاديق عيني نا امني محسوب ميشود. يعني وجود مصاديق و شواهد بارز و مشخص بر نا امني كه هيچ گونه چون و چرايي ايجاد نميكند و همه بر تهديد بودن آن اجماع دارند و در بيرون از ذهن افراد قابل مشاهده و درك و فهم اند اما در صورت فقدان اين ملاحظات نا امن كننده ميتوان گفت امنيت به طور عيني مورد تهديد واقع نشده است؟ يا اينكه اصولاً امنيت عيني وجود دارد.
اصولاً بايد دانست نا امني و تهديدات را هميشه به سادگي نميتوان ليست كرد و ممكن است بازيگران حفاظت از نظر عيني تهديدي عليه اهداف خود مشاهده نكنند ولي نا امني هاي زيادي از عوامل انساني و عوامل طبيعي در كمين آن‌ها باشد كه از نوع نا امني عيني نباشد و كشف آن نياز به قوه خلاقه ذهن و تخيل داشته باشد.
بر اساس آنچه گفته شد ميتوان نتيجه گرفت كه با توجه به تنوع و گستردگي تهديدات و محدوديت منابع و توان‌مندي هاي سازماني و نسبي بودن امنيت هيچ سازمان پدافندی نميتواند مدعي شود كه به طور مطلق موفق به اجراي تامين و حفظ اهداف در برابر تهديدات شده است يا ميتوان بشود بنابراين هر سيستمي داراي ضريبي از تامين ميباشد كه ميزان آن با توجه به توان‌مندي و امكانات موجود متفاوت ميباشد و هيچ گاه به قدر مطلق نميرسد. بنابراين اقدامات پدافندی صرفاً منجر به افزايش سطح حفاظتي و ضريب اطمينان ميگردد.
ميزان و شاخص «تامين حفاظتي» را سطح حفاظتي ميگويند.
سطح حفاظت
يكي از اصطلاحات رايج در مباحث پدافندی «سطح حفاظت» است. منظور از به‌کارگیری اين واژه عبارتست از نوع و ميزان طراحي يك سيستم حفاظتي و ميزان تامين آن در برابر يك تهديد معين، براي مثال نوع و ميزان طراحي يك سيستم حفاظتي در برابر تهديد يك بمبگذاري يا از بين بردن موانع و وارد محيط شدن و غيره را سطح حفاظت مينامند.
سطح حفاظت همگام با افزايش ميزان ارزش هدف، افزايش مييابد يعني طبقه بندي حفاظت يك هدف تعيين‌كننده سطح حفاظت آن هدف خواهد بود و براي هر تاكتيك حريف، سطوح حفاظتي مجزائي تعريف ميشود ولي با توجه به نسبي بودن امنيت هرگز نميتوان در امر حفاظت سيستمي را براي حفاظت طراحي و اجرا كرد كه به طور مطلق بتواند اهداف را در برابر تهديدات تامين و حفظ نمايد. بنابر اين هر سيستمي داراي ضريبي از سطح حفاظت ميباشد. كه ميتوان سطح آن از n مقدار الي 99 برسد و هرگز به 100 مطلق نخواهد رسيد بنابراين اقدامات حفاظتي هرچند كوچك و حتي در حد تعويض يك قفل در صدي بر ضريب اطمينان مجموعه ميافزايد و منجر به افزايش ضريب سطح حفاظت خواهد شد.