تفسیر کاشف
آشنایی با تفاسیر قرآن(قسمت بیست و هشتم)
تفسیر کاشف
۲۶- تفسیر کاشف اثر استاد آیت الله عبدالکریم بی آزار شیرازی (متولد ۱۳۲۳. شیراز) و آیت الله دکتر محمد باقر حجتی(متولد ۱۳۱۱ش. بابل)
روش کار به این صورت بوده که اغلب استاد بی آزار شیرازی مطالب تفسیری را تهیه می‌کرده و دکترسیدمحمدباقر حجتی آن را به سایر تفاسیر عرضه و با دقت‌های علمی این‌ها را مورد بررسی قرار می‌دادند و مستندات تفاسیر را هم بیان می‌داشتند. احیانا اگر مساله‌ای بود که جالب بود را از تفاسیر نقل می کردند. متن اولیه توسط استاد بی آزار شیرازی و متن نهایی توسط دکتر حجتی تهیه می‌شده است.
کل تفسیر کاشف مصور است و کوشش شده از تصویر، نقشه و اسناد برای بیان بهتر استفاده می شود.
انگیزه مؤلفان
كتابهاي زيادي در زمينه تفسـير قرآن نوشته شده است اما همگي آيـات قرآن را به طور جدا از هم تفسـير كرده اند و كمتر كسي به تناسب موجود بين آيات پراخته است. از اين رو بسیاری از مخاطبان با مراحعه به این تفاسیر، به دلیل عـدم ارائه ارتبـاط بين آيات، به اغناي كامل نمي رسند و چون ارتباط بين آيات و سـوره ها را درك نمي کنند، دچار سـرگرداني در فهم قرآن مي شوند و هدف نـزول قرآن را نمي یابند. در چنين شـرايطي نياز به تفسيري كه بتواند تناسب موجود بين آيات و سـوره ها را نشان دهد، احساس مي شد.
بدین ترتيب مؤلفان به تأليف اين تفسير پرداختند و نام آن را «كاشف» نهادند تا از تناسب بين آيات و سوره ها و تأويلات قرآن پرده برداری نمايند.
استاد بی آزار شیرازی در خصوص تفسیر کاشف می گوید:
«مبنای تفسیر المیزان این است که کل قرآن را یک مجموعه واحد دید. علامه به هر قسمتی که رسیده‌اند در تفسیر یک آیه تمام آیات را آورده‌اند. ما هر سوره را به طور کامل بررسی و ارتباط میان آیات را ملاحظه کرده‌ایم و از مجموع آیات سوره معنای آیه استخراج شده و نهایتا از سوره‌های همجوار استفاده شده است. ما با علامه بزرگوار در عدم تطبیق حدیث و. . . بر قرآن مشترک هستیم.
آیات قرآن مثل سایر آیات الهی است که معلومات بشری بتواند تمام معنای آن را به دست بیاورد. طبیعی است که در هر مقطع زمانی افق دینی ما وسیع تر می‌شود . باید تفسیر خود را تغییر داده و افق دیدمان را وسیع‌تر کنیم، گاهی می‌بینید در یک زمینه در یک زمان یکی از معنای کلمه کشف و در مقطع زمانی دیگر معنای دیگر کشف می‌شود.
در تمام مسائل با گسترده‌تر شدن افق دید، مطالب جدیدی کشف می‌کنید. در علم پزشکی هم همین طور است، هر جایی بروید می‌بینید روز به روز توسعه می‌یابد، فلذا نباید قرآن را محدود کنید و بگویید مراد قرآن این است و جز این نیست.
ما با پیوند زدن قرآن به فرضیات مخالفیم. ما می‌گوییم که باید کشف شهودی در تفسیر قرآن مورد استفاده قرار بگیرد.
بشر در گذشته اطلاعی از علم جنین‌شناسی نداشت، اما الان دوربینی درست کرده‌اند که در رحم قرار داده و از تمام مراحل رشد جنین می‌توانند تصویر بگیرند. امروزه آیات قرآنی را چندین متخصص بزرگ جنین شناسی به لابراتوار برده و دیده‌اند که مطابق واقع است.
در گذشته جمعیت کره زمین کم بود، در عصر نزول هنوز آمریکا کشف نشده بود، بنابراین مصادیق قرآن برای ما به مرور آشکار می‌شود.»
روش كار اين تفسير کاشف
- توصيف كلى
- وحـدت موضوعـى و بيان اهداف هر سـوره
( به عنوان مثال:
- سـوره فاتحه: آن ام الكتاب است و امهات افكار اساسي قرآن را دربر دارد.
- سـوره بقره: نداي تقوى و دعوت به سوي عمل صالح را حمل مي كند.
- سوره آل عمران: عنصر اساسي آن مجموعه اي از تأويلات الهي است بنابراين آن سوره تأويلات الهي است.
- سوره نسـاء:سوره نظام خانوادگي و اجتماعي است.
- سـوره مائـده: محور آن انتقال عهـد و ولايت به مؤمنان است.
- سوره انعام: محور آن بيان اصول اعتقادى است.
- سـوره اعـراف: محـور آن پيرامون يادآوري و هشـدار است.
- سـوره انفال: آن سوره اقتصاد جنگ يا سوره جهاد و بدر است. )
- عنصر تنظيمـي(سـوره بر اقسامي توزيع مي شود كـه خدمت بـه اين هدف كلي را دنبـال مي کند بدون اينكه بـا آن تناقض پيدا كند، تا جايي كـه موضوعات خاصى برگزیده می شود و از اين عنوان به ديگري منتقل مي شود؛ سوره را به اقسام و اقسامش را به فصول و فصولش به بخش ها تقسيم می شود.)
- اقتباس. ( در مراجعه به مشهورترين تفاسير قديمي و معاصـر و اقتباس از آنها به اضافـه مراجعه به ده ها مصادر ديگر قرآني و غير قرآني زوایای دیگری از تفسیر آیات پديدار مي گردد. )
استاد محمد هادی معرفت درخصوص این تفسیر معتقد است:
«این تفسیر، ترسیمی از چهره موزون سوره‌های قرآن و روابط آیات است و شیوه جدیدی را برای تبیین آیات برگزیده است. در آغاز هر سوره و برخی آیات مهم، پس از توضیحی عام درباره سوره و چگونگی نام آن، مطالب اساسی و پیام اصلی سوره یا آیه زیر عنوانی آمده است. سپس به توضیحات و دسته‌بندی های موضوعی پرداخته شده و در مواردی جهت ترسیم بیشتر مطالب از عکس و نقشه استفاده شده است.
مؤلفان همبستگی آیات هر سوره را در تفسیر مهم دانسته‌اند و برای بیان و توضیح مطالب، روش تفسیر قرآن به قرآن را- که در روایات اهل بیت علیهم السّلام بر آن تأکید شده است- به کار گرفته‌اند.
این تفسیر، با نیاز دانشجویان دانشگاه ها نیز متناسب است و مؤلفان کوشیده‌اند اطلاعات قرآنی مورد نیاز نسل جدید را که دستیابی به آنها در تفاسیر گذشته مشکل است، در اختیار آنان بگذارند که در این راه هم موفق بوده‌اند. »
این تفسیر از سال ۱۳۶۲ توسط انتشارات دفتر نشر فرهنگ چاپ رسیده است در دوازده جلد منتشر شده است.
(پایان قسمت بیست و هشتم)