فرصت ها و تهدیدهای بحران اوکراین برای اقتصاد ایران

فرصت؛  تهدید بحران اوکراین

چکیده:

1. سرانجام بعد از مدتها تنش دیپلماتیک میان روسیه و اوکراین، در ماه اخیر این دو کشور وارد درگیري مستقیم نظامی شدند. بدون شک هم بواسطه منشاء این بحران و هم بدلیل جایگاه دو کشور در اقتصاد جهانی، نمی توان این درگیري و پیامدهاي مورد انتظار آن را به صرفا درگیري میان دو کشور تقلیل داد.

به باور کارشناسان این درگیري تا حدود زیادي تمام محیط اقتصادي و سیاسی بین المللی را دستخوش تغییرات خواهد نمود.

2. ایران با توجه به روابط سیاسی نزدیک با روسیه، همزمانی این جنگ با مذاکرات برجام، موقعیت خاص جغرافیایی و البته تاثیرپذیري از بازارهاي جهانی کالاهاي اساسی، هم در معرض پیامدهاي منفی این بحران جهانی قرار دارد و هم این شانس را دارد که از فرصتهاي بوجود آمده ناشی از این بحران در راستاي توسعه صادرات کشور بهرهمند شود.

3. نقش آفرینی فعال و موثر دولت ایران نیازمند اتخاذ یک رویکرد هدفمند و برنامه ریزي شده در این خصوص است. اولین الزام تعیین یک و فقط یک مرکز واحد با اختیارات ویژه براي فرماندهی این موضوع در دولت است.

4. بررسی هاي این گزارش نشان می دهد که هرچند اقتصاد ایران مستقیما به هیچ کدام از اقلام صادرات و وارداتی از اوکراین وابستگی بالاي ندارد، با این وجود با توجه به نقش کلیدي این کشور در کنار روسیه در بازار جهانی ذرت، گندم و دانه هاي روغنی، این درگیري حساسیت هاي ویژه اي را براي تامین کالاهاي اساسی مورد نیاز کشور طی ماه هاي پیشرو طلب می کند.

.5 در این گزارش در حد فرصت موجود با تکیه بر آمارهاي تجاري روسیه و اروپا و در نظر گرفتن نقاط قوت صادراتی ایران و با بررسی دقیق پتانسیل هاي موجود ناشی از تحریم هاي روسیه براي صادرکنندگان ایرانی، به تفکیک بازار روسیه و بازار کشورهاي اتحادیه اروپا بررسی شده است. به طور مشخص در بازار اتحادیه اروپا 28 قلم کالا شناسایی شده است که با کالاهاي صادراتی( با ارزش حدود 10 میلیون دلار و بیشتر) ایرانی هم پوشانی دارد و امکان افزایش صادرات آنها وجود دارد.

6. تشابهات صادرات عمده اتحادیه اروپا (بالاي 50 میلیون دلار) به روسیه با صادرات عمده ایران به جهان (بالاي 10 میلیون دلار) مورد بررسی و 39 قلم کالا که بیشترین پتانسیل را براي توسعه صادرات ایران به روسیه تحت تحریم را دارا هستند نیز استخراج شده است.

7. پیش نیازهاي موفقیت کشور براي استفاده از فرصت هاي اقتصادي بوجود آمده در بازه زمانی کوتاه مدت عبارت است از رفع موانع سیاسی در مسیرهاي ترانزیتی ایران و روسیه، اقدامات تسهیل گرایانه در راستاي بهبود وضعیت حمل و نقل در دریاي خزر و بندر آستارا و استفاده از فرصت موجود براي بهبود جایگاه ایران در کریدورهاي تجاري منطقه اوراسیا و همچنین در سازمان هاي منطقه اي مانند بانک توسعه آسیا، ایجاد صندوق تهاتر کالا بر مبناي روبل – ریال میان ایران و روسیه.

8. اقدامات مورد نیاز در بازه زمانی میان مدت عبارت است از سرمایه گذاري در زیرساخت هاي حمل و نقل و لجستیکی در حوزه ریلی و زمینی با اولویت دهی به دو پروژه جهانی ابتکار کمربند راه چین و کریدور بین المللی شمال-جنوب، ایجاد مدیریت واحد بر گذرگاه هاي مرزي و اجرایی کردن کریدور سبز گمرکی.

فرصت؛  تهدید بحران اوکراین 

مقدمه

سرانجام پس از هفته ها حضور معنادار نیروهاي نظامی روس در مرزهاي اوکراین، شامگاه 21 فوریه ولادیمیر پوتین در جریان یک نطق آتشین، استقلال دونتسک و لوهانسک، دو منطقه جدایی طلب شرق اوکراین را به رسمیت شناخت و در ادامه دستور مداخله نظامی در اوکراین را صادر کرد.

کارشناسان علوم سیاسی، اقدامات اخیر روسیه را عموما به عنوان واکنشی در قبال گسترش ناتو به سمت شرق ارزیابی می کنند، همچنین عوامل دیگري از قبیل تمایل نظام روسیه به احیاي شوروي و قدرت گرفتن تفکرات انترناسیونالیستی و ملی گرایانه در ساختار حاکمیتی روسیه به عنوان عوامل تاثیرگذار در بروز جنگ اوکراین در نظر گرفته می شود.

با این وجود، فارغ از دلایل و زمینه هاي آن، این جنگ به واسطه نقش و جایگاه روسیه در بازارهاي انرژي بین المللی و همچنین حمایت اروپا و آمریکا از جبهه اوکراین، پیامدها و تبعات قابل ملاحظه اي بر اقتصاد جهانی بر جاي خواهد گذاشت.

با توجه به آنکه از یک سو اقتصاد ایران وابستگی بالایی به صادرات نفتی و صنایع پتروشیمی و واردات نهادهاي تولید و برخی کالاهاي اساسی دارد و از سوي دیگر طی سال هاي اخیر روابط سیاسی نزدیکی با روسیه برقرار کرده است و این کشور یکی از طرف هاي اصلی درگیر در مذاکرات هسته اي است، تحولات پیشرو بدون شک از اهمیتی دوچندان براي اقتصاد ایران برخوردار خواهد بود.

کم توجهی به مشکلات ساختاري اقتصاد کشور، تحریم هاي ظالمانه طی یک دهه گذشته، فشارهاي ناشی از بحران کرونا و ضعف هاي مدیریتی موجب شده است که اقتصاد کشور به لحاظ وضعیت اقتصادي از وضعیت مطلوبی برخوردار نباشد.

تورم سطح بالا و دورقمی، رکود اقتصادي، کسري بودجه فزاینده، آمارهاي نگران کننده فقر و نابرابري همگی گویاي آن است که اقتصاد ایران در وضعیت مناسبی قرار ندارد.

در چنین شرایطی هوشیاري نظام تصمیم گیري کشور در مواجه با تحولات و بحران هاي جهانی بسیار ضروري است.

البته باید دقت داشت که با توجه به پیچیدگی بسیار بالاي رویدادهاي جاري و وجود ابهام در خصوص مسائلی از قبیل اهمیت اوکراین براي طرف غربی، میزان مقاومت نظامی نیروهاي اوکراینی، سرعت پیشروي نیروهاي روس، شدت تحریم هاي غرب علیه روسیه، میزان همراهی چین با روسیه و …، اطلاعات مورد نیاز براي ارائه یک پیش بینی علمی و کارشناسی شده مبتنی بر واقعیات از جنگ روسیه و اوکراین به اندازه کافی در دسترسی نیست.

این گزارش با کوشش مرکز پژوهش های اتاق ایران تهیه شده است تلاش خواهد کرد، ضمن بررسی آماري روابط تجاري ایران و اوکراین و روسیه، یک برداشت اولیه از پیامدهاي احتمالی این منازعه براي اقتصاد ایران و همچنین یک ارزیابی از فرصت هاي تجاري بوجود آمده ناشی از تحریم هاي روسیه مبتنی بر داده هاي سازمان تجارت جهانی ارائه نماید.

فرصت؛  تهدید بحران اوکراین 

برای ادامه اینجا را کلیک کنید